Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/653

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

चलता. अशा सगळ्या सरदारांची एक सभा आसता, तिका जिरगा म्हणटात.

सगळे पठाण लोक सुन्नी हनफी पंथाचे आसून ते इस्लामाचे खर अनुयायी आसात. पूण थळावे पीर आनी फकीर हांका ते चड मानतात.

शिमेप्रातांतले पठाण लोक चड करून शेतीचो वेवसाय करपी आसले तरी भारतांत आयिल्ले पठाण लश्करी पेशाचे आशिल्ले. उपरांत ते वेपार आनी सावकारी करूंक लागले. कों. वि. सं. मं.

पठ्ठाळो- बाळंतिणीक धाडपाचें गरजेचें सामान. हाकाच बाळंत विडो अशेंय म्हण्टात. बायल कुळारा बाळंत जाली जाल्यार घोवा घरच्या लोकांनी आनी घोवा घरा बाळंत जाली जाल्यार कुळारच्या लोकांनी पठ्ठाळो धाडप आसता.

पठ्ठाळ्याच्या जिनसांनी बाळंत बायलेक गरजेचें अशें पौश्टीक खाण जेवण आनी भुरग्याक लागपी वस्तू धाडटात. हातूंत बाळंतिणीखातीर नाल्ल, तांदूळ, गोड, मेथयो, गंव, रवो, गांवठी तूप, चिकाचे आनी अव्हिलाचे लाडू आनी खोबरेल तेल तशेंच होंटयेचें सामान आसता आनी भुरग्याखातीर रुप्याची वाटी, चमचो, कमरेक रुप्याची सरपळी आनी हेर आयदनां, शाबू, पो, काजळ, आंगलीं-तोपरीं, पोळेर आनी तत्सम वस्तू आसतात.

पयल्या भुरग्या वेळार पठ्ठाळो व्हड प्रमाणांत धाडप जाता आनी मागीर जिनसांचे प्रमाण उणें जाता. - माया खरंगटे

पठ्ठे बापूराव- (जल्म- 11 नोव्हेंबर 1866, हरणाक्ष रेठरे, ता. वाळवे, जि. सांगली, मरण- 22 डिसेंबर 1945, पुणे) एक नामनेचो शाहीर. ताचें पुराय नांव श्रीधर कृष्ण कुलकर्णी. ताचें घराणें भिक्षुकी करपी आशिल्लें. ताणें इंग्लीश तिसरी-चवथी मेरेनचें शिक्षण घेतलें. बडवे घराण्यांतल्या सरस्वती नांवांचे चलयेकडेन ताचें लग्न जाल्लें. शाळेंत आसतनाच ताचे कवितेची आनी पहाडी आवाजाची नामना जाल्ली. तेन्ना ताच्या शिक्षकान ताका औंधच्या राजेसाहेबाकडेन धाडलो. ताणें बडोदा नरेशांकडे ताची शिफारस करून थंयच्या कलाभुवन नांवाचे संस्थेंत ताका शिकपाक दवरलो. थंय बापूरावान एक वर्स मॅकॅनिकल इंजिनिअरिंगचें शिक्षण घेतलें आनी उपरांत पोलीस खात्यांत नोकरी धरली. ही नोकरी करता आसतनाच ताका तमाशाचो नाद लागलो. फुडें ताका आपणें स्वताच तमाशा उबारपाची आवड निर्माण जाली. पूण घरचें पुराय वातावरण सनातनी आशिल्ल्यान ताका सुर्वेक थोडे त्रास जाले. तरी फुडें आपले पोलीस खात्यांतले नोकरेक सोडचीट दिवन ब-यो ब-यो लावण्यो करून त्यो गांवक लागलो. ही गजाल तमासगीर मंडळीक कळटकूच ते ताका योवन मेळ्ळे. फुडें बापुरावान आपलो असो तमाशाचो फड उबारलो. तांतूत तो सुरेल अशो लावण्यो आनी कवनां, पठ्ठे बापूराव ह्या नांवान म्हणूंक लागलो. ताच्या फडांत पवळा नांवाची म्हार जातीची एक सोबीत बायल आशिल्ली. तिचेर ताचो उपाट मोग आशिल्लो. पवळानूय ताका तमासगिरीमत तशीच साथ दिल्ल्यान ताच्या तमाशाक नवो चंवर आयलो. ताणें गौळण, भेदिक, झगड्याच्यो, रंगबाजीच्यो, वगाच्यो आदि भरपूर लावण्यो रचल्य. तांतूतल्यो कांय तीन भागांनी उजवाडाक आयल्यात (1958). तरीय पूण ताच्यो ब-योचशो रचना मेळनात. फुडें बापूरावाच्या आयुश्यांतल्यान पवळा वतकूच ताचो तमाशाचो वेवसाय खालावत गेलो. तो वृत्तीन दिलासी आशिल्लो तितलोच उदारूय आशिल्लो. ताच्या चैनबाज जिविताचो ताच्या काव्यारूय परिणाम जाल्लो. ताची भास सरळ, सोंपी, तशीच सरळ-स्पश्ट आशिल्ली. - कों. वि. सं. मं.

पडोळें- (मराठी- पडवळ, हिंदी- चिचिंडा, चिंचोडा, पुडवल, गुजराती, पंडोल, कन्नड, पडवळकाई, संस्कृत, पटोल, इंग्लीश, स्नेक गूर्ड, लॅटीन, ट्रायकोसँथस अँग्विना, कूळ, कुकेर्बिटेसी).

हेर वर्सभर जगपी वालीची भारतांत जायत्या वाठारांनी लागवड करतात. जायतीं वर्सां लागवडीखाला आशिल्लो हो रानटी पडवळाचो एक प्रकार आसुंये. हाचीं फळां 0.5 ते 1 मी. लांब आनी सुमार 7 सेंमी. रूंद आसून दोनूय तोंकांचे वटेन अशीर आसतात. तरणीं आसतना हीं पाचवीं आसून तांचेर धवे पटे आसतात. कांय फळां गाड पाचवीं आसून तांचेर लेव पांचवे पटे आसतात. हीं फळां सोरपावरी दिसतात देखून तांकां स्नेक गूर्ड हें इंग्लीश नांव पडलें. पडवळ हें कोडू(रानटी) पडवळ आनी कंवडळ हांच्या वंशांतले आनी कुकर्बिटेसी कुळांतलें आशिल्ल्यान तांचीं जायतीं शारिरीक लक्षणां सारकींच आसात. पडवळीची बी थंडसाण दिवपी आसून फळांत कृमिनीशक, रेचक आनी वांतीकारक हे गूण आसतात.

पडोळें हें फळ भाजयेचें पीक आशिल्ल्यान ताका जमीन आनी हवामान कुकर्बिटेसी कुळांतल्या हेर पिकांवरीच लागता. बरे निच-याचे जमनींत तीन मी. अंतराचेर तीस सेंमी. रुंदायेचेर आनी तितलेंच खोल आळें करून तातूंत 8-10 किग्रॅ शेणखत घालून मे म्हयन्यांत दरेका आळ्यांत 3-4 बियो लायतात आनी उदक दितात. 7 ते 10 दिसांभितर बीं किल्लता. फुडें 8 ते 10 दिसांच्या अंतरान उदक दितात. ही वाल माटवार चडयतात. फळां लांब आनी सरळ जांवचीं देखून तांच्या तोंकांक ल्हान वजन बांदतात. लागवडी उपरांत एका म्हयन्यान हॅक्टरी 400 किग्रॅ नायट्रोजन (सल्फेट ऑफ आमोनियाच्या रूपांत) दितात. लागवडीपसून दोन-अडेज म्हयन्यांनी फळां काडपाक तयार जातात. फळां तोडपाचें काम दोन अडेज म्हयने चलता. फळांचें उत्पन्न हॅक्टरी 12,000 ते 14,000 किग्रॅ येता.

कोडू (रानटी) पडोळें –( हिदीं- जंगली चिंचोडा, गुजराती-पतोला, कन्नड-किरीपोडळाकाई, वेत्तड पडवळ, संस्कृत- पटोल, लॅटीन- ट्रायकोसँथस कुकुमारिना.)

ही रानटी, वर्सभर जगपी वाल भारत, श्रीलंका, मलेशिया, उत्तर ऑस्ट्रेलिया आदी वाठारांनी झोंपांचेर आनी वंयांचेर वाडिल्ली दिसता. तिच्या खोडार कातरे आनी केंस आसतात. पानां व्हड आनी विभागिल्लीं आसून तांच्यो कडा दांतेरी आसतात. फुलां धवी आसतात. म्हदुफळ 2.5-7.5 सेंमी.लांब आनी दोनय तोंकाकडेन अशीर आसता. फळाच्या पांचवे पातळ सालीचेर धवे पटे आसतात. पूण पितकूच ते केंसरी रंगाचे जातात. बी लांबशी, वाटकुळी आनी थपकटी आसता. फळ कोडू झार आसून तें रौम्य आनी रेचक आसता. तरणे खांदयेचो आऩी सुकिल्ल्या