Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/700

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

पळून गेलो. उपरांत तो खूब वर्सा आर्जेंटिन भायरूच रावलो. १९७३ त तो परत आर्जेंटीनांत आयलो आनी ताची अध्यक्ष म्हणून निवड जाली. ताची दुसरी बायल एवा दुआर्त हिणें पॅरॉवादी चळवळीवरवी पॅरॉनाची नामना वाडयली. ताचे पयले बायलेप्रमाण एवा दुआर्त हिकाय १९५२त कर्करोगान मरण आयलें. उपरांत पऑरॉन आपली खाजगी सचिवा मारिया इझाबेला हिचेकडेन १९६१ त लग्न जालो. तिणें पॅरॉवादी चळवळ आर्जेंटिनांत वाडोवन पॅरॉनाक परत १९७३ त अध्यक्ष म्हणून वेंचून येवपाक आदार केलो. उपरांत तो दुयेंत पडिल्ल्यान १९७४ त ताका मरण आयलें. ताच्या मरणाउपरांत इझाबेला अध्यक्ष जाली. – कों. वि. सं. मं.

पॅरिक्लस : (इ. स. आदीं ४९५ ते ४२९).

पुर्विल्लया ग्रीसांतलो एक पराक्रमी आनी मुत्सद्दी फुडारी. ताची कारकीर्द म्हळायार ग्रीसी संस्कृतायेचे भांगराकाळ म्हणून वळखतात ताचो बापूय झांटिपस हो नामनेचो राजकारणी आशिल्लो. सोफिस्टांचे शिकवणेचो ताचेर बरोच प्रभाव पडिल्लो. ताका तत्वगिन्यानाची आनी भौतीक विशयाची आवड आशिल्ली. तो ब-यांत बरो दर्यावर्दी आनी नाविक झुजांत खांपो आशिल्लो.

पॅरिक्लसाच्या जल्म वेळार ॲथेन्सांत लोकशाय पद्दत आस्तित्वांत आयली. लोकशायेच्या सुर्वेच्या काळांत ग्रीसी राज्यांतलो भितल्लो वाद कांय प्रमाणात थाबिल्लो आनी परक्यांकडेन चालू आशिल्ली झुजांय सोपिल्ली. मॅसिडोनिया आनी ग्रीसी जुवें हाचें दुस्मानपण आनी तांचेमदल्यो सर्ती चालू आशिल्ल्यो मॅसिडोनिया जिखपांत सिमॉन ह्या ॲथेन्साच्या फुडा-याक अपेंस आयलें. उपरांत मुखेलपदार एफिआल्टस आयलो, पूण ताचीय हत्या जाली. हाकाच लागून अचकीत राजकारणांत वचपाची संद पॅरिक्लसाक मेळ्ळी. इ. स. आदी ४५१ त जाल्लया एका करारांत ग्रीसी जुंव्यांची राखण करपाचे बदलाक ह्या जुव्यांकडल्यान खंडणी वसूल करून घेतली आनी पार्थेनॉन आनी हेर सभागृहांच्या भव्या आनी सुदंर इमारतींचीं बांदकामां करून घेतलीं.

इ. स. आदीं ४५० – ४४६ ह्या काळांत ग्रीसीराज्य नगरराज्यांचे संघटनेचें साम्रज्यांत रूपांतर जालें. ह्या वेळार पॅरिक्लसान खंबीर धोरण आपणावन दुस्मानाचेर जैत जोडलें. इ. स. आदी ४४६ त पॅरिक्लसान स्पार्टाक हारयलो. तरीय स्पार्टातली बंडाळी थांबली. ना. निमाणें पॅरिक्लसान तडजोड करून ॲथेन्स आनी स्पार्टा दोगांयनी एकामेकांच्या इश्ट राज्यांनी मेतरे जावप ना अशें थारयलें. तरीय इ. स. आदी ४३१-४२१ ह्या काळांत आर्किमिडियन झूज जालेंच. ह्या झुजांत सुर्वेच्या काळांत सैन्यांत प्लेगाची धाम आयली. ताका लागून सैन्याचें मानसीक बळ खचलें. पॅरिक्लसान जैत मेळोवपाखातीर बरेंच झूज दिलें आनी ह्या यत्नांत ताका मरण आयलें.

पॅरिक्लसान राज्यकारभारांत नावीक दळांत जात्यो सुदारणा घडोवन हाडल्यो. सरकारी काम करप्यांन थरावीक पगार दिवपाची पद्दत ताणेंच सुरू केल्ली.

वेपारी आनी वेवसाय करपी परक्यांक ताणें जायत्यो सवलती दिल्यो. ताका लागून अॅथेन्साच्या वेपारांत भरपूर उदरगत जाली. सरकारी नोकरी पाळये-पळोवन वेगवेगळ्या पंगडांक दिवपाची चालूच ताणेंच सुरू केली. तेचपरी लोकशाय विचार आनी परंपराय घट केल्यो. ताच्या राज्यांत नागरिकांचे सभेंत सगळ्या नागरिकांक भाशण करपाचे स्वातंत्र्य आशिल्लें. तशेंच धोरणाविशींच्या थारावाचेर भासाभास करप जाताली. लोकांचे मान्यतायेनूच तो निर्णय घेतालो आनी धोरणा थरयतालो. ग्रीसी देवांच्यो परबो, उत्सव, मनोवपाक ताणें उतेजन दिल्लें. अथेन्स साम्राजांत उदरगत घडोवन हाडपांत पॅरिक्लसाचो म्हत्वाचो वांटो आसा. – कों. वि. सं. मं.

पॅरीस : फ्रांसाची राजधानी. रोमी लोकांची सता ह्या भागाचेर येवचेपयली ईल द ला जुव्याचेर गॉल जमातीतले पॅरीसी लोक रावताले. ताचेवयल्यानूचह्या शाराक ‘पॅरीस’ हें नामव पडिल्लयाचें मानतात.

फ्रांसाचे उतरेकडल्यान मैदानी वाठाराच्या केंद्रस्थानाचेर आशिल्लें हें शार सुर्वेक सेन न्हंयेच्या पात्रांतल्या ईल द ला सीते ह्या जुंव्याचेर वशिल्लें तें आतां न्हंयेच्या दोनूय देगाचेर पातळ्ळा. पॅरीसाचे दक्षिणेक सेन न्हंयचे दावे देगेर माँ सँ झंव्हेव्ह आनी माँ पार्नास ह्यो दोंगुल्ल्यो आसात, जाल्यार उतरेक सेनचे उजवे देगेर माँमार्त्र आनी बेलव्हिल ह्यो दोंगुल्लयो आसात. शाराच्या अस्तंत भागांत माँ व्हालेरी ही दोंगुल्ली आसा. ह्या शारांतल्या सकयल्या वाठाराची उंचाय समुद्रपातळेकडल्यान २५ मी. आसून चडांत चड उंचाय १३० मी. आसा.

पॅरीसाचे हवामान शितळ, दमट पूण आल्हाददायक आसा. किमान सरासरी तापमान ४° सॅ. आसून कलाम तापमान १९° सॅ. आसता. केन्नाय हें तापमान गोठण बिंदू सकयल वता. चड करून पावस अस्तंत वा-यापसून मेळटा आनी वर्सूयभर हलक्यो सरी पडटात. वर्सूभर सरासरी पावस ५० सेंमी. पडटा. एकंदरीत पॅरीसाचें हवामान सम आसा.

पुर्विल्लया काळांत सेन न्हंयेतल्या ईल द ला सीते जुंव्याचेर गॉल लोकांतल्या पॅरीसी जमावाचो राबितो आशिल्लो. इ. स. प. ५२ त ज्यलियस सीझरान तांका हारयले आनी थंय रोमी ठाणें उबारलें. त्या वाठाराक ‘लुटेशिया’ हें नांव दिलें. रोमीनी तटबंदी उबारून हें ठाणें सुरक्षीत केलें. सेन आनी तिच्या उपन्हंयांतल्यान आनी भोंवतणच्या मैदानी प्रदेशांतल्यान येरादारी करप सोपें आशिल्लेम. मैदानांतलो जमीन सुपीक आशिल्लयान शेतीखातीर फायदयाची आशिल्ली. हाका लागून लुटेशियाची वाड जाली आनी इ. स. दुस-या शेंकडयाच्या सुमाराक ताचो विस्तार सेन न्हंयचे दावे देगेमेरेन जालो. तिस्या शेंकडयांत जर्मन आनी स्कँडिनेव्हियन जमावांनी हे वसणकेची नासधूस केली. हाका लागून थंयची वसती मूळ जुंव्यामेरेन उरली. पांचव्या शेकडयांत हांगा हूणांच्यो घुरयो पडपाक सुरवात जाली. तामचो येसस्वी प्रतिकार करपी माँ सँ झंवहेव्ह हे संत बायलेच्या सन्मानाखातीर न्हंयेचे दावे देगेवयले दोंगुल्लेक तिचें नांव दिलें. फुडें फ्रँक राजा क्लोव्हिसान रोमी सता नश्ट केली आनी ५०८ त पॅरीस हें आपले मुखेल ठाणें केलें. शार्लमेनच्या कारभाराच्या काळांत पॅरीसाचें म्हत्व उणें जालें. पूण फ्रांसाचो डयूक युग कापे हाणें ९८७ त पॅरीस ही आपली राजधानी केली. फ्रांस राश्ट्राच्या उदयाचो तो काळ आशिल्लो. त्याच काळांत पॅरीसाचें म्हत्व वाडून ताच्या उदरगतीची बुन्याद घाली. धाव्या शेंकडयांत पॅरीस फ्रांसाचें राजकीय केंद्र जालें. इकराव्या शेंकडयाचे सुर्वेक हें शार सेन न्हंयचेच्या दोनूय देगांचेर पातळ्ळें. दावे देगेरचेर मुखेलपणान शिक्षणीक संस्था आनी उजवे देगेचेर वेपारी विभागाची स्थापणूक जाली. मूळ जुंव्याचो भागा राज्यकारभाराचें केंद्रस्थान जालो.