Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/701

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

फिलिप अाॅगस्टस राजाच्या (1180-1223) कारभारांत पॅरीसांत जायत्याे सुदारणा जाल्यो.ताणें दावे देगेचेर जायत्याे शाळा,म्हाविघायां,इगर्जेा,हाॅस्पिटलां आनी उजवे देगेर ल्हानसाे किल्लाे बांदलो.ताच्याच काळांत पॅरीस विघापिठाचीय स्थापणूक जाली.हें विघापीठ पुराय युराेपाचें शिक्षणीक केंद्र जालें.ह्याच काळांत नोञदामच्या गाॅथिक वास्तुशैलींतलें कॅथीड्रल उबारलें.णवव्या लुईच्या काळांत (1226-70) धर्मीक कामांखातीर सँ शापेंल बांदलें.पयल्या फ्रांसिसाच्या कारभारांत (1515-47) लूव्हर राजवाडाे आनी अोतेल द व्हिलसारक्या व्हड वास्तूंची भर पडली.ते उपरांत धर्मीक संघर्शाच्या काळांत पॅरीसाचें बरेंच नुकसान जालें.पूण चवथ्या हॅंन्रीन,फ्रांसांतली अंदाधुंदी ना करुन प्रबळ राजसत्ता स्थापन केली (1588-1610).ताच्याच यत्नांक लागून पॅरीस एक सोबीत शार म्हणून वळखूंक लागले.पॅरीसांंतलाे पयलाे पुतळाे चवथ्या हॅन्रीचाे.चवदाव्या लुईच्या काळांत(1643-1715) जायते चाैक, कॅथी्ड्रल, इगर्जाे आनी व्हडल्याे इमारती उबारल्यो.पंदराव्या लुईनूय पॅरीसांत जायत्याे सुदारणा केल्याे.अठराव्या शेंकड्यांचें निमणें दशक फ्रँच राज्यक्रांतीखाला गेलें. नेपाॅलीयन बाेनापार्टाचो काळ जरी झुजांनी गाजिल्लो अासलाे तरीय ताणें पॅरीसाचे उदरगतीच्याे जायत्योे येवजणी चालीक लायल्यो.जायते पूल, विजयकमानी,स्मारकां, चाैक, दाेनूय वटांनी झाडां लायिल्ले रुंद रस्ते, बागाे, फाँतेन्ब्लोचेें अानी हेर राजवाड्यांतलें सोबीत लांकडी सामान आनी संग्रह करुन नेपाॅलियनान पॅरीसाक भव्यताय आनी साेबीतकाय मेळाेवन दिली. तिस-या नेपाेलियनान पॅरीसाक भव्यताय आनी साेबीताकाय मेळाेवनव दिली.

तिस-या नेपाॅलियनान पॅरीसाक आधुनीक रुप दिवपाचे यत्न केले.1837 त सुरवात केल्ल्या पॅरीसाच्या प्रदर्शनाची परंपरा फुडेंय चालूच उरली.दर बारा वर्सांनी भरिल्ल्या प्रदर्शनांक लागून पॅरीसाचे साेबीतकायेंत जायती भर पडत गेली आनी ताचें म्हत्वूय वाडलें.1870-71 च्या फ्रँकाे-जर्मन झुजांत अानी उपरांतच्या पॅरीस कम्यूनच्या विध्वंसाक काळांत पॅरीसाची खुबूच नाशाडी जाली.

एकुणिसाव्या शेंकड्यांत पॅरीसांत जायत्याे सुदारणा जाल्याे.उधेग धंदे,वेपारा सारकिल्या गजालींनी हें शार बरेंच मुखार सरलें.पॅरीस हें अंतर्गत जलमार्ग,लोहमार्ग आनी रस्ते हांचें व्हडलें केंद्र जालें. पयल्या म्हाझुजांत जर्मनीन उडयल्ल्या बाॅमांक लागून पॅरीसाचें बरेंच लुकसाण जालें.पूण दुस-या म्हाझुजाच्या काळांत फ्रांसाची हार अटळ आसा हें दिसतकूच पॅरीस आरक्षीत शार अाशिल्ल्याची घोशणा जाल्ल्यान तें जर्मनांच्या ताब्यांत गेलें अानी शाराची नुकसानी जावपाक पावली ना.

जर्मनव्याप्त फ्रांसाचें झूज काळांत प्रशासन केंद्र पॅरीसांतूच आशिल्लें.ते उपरांत फ्रांसांत भूंयगत देशभक्तांचे उठाव जाले.1944 त दाेस्तांच्यो सेना पॅरीसाच्या वाठारांत पावपाच्या अदमासाक भूंयगत देशभक्तांचे उठाव जाले. 1944 त दाेस्तांच्याे सेंना पॅरीसाच्या वाठारांत पावपाच्या अदमासाक भूंयगत सेनांनी उक्तेपणान बंड केलेें.म्हाझुजा उपरांतच्या काळांतूय पॅरीसाचें म्हत्व वाडत गेलें.

1960 त पॅरीसांत शां एलिझाच्या अस्तंत ताेंकाचेर राेन पाँलागीं नवें प्रदर्शन घर उबारलें.ह्याच वेळार नव्या भुंयारी मार्गाचो अाराखडाे करुन शारांतल्याे अडचणी पयस केल्याे.

सेन न्हंय आनी तिच्या 12 किमी.लांबायेच्या माेडणाचो पॅरीस शाराचे सध्याचे रचणुकेचेर खूब म्हत्वाचाे परिणाम जाला.ईल द ला सीते जुंव्यावयल्यानूच शाराचे वसणूकेक सुरवात जाली आनी दाेनूय वटांनी न्हंयेचे प्रवाह आशिल्ल्या कारणान ही सुवात इतिहास काळांत खुबूच सुरक्षीत थरली. हाे भाग राजकीय आनी धर्मीक सत्तांचाे केंद्रस्थान जालाे.ह्या भागांत शासकीय अानी न्यायदानाविशींचीं कार्यालयां केंद्रीत जाल्लीं अासात तरी ही सुवात उणी पडटा देखून जुंव्याभाेवतणच्या भागांतूय तीं पातळिल्लीं अासात.सेन न्हंयेचे उजवे देगेर शॅर बाजार,बांक द फ्रांस, उदेंत-अस्तंत आनी उत्तरे कडलें लाेहमार्गाचें केंद्रस्थान आसा.सेन न्हंयेचे दावे देगेर पॅरीस विघापीठ,म्युझीयम अाॅफ नॅचरल हिस्टरी,वेधशालळा,इंशिततूत द फ्रांस सारकिल्यो संस्था आसात.

पॅरीसांतले प्रशासन वेवस्थेची 1964 सावन पुनर्रचनूक जाली.हे रचणुकेप्रमाण पॅरीस शार,नवीं स खातीं अानी सेन-ए-मार्नचें खातें हांचाे पॅरीस विभाग (रीजन) तयार केलो.विभागीय प्रिफॅक्ट अासता.दर एक नवें खातें अानी नूतन पॅरीस शार हांचेर स्वतंत्र प्रिफेक्ट आसता.पाेलीस खात्याचाे प्रिफेक्ट हाे सादारपणान सगळ्या म्हानगरी प्रदेशाचेर नियंत्रण दवरता.ही प्रशासन वेवस्था चडशी केेंद्र सरकाराच्या अधिकारांत अासा.