हीच रीत आसा, पूण खूबशा पथांनी ल्हान भुरग्याकूच बातिझ्म दिवपाची चाल आसा.
जाणटया मनशाचें बातिझ्म – बातिझ्म दिवपी पुरयत उपासकामुखार कांय प्रस्न विचारता ते अशें आसतात. जेजू क्रिस्त हों सगळ्या जगाचो तारणकर्तो आसून, ताचेकडल्यानूच पापाची भोगसणी आनी सनातन जीण प्राप्त जाता, असो तुका वुस्वास आसा व्हय ? तूं तुज्या पांपाची काळजांतल्यान पश्चाताप करता ? एहिक गजाली आनी तांचेविशींची ओढ हांचो तूं त्याग करता व्हय ? देवाचे इत्सेप्रमाण आचरण करून ताच्यो आज्ञा जल्मभर पाळपाचें तूं उतर दिता व्हय ? ‘बातिझ्म घेवपी मनशान‘ हयकाराचें उतर दितकूच पुरयत ताचे तकलेर उदक शिंपडावन, ताचें नांव घेवन ताचो ‘बापूय, पूत आनी आत्मो‘ ह्या त्रयदेवाच्या नांवान बातिझ्म करता आनी ताका आशीर्वाद दिता तो असो आसा – शांतीचो देव तुकां पवित्र करूं आनी प्रभू जेजू क्रिस्त येवंच्या वेळार तुजो आत्मो, जीव आनी शरीर निर्दोश अशी राखण जांव... आमेन.‘
भुरग्यांचो बातिझ्म – बातिझ्म दिवपी पुरयत भुरग्याच्या बापाक, आवयक वा घरच्यांक भौशीक उपासनेच्या वेळार, वेदीम्ह-यांत उबीं रावपाक सांगता. उपरांत सगळ्या वांग्डयांक उबे रावपाक सांगता आनी भुरग्याच्या आवय-बापायक कांय प्रस्न विचारता ते अशे आसतात –
‘प्रेषितांचो मतांगीकार होच तुमचो विस्वास आसा व्हय ? ईश्र्वराचे कृपेचेर आदारून रावन, प्रार्थनेन, तोंडी उपदेश करून, आपल्या आचरणान ताका आदर्श घालून दिवन. प्रभूचे शिकवणेप्रमाण आनी उपदेशाप्रमाण तशेंच देवाचे मंडळीचे रितीप्रमाण ताका क्रिस्तांव धर्माचीं तत्वां आनी कर्तव्यां शिकोवपाचें तुमी उतर दितात व्हय ? ‘आवय-बापायन वा घरच्यांनी हयकाराचें उतर दितकूच पुरयत त्या भुरग्याचें नांव घेवन ताचेर उदक फाफुडटा.‘ ... बापूय, पूत आनी पवित्र आत्मो हांच्या नांवान हांव तुजें बातिझ्म करतां आमेन‘ अशें म्हणून ज्या भुरग्याक तो आशिर्वाद दिता तो सो – ‘बापूय, पूत आनी पवित्र आत्मो जो सगळ्यांत श्रेश्ठ ईश्र्वर ताचो तुका आशीर्वाद मेळूं आनी तुज्या अंत:करणांत तो सदांच उरूं... आमेन‘. एकेकदां भुरग्याची जापसालदारकी घेवपाक आवय-बापायचे सुवातेर पोदोन (Padrinho, godfather) आनी मोदोन (madrinha, godmother) आसतात. – - मॅथ्यू आल्मैद, जे. स.
पशुकामेश्ठी : पशुधन म्हळ्यार मोनजात वाडची वा मेळची हेखातीर जायते याग सांगल्यात. वेदकाळांत मोनजात हेंच मुखेल धन आशिल्ल्यान तें भरपूर प्रमाणांत मेळचें अशें त्या काळांतल्या लोकांक दिसतालें. तेखातीर वेवेगळ्या देवतांक उद्देशून हवी तयार करून इश्टी करप अशें सांगलां. एके इश्टीत अग्नी, इंद्र आनी प्रजापती ह्यो देवता आसात. अग्नीकातीर अष्टाकपाल पुरोडाश, इंद्राखातीर पंचकपाल पुरोडाश आनी प्रजापतीखातीर संसृष्ट हवी तयार करचो अशें सांगलां. थंय, म्होंव, तूप, ल्हायो आनी उदक हे पांच पदार्थ मेळून संस्कृट हवी तयार करचो. प्रजापती, सोमापूषणौ, इंद्र आदीं देवांखातीर वेगवेगळ्यो हवी तयार करून याग करचो आसता. ह्या सगळ्या इश्टींचे तत्र दर्शपूर्णमासेश्टीप्रमाण आसता. दक्षिणा मात वेगवेगळी आसता.
- कों. वि. सं. मं.
पशुपतिनाथ : नेपाळांतलें एक शिवस्थान. हें काठमांडूसावन सुमार तीन मैलांचेर बागमती न्हंयेचे देगेर वसलां. हांगाच्या शिवलिंगाक पशुपतिनाथ अशें म्हण्टात. ताचें देवूळ ऊंच चौथ-याचेर बांदिल्लें आसून ताचे सगळे वटेन सोंपणां आसात. सगळें देवूळ पितूळच्या पत्र्यान मढयिल्लें सून तें देवाच्या मुर्तींनी सजयलां. ह्या सगल्या वाठाराक देवपाटण अशें म्हण्टात. गाभा-यांत सुमार चार हात उंचायेची पशुपतिनाथाची पिडिका आसा आनी तिचेर चतुर्मूख शिवलींग आसा. ह्या चारूय मुखांचेर मुखडे मसयल्यात. मदलेम मूख हें पांचवें मूख मानतात. ह्या शिवस्थानाची स्वयंभू म्हणून नामना आसा. पशुपतीन महिषाचें रूप घेतिल्लें अशी कता आसा. ह्या महिषाचें धड केदारनाथाक आनी तकली पशुपतीनाथाक आशिल्ल्याचें सांगतात. पशुपतिनाथ हो शिवाच्या अश्टमुर्तीतलोच एक मानतात.
हांगा देवाची सदांच त्रिकाळ पुजा जाता. अभिशेकाउपरांत देवाच्या माथ्याचेर त्रीयंत्र बरोवन ताची पूजा करतात.
दर पुनवेक हांगा विशेश पुजा आसता. ह्या देवस्थानाचो सगळो खर्च सरकार करता. पशुपतिनाथाच्या पुजा-याक रावळ अशें म्हण्टात. पुजा-याची नेमणूक राजगुरूकडल्यान करतात. ग्रुह्येश्वरी हें पशुपतिनाताचे बायलेचें देवूळ मुखेल देवळालागसार आसा. थंय लागसारूच कालभैरवाचें देवूळ आसा. तेभायर विश्वरूप गोरखनाथ आदी देवाचींय देवळां ह्या वाठारांत आसात. - कों. वि. सं. मं.
पशुपालन : सुरवातीच्या काळांत (अश्मयुगा पयलीं) मनीस हेर जनावरांभशेन घोलींनी रावताले आनी ह्या रानटी जनावरांसावन आपली राखण करपाची वेवस्था करताले. कांय रानटी जनावरांची शिकार करून तांचे मास ते अन्न म्हणून कात वस्त्र म्हणून आनी हाडां शस्त्र म्हणून वापरताले. हो मनशाचो आनी जनावरांचो पयलो संबंध. उपरांत जनावरांचे सेवेखातीर आनी तांचेपासून मेळपी अन्नघटक सहजतायेन उपलब्ध करचेखातीर मनशांनी तांका पोसपाक सुरवात केली.
रानटी अवस्थेंत आशिल्ले हे मोनजातीक मनशाळपाचे यत्न पयलीं मध्याश्म युगांत जाले. पूण चडशा मोनजातीक नवपाषाण युगांत मनशाळीं करप जालें (क्रि. प. ९००० ते ८०००). सुरवेक सुण्याक आनी उपरांत मेंढरां, गाय घोडे, दुकर आनी हेर जनावरांक मनशाळीं करप जालीं. त्या काळांत मनीस चोंब्या-चोंब्यांनी रावताले आनी शिकार करच्या निमतान ते भोंवत रावताले. पूण क्रि. प. ७००० च्या सुमाराक ते जेन्ना शेतवड करपाक लागले, तेन्ना सावन तांच्या जिवितांत थोडीभोव थिराय आयली. उपरांत वजें व्हरपाखातीर ते घोडे, पाडे, म्हशी ह्या जनावरांचो उपेग करपाक लागले. मुखार शेतकीमळार जसो विकास जावपाक लागलो, तसो त्या जंनावरांचो ते शेतकी कामांखातीर उपेग करून घेवपाक लागले. आयज लेगीत जगांत शेतवडीसकयल आशिल्ले वट्ट जमनींतली सुमार ८०% जमीन मोनजातीच्या पालवान कसयतात. मुखेल वेवसाय शेतवड आनी शेतवडीक पालव म्हणू गोरवां पोसप, ही रीत खूब शेंकडे चालूच आशिल्ली. ह्या तेंपार लोक मासूय भक्षण करताले, देखून मेंढरां आनी हेर मासोत्पादक जनावरां पोसपाक ल्हव-ल्हव नेट यलो. त्या तेंपार चोंब्या-चोंब्यांचो राबितो आशिल्लयान ह्या पाळीव मोनजातींभितर
