Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/820

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

नव्या सरकाराचो बॅरुट हो कार्यकारी राश्ट्राध्यक्ष जालो.

१९४५ त वॉरसाच्या नव्या पोलंडी सरकाराची स्थीपणूक जाले उपरांत पोलंड देशाक रशियेचें अंकीत राश्ट्र करप हो स्टालिनाक पुराय तेंको दिल्लो. पोलंडी मंत्रीमंडळांतल्या कम्युनिस्टानीं बॅरुट हाच्या फुडारपणाखाला विरोधी राश्ट्रीय पक्षाचो मिकॉलायचिकाच्या शेतकामती पक्षाचो विरोध मोडून उडयलो.उपरांत ताच्या गुप्त पोलिसांनी पोलंडाची खूब शेतकी जमीन आनी कारखान्याचें राश्ट्रीयकरण केलें.१९४७चे संसदी वेचणूकेंत कम्युनिस्टांक भोवमत मेळ्ळें.नव्या सरकारान सगळे राजकीय विरोध पुरायपणान मोडून उडयलो.मुखार सोव्हीएत रशीयेचे धर्तरेचेर पोलंडाचे शासन सुरु जालें.२२ जुलय १८५२ त पोलंडाचे संसदेन नव्या संविधनाक मान्यताय दिली.ह्या संविधनात रशीयेचे धर्तेप्रमाण प्रशासन वेवस्था आसची आनी सरकारान नेमणूक केल्ल्या वांगड्यानींच वेचणूकेंत वांटो घेवचो अशी तजवीज केल्ली.पोलंडी प्रजासक्ताच्या राश्ट्रध्यक्षाचें पद रद्द करुन ते सुवातेर काउन्सिल ऑफ स्टेट हाची स्थापणूक केली.बॉलस्टाफ बॅरुट हो प्रधानमंत्री जालो.उपरांत रोकडीच बॅरुट हाची कम्युनिस्ट पक्षाचो मुखेल सचीव म्हूणून नेमणूक जावन सिरांक्येव्हिच हाका प्रधानमंत्री केलो.पूण कम्युनिस्ट पक्षांतल्या विंगड विंगड गटामदीं मतभेद जावन तांचेंमदीं संघर्श सुरु जालो.ह्या संघर्शात गोमुल्का,जनरल मेरिअन स्पायचालस्की आनी हेर उदारमतवादी गट फाटी पडून ,सगळी सत्ता स्टालिनवादी बॅरुटाच्या हातांत गेली.ताणें कॅथलीक धर्मगुरु आड खर धोरण आपणावन ताचे आड विरोध करतल्यांक बंदखणीची ख्यास्त केली. स्टालिनवाधीच्या तेंपार समाजीक स्थिती पुरायपणान इबाडील्ली.पोलंडाच्या साबार शरांनीं दंगली जावपाक लागल्यो.हाका लागून शासन करपी गटान फक्षाच्या फुडारपणांत बदल करुन सगळ्या गटांक मान्य आशिल्लो गोमुल्का हाची पक्षाची मुखेली म्हूणन नेमणूक केली.ह्याच तेंपार स्टालीन हाका मरण येवन क्रुश्चेव हो सोव्हियेत रशियेचो राश्ट्राध्यक्ष जालो.ताणें आनी हेर रशियी फुडाऱ्यानीं पोलंडात गोमुल्का हाच्या धोरणाक मान्यता दिली.गोमुल्का हाणें आदलें दहशतवादी धोरण सोडून नवें धोरण आपणायलें.ताणें नेमाळ्यावयलें निर्बँध काडून उडयलें,कॅथलीक धर्मगुरुंक मुक्त केले,शिक्षणसंस्थातल्यान इत्सीक धर्मशिक्षणाक मान्यता दिली,तशेंच भौशीक शेतवडींचें उद्दीश्ट सोडिनासतना शेतकामत्यांक वैयक्तीक मालकीची जमीन दवरपाक मान्यताय दिलीं.

गोमुल्का हाणें आपल्या फुडारपणाखाला १४ वर्सांमेरेन पोलंडाचे शासन चलयलें . पूण १९५६ त जाल्लें दंगलींत थिराय हाडपाक गोल्मुका शासनाक अपेस आयिल्ल्यान पक्षाभितर कांय बदल घडोवन हाडचे पचलें.पोलंड-रशियेचे संबंद ,नेमाळ्यांच्या लिखाणाचेरआसिल्लें नियंत्रण,गोमुल्काचे कॅथलीकविशींचें उदार धोरण ,इबाडील्लीं आर्थिक स्थीती, अन्नपदार्थांच्या दरांनी वाड आनी हेर साबार कारणांक लागून पक्षा भितर आनी पोलंड समांजांत ह्या तेंपार असंतोश निर्मांण जाल्लो.हाचो वायट परिणाम म्हळ्यार पोलंडाच्या चडशां सगळ्या शारांनीं दंगली जावपाक लागल्यो. सरकारा आड जावपी विरोध आनी दंगली मोडून उडोवचे खातीर गोमुल्कान पोलंडी सेनेचो उपेग केलो.हातूंत साबार लोकांक मरम आयलें.ह्यो दंगली थांबोवपाक गोमुल्क हाका अपेस आयिल्ल्यान निमाणेकडेन ताका राजीनामो दिंवचो पडलो.गोमुल्का उपरांत एडव्हार्ट ग्येरेकी हाची पक्षाचो सचीव म्हूणून नेमणूक जाली.१९७६ त घेतील्ले वेचणूकेंत युनायटेड वर्कर्स पक्षाक भोवमत मेळून ग्येरके हो प्रधानमंत्री जालो.

ग्येरेक हाच्या पर्वाची (era)सुरवात बरी जाली.पोलंडी लोकांमदीं राश्ट्रीय भावना निर्माण जांवची म्हूणून चाणें दुसऱ्या म्हाझुजांत हिंटलरान विध्वंस केल्ली वॉरसॉ रॉयल कॅसल परतून बांदून काडली.समाजांत निर्माण जाल्ली अस्थीर परिस्थीती जाग्यार हाडपा खातीर अन्नपदार्थांवयल्यो दरो देंवयल्यो.'नवें पोलंड' उबारपाखातीर ताणे साबार अर्थीक येवजणो आंखल्यो.हे खातीर ताणे हेर कम्युनिस्ट राश्ट्रांकडच्यान व्हडा प्रमाणांत यंत्रसामुग्री निर्यात केली.पूण शेतवड मळाचेर दुर्लक्ष केल्ल्यान अर्थीक स्थीती सुदारुंक शकली ना. उत्पन्नांत वाड जावंक नाशिल्ल्यान ,पोलंडाक हेर कम्युनीस्ट राश्ट्रांचेर आदारुन रावचो पडलो.हाका लागून जतनेची आस्पत नासतना लेगीत शासनाक खाद्यपदार्थांच्यो दरो वाडोवच्यो पडल्यो.म्हारगाय वाडत रावली तशी समाजांत अशांतताय निर्माण जाली.वाडटे म्हारगायेचो विरोध करपा खातीर देशांतल्यान साबार कामगार एकठांय येवन लॅक वॉवेन्सा हाच्या फुडारपणाखाला १९८०त ताणीं पुराय देसभर संप घडोवन हाडलो.उपरांत सरकार आनी वऑवेन्सा हांचेभितर ग्डांस्क कबलात जावन स्वतंत्र कामगार संघटना करपाक मान्यताय मेळ्ळी.सप्टेंबर १९८० त ग्येरेकी दुंयेत पडिल्ल्यान स्टायनिस्लॉव कनीया हाची प्रधानमंत्री म्हूणून नेमणूक जाली.१७ सप्टेंबर १९८० त साबार कामगार संघटनांनी राश्ट्रीय संघटनेटची स्थापणूक केली. वॉवेसा होच तिचो अध्यक्ष म्हूणून वेंचून आयलो.

९ फेब्रुवारी १९८९ दिसा सरक्षण मंत्री, जनरल वॉज्येसच जेरुझॅलस्की हो पोलंडोचो प्रधानमंत्री जालो. १८ ऑक्टोबर १९८९ दिसा कनिया हाणें आपल्या पदाचो राजिनामो दिलें उपरांत जेरुझॅलस्की हो कम्युनिस्ट पक्षाचो मुखेली जालो. डिसेंबर म्हयन्यांत लश्करी कायदो लागू करुन सरकारान नागरीक स्वातंत्र्य रद्द् केलें.राश्ट्रीय संघटन बेकायदेशीर थरोवन ताच्या मुखेल्यांक बंदघणींत घालें.ऑक्टोबर १९८२ त संसदेन कायदो पास करुन सगळ्यो संघटना बेकायदेशीर थरयल्यो. तांचे सुवातेर कम्युनिस्ट पक्षाक तेको दिवपी कामगारांच्यो संघटना निर्माण केल्यो. १९८५ त झिबीग्नीव मेस्सनर हो पोलंडाचो प्रधानमंक्त्री जालो. उपरांत १९८६त सरकारान राजकीय कैद्यांची सुटका केली.

राश्ट्रीय संघटनेची परत स्थापणूक जावन तिचो मुखेली, लॅच वॉवेन्सा हाणें १९८९त कम्युनिस्ट पक्षाची हुकुमशाय नश्ट केली आनी १९९०त कम्युनिस्ट पक्ष बरखास्त केलो.

राजवेवस्थाः सद्या अस्तितवांत आशिल्लें पोलंडाचें संविधान २२ जुलय १९५२त आपणायलें. तातूंत १९७९त आनी १९८३त कांय सुदारणा केल्ल्यो आसात. संविधानाप्रमाण पोलंड हें प्रजासत्ताक राश्ट्र. ताची सार्वभौम सत्ता एकसदनी संसद ‍‍(Sejim)हे सगळ्यांत उंचेलें निर्वाचीत संस्थेक दिल्ली आस,आसा. संसदेंत वट्ट ४६० वांगडी आसून तांची वेंचणूक गुपीत मतदानान जाता. संसदेचो तेंप चार वर्साचो. अठरा वर्सा पुराय जाल्ल्या सगळ्या पोलंडी नागरिकांक मतदानाचो हक्क आसा. संसद वांगड्यांतलें फकत सतरा वांगड्यांचें काउन्सील ऑफ स्टेट हे मंडळ पुराय सत्ताधारी आसता. ह्या मंडळाचो एक अध्यक्ष आनी एक सचीव आसता. प्रधानमंत्री उपप्रधानमंत्री आनी हेर मंत्र्यांक हें मंडळूच वेंचून