Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/761

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

उरिल्ल्यान भारताच्या मुखेल शारांनी हें वाद्य पावलें.

प्रतिश्ठीत घराण्यांनी हें वाद्य आसप हें खानदानीचें प्रतीक समजप जालें आनी तें शिकप दर एका गिरेस्त घराण्यांतले चलयेची समाजीक नदरेंतल्यान पात्रताय समजप जालें.आयजूय गोयांत बऱ्याच खानदानी घराण्यांनी पियानो पळोवपाक मेळटा.आयज सुमार दोन शेंकड्यां उपरांत पियानोक अस्तंती संगितांत मध्यवर्ती सुवात मेळ्ळ्या आनी सुर्वेक फकत साथी वाद्य म्हणून आशिल्लो पियानो आयज स्वतंत्र वाद्यप्रकार म्हणुनूय नामना जोडून आसा.

सगळ्यांत पयलीं ह्या वाद्याखातीर संगीत लुदोव्हीको जुस्तिनी दा पिस्तॉया हाणें बरयलें.नामनेच्या पियानोवादकांमदीं बाक जाणें सुर्वेक ह्या वाद्याची खूब टिका केली.पूण उपरांत मत परिवर्तन जातकच ताणें 'फ्रॅडरीक द ग्रेट' हाचेखातीर संगीत रचलें आनी बाकान बरयल्लें सगळें संगीत पियानोचेर येसश्वी रितीन चल्लें.बाकाचो एक शिश्य जोजेफ हायडन हो पियानो संगीत सादर करपाक बाकापरस एक पावल फुडें गेलो.मोझार्ट आनी बिथोवन पियानो संगितांत आनी सादर करपांत नवीन उंचायेर पावले.ताणीं ज्यो सुनीता बरयल्यात आनी जे जलशे (concerts) केल्यात ते आयजपसून पियानो संगितांतल्यो बऱ्यांतल्यो बऱ्यो कलाकृती मानतात.तशेंच शोपां हाणें पियानो संगिताक वयल्या पांवड्यावयली नाजूकसाण,गोडसाण आनी सरुपाय हाडली.

आयज पियानो तयार करपी कांय लोक व्हज नामनेक पाविल्ले दिसतात,जशे स्टर्नव्हे अण्ड सन्स न्युयार्क,कोलारड एण्ड कोलारड लंडनाचे,बर्लीनचे बऍकस्टायन,जपानचे यामाहा हे मुखेल आसात.

यंत्रीक आनी विद्युत् पियानोंमदीं आपोआप परतपरत पूर्वनियोजीत संगीत वाजोवपाची तजवीज केल्ली आसा.पियानोच्या मेकळ्या आनी खंडीत स्वरांक लागून भारतीय शास्त्रीय संगितांत ताचो उपेग करप जायना.

-कों. वि. सं. मं.

पियाव: (पळेयात कांदो).

पिरॅमिड:संवसारीक नामनेची पुर्विल्ली वास्तुरचना.मेक्झिको,इटली,ग्रीस,थायलंड,इजिप्त आदी देशांनी विटो वा फातरी बांदावळीचे चौखण वा आयताकृती बुन्यादीचे आनी वयर अशीर जायत गेल्ले पिरॅमिड दिश्टी पडटात.पूण सगळ्यांत पोरणे आनी व्हड पिरॅमिड फकत इजिप्तांतूच आसून तातूंतले लेख आनी वेगवेगळ्यो वस्तू हांकां लागून तांकां पुर्विल्ल्या इतिहासांत,तशेंच वास्तुशास्त्रांत एक वेगळें म्हत्व प्राप्त जालां.इजिप्तांत पिरॅमिडाक 'मेर' म्हण्टात.पिरॅमिड हें इंग्लीश उतर 'पिरॅमिस' ह्या ग्रीसी उतरावयल्यान रूढ जालां.हाचो अर्थ गंवाची केक असो आसून पिरॅमिडाचो आकार केकीवरी आशिल्ल्यान हे उतर रूढ जालां आसूंये.राजांच्या (फराओ) दफनाकडे संलग्न आशिल्ल्यान ह्या वास्तूचें पुर्विल्लेंपण ,रचणूक,अचूक बांदावळ आनी तातूंत मेळपी इतिहासीक पुरावो हांकां लागून पिरॅमिड हें संवसारांतलें एक अजाप मानतात.

इजिप्तांत सुमार ८० पिरॅमिड आसून,तातूंतले कांय बरे स्थितींत आसात.जायते पिरॅमिड तुटिल्ले आसात.आत्मो हो शरीराबगर वेगळो रावंक शकना ह्या त्या कालांतल्या समजाक लागून पिरॅमिड बांदपाची कल्पना रूढ जाली.चडशा राजांनी (फाराओंनी) आपल्या मरणाउपरांत आपल्या मड्याची वेवस्था जावंची देखून पिरॅमिड बांदलीं.साहजिकच राजा-राणयेचीं मडीं 'ममी' (mummy) च्या रुपांत पिरॅमिडांत जतनाय करून दवरूंक लागले.

पुर्विल्ल्या इजिप्ताच्या इतिहासांतल्या तिसऱ्या चवथ्या (इ.स. आदीं २७२०-२५६०),सव्या (इ.स. आदीं २४२०-२२९४) आनी बाराव्या (इ.स.आदीं २०००-१७७७) राजवंशांतल्या राजांनी पिरॅमिड बांदले.सगळ्यांत पोरणे पिरॅमिड कायरो लागसार सकार नगरांत आसून ते झोसर (इ.स. आदीं तिसरें सहस्त्रक) ह्या तिसऱ्या वंशांतल्या राजान इ.स. आदीं. २८०० च्या सुमाराक बांदलो.उपरांतचे पिरॅमिड सूदानांत मेरो नगरांत इथिओपियी राजान इ.स.३००त बांदलें.इजिप्तांत सुरवातीक बांदिल्ल्या पिरॅमिडावरी वास्तूंक मस्ताबा म्हण्टाले.झोसरान बांदिल्ल्या पयल्या फातरी पिरॅमिडाची उंचाय सुरवातीक ८ मीटर आशिल्ली आनी आराखाडो चवकोनी आशिल्लो.हाका स्टॅप पिरॅमिड अशेंय म्हणटाले.चवथ्या राजवंशाच्या काळांत पिरॅमिड बांदावळींत बरीच उदरगत जाल्ली दिश्टी पडटा.त्या काळांतल्या कूफू,कॅफ्रे आनी मेंकूरे ह्या राजांनी गीझा नगरांत बांदिल्ल्या पिरॅमिडाचे रचणुकेक आनी बांदावळीक लागून नामना आसा.तिनूय पिरॅमिडांनी अश्मपेटिका मेळ्ळ्यात आनी त्यो ग्रॅनायट फातराच्यो केल्यात.कूफूचे पिरॅमिडाची संवसारांतल्या सात अजापांतलें एक अजाप म्हणून ताची नामना आसा.

पिरॅमिडाची भितल्ली रचणूक जायत्या तरांची आसता.चवथ्या वंशांतल्या राजांनी आकारांत बदल करून तशेंच विटांजाग्यार फातर वापरून ल्हान आकारांत जायते पिरॅमिड बांदले.सर फ्लिंडर्स पेट्री हाणें पिरॅमिडांचें उत्खनन आनी अभ्यास करून ताचे काटकोन आदी तपशिलांतले भूमितीक नेमकेपण सिध्द केलां.गीझाचो कूफू राजाचो पिरॅमिड १२६ मी.उंच आसून ताणें पांच हॅक्टर क्षेत्र व्यापलां.

पांचव्या वंशांतल्या राजांनी अबू सीर नगरांत पिरॅमिड बांदल्यात,जाल्यार सव्या वंशांतल्या राजांनी सकाराक पिरॅमिड बांदले.हे पिरॅमिड