Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/65

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

डॅन्मार्काच्या इतिहासांतलो तेरावो शेंकडो रक्तखेव,यादवी झूज आनी अत्याचारान भरिल्लो आसा.पूण राजा वॉल्देमार चवथो हाच्या एकसारक्या यत्नांक लागून ही परिस्थिती सुदारली.ताणें बाल्टिकाच्या मुखार आपलो शेक बसयलो.जर्मन संस्थानीक आनी हॅन्सिअॅ.टिक संघ हांच्या संयुक्त सैन्याचो पराभव केलो.देशाभितरूय ताका खूब विरोध जाल्ले,पूण ताणें ते सगळे मोडून उडयले.१३७५त ताका मरण आयलें.

वॉल्देमार हाका चलो नाशिल्ल्यान मरणाउपरांत ताची चली मार्गारॅट हिचो चलो ओलाफ गादयेर आयलो.अशे रितीन ओलाफ नॉर्वे आनी डॅन्मार्क ह्या दोनूय देशांनी राजा जालो.पूण १२८७त ओलफा हाका रोकडेंच मरण आयिल्ल्या कारणान मार्गारॅट दोनूय राज्यांचे गादयेर आयली.तिचेच यत्नांक लागून १३९७त कलमाराची कबलात जावन स्विडन,नॉर्वे आनी डॅन्मार्क एकेच राजवटीखाला आयले.पूण फुडें १५२२त स्विडन स्वतंत्र जालो,नॉर्वे १८१४ मेरेन डॅन्मार्काच्या नियंत्रणा सकयलूच उरलो.

अठराव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेन,धान्य आनी हेर शेतकी उत्पादन आयात करपी इंग्लंड हो मुखेल देश आशिल्लो.फ्रॅंच राज्य क्रांतीच्या तेंपार आनी नेपोलियनाचे राजवटींत शेतकी उत्पादनाचे दरेंत खूब वाड जाल्ली. हाचो लाब डॅन्मार्काच्या शेतकामत्यांकूच जाल्लो.नेपोलियन आनी इंग्लंड हांच्या मदल्या संघर्शात डॅन्मार्क सुरवातेक तटस्थ राविल्लो.पूण दर्यावयल्या दर एका तारवाच्या तपाराणेच्या हक्कावयल्यान इंग्लंडाचो साबार युरोपीय देशांकडेन वाद सुरु जाल्लो.तेन्ना डॅन्मार्कूय तटस्थ राश्ट्रांच्या संघाक मेळून ताणें इंग्लंडाचो खर विरोध केल्लो.पूण १८०१त बाल्टिकाच्या नावीक झुजांत इंग्लंडान डॅन्मार्काच्या आरमाराचो बरोच नाश केल्लो.मुखार १८०७त डॅन्मार्कान नेपोलियनाच्या म्हाद्वीपीय नितीक विरोध करपाखातीर इंग्लंडाक आदार करचो, हे ब्रिटिशांचे मागणेक डॅनीश सरकारान विरोध केल्लो,म्हणून इंग्लीश आरमारान कॉपॅनहागेनाचेर नाळींचो मारो करून पुराय डॅनीश आरमार जप्त केल्लें.हाचो परिणाम म्हळ्यार डॅन्मार्काक नेपोलियनाचो आदार घेवंचो पडलो.पूण नेपोलियनाचो पुराय पराभव जालो तेन्ना डॅन्मार्काकूय खूब नुकसान जाल्लें.नॉर्वेचेर चारशें वर्सां आशिल्लो शेकूय तांच्या हातांतल्यान गेलो.

एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या दुस-या अर्दांत श्लेस्विग-होलस्टाईनाच्या प्रस्नावयल्यान डॅन्मार्काचो प्रशिय-ऑस्ट्रियाकडेन संघर्श जालो.हातूंत जटलॅंड द्विपकल्पाचे शिमेकडचो प्रांतूय डॅन्मार्काच्या हातांतल्यान गेलो.पूण झुजाउपरांत भौशीक मत घेवन उत्तर श्लेस्विग प्रांताचो परत डॅन्मार्कांत आस्पाव केलो.पयल्या म्हाझुजांत डॅन्मार्कांत तटस्थ राविल्लो.पूण जर्मनीच्या यू-बोट पाणबुडयांच्या झुजाक लागून डॅन्मार्काचे आयात-निर्यातीचेर खूब वायट परिणाम जाल्ले.दुस-या म्हाझुजांतूय डॅन्मार्क तटस्थ राविल्लो.पूण ९ एप्रिल १९४०दिसा हिटलरान सगळ्यो कबलाती मोडून डॅन्मार्काचेर घुरी घालून कांय वरांनीच संबंद डॅन्मार्क ताणें आपल्या शेकातळा हाडलो.झुज चालू आसतना डॅन्मार्काचे सगळे साधनसामुग्रीचो जर्मन लश्करान जाय तसो उपेग करून घेतिल्लो.पूण स्वातंत्र्यमोगी डॅन जनतेन भूंयगत चळचळ उबारून जर्मन सैन्याक त्रास दिवपाक सुरवात केली. में १९४५त दोस्त सैन्यान जर्मन सैन्याक धांवडावन घालें आनी डॅन्मार्क परत स्वतंत्र जालो.

झुजाउपरांतच्या काळांत आंतरराश्ट्रीय सहकार्याचें धोरण आपणावन डॅन्मार्काक संयुक्त राश्ट्र संघटनेचें वांगडीपण मेळोवपाक यश आयलें.१९४८त फेअरो जुंव्यांक स्वराज्य दिलें.शंभर वर्सांचें तटस्थ रावपाचें धोरण सोडून १९४९त डॅन्मार्क नाटो (NATO)संघटनेचो संस्थापक घटक जालो.१९५२त नॉर्डिक काउन्सिलाची स्थापणूक करून सगळ्या स्कॅंडिनेव्हियन देशांभितर सांस्कतिक विकास आनी भावकी निर्माण करपाचें नदरेन डॅन्मार्कान फुडाकार घेतिल्लो.ह्या देशांभितर अर्थीक सहकार्याखातीर जकातमुक्तीची कबलात जावन,स्कॅंडिनेव्हियन देशांतल्या नागरिकांक पासपोर्ट नासतना एकामेकांच्या देशांत भोंवपाक मेळटा.

राज्यवेवस्था- डॅन्मार्कांत संविधानिक राजेशाही आसा.डॅन्मार्काचो राजा ल्यूथर प्रणीत प्रॉटॅस्टंट पंथाचोच आसूंक जाय.कायद्यावरवीं व्हडलो राजकुंवर गादयेचो वारस आसता.राजाक चलो नासल्यार १९४३ च्या कायद्यावरवीं चलयेकूय गादी मेळपाक जाता.

सद्या चालींत आशिल्लो डॅन्मार्काचो राजकारभार ५ जून १९५३ च्या संविधानाचेर आदारीत आसा.राजा-रानी संविधनात्मक मुखेली आसून तो संसंदेंतल्या चड मत मेळिल्ल्या पक्ष मुखेल्यांची म्हामंत्रीपदाचेर नियुक्ती करता.डॅन्मार्काचें विधीमंडळ एक गृही आसून ताका फोल्केटिंग म्हण्टात.ताचे १७९ सभासद आसतात.फोल्केटिंगाचें अधिवेशन दर वर्सा ऑक्टोबराच्या पयल्या मंगळारा सावन सुरू जाता.फोल्केटिंगाची वेंचणूक दर चार वर्सांनी जाता.सरकाराआड अविस्वासाचो थराव जाल्यार मुदतीपयलीं वेंचणुको घेवपाकमेळटात.हांगा भोव पक्ष पद्दत अस्तित्वांत आसा.तातूंतले सोशल डॅमोक्रॅटस,प्रोग्रेस पक्ष,रेडिकल लॅफ्ट,लिबरल,कॉंझर्वेटिव्ह,सॅंटर डॅमॉक्रटस,सोशॅलिस्ट पिपल्स पार्टी,क्रिश्वन पिपल्स पार्टी,कम्युनिस्ट,सिंगल टॅक्स पार्टी हे मुखेल पक्ष आसात.साबार पक्ष आशिल्ल्यान हांगा सदांच संयुक्त मंत्रिमंडळ अस्तित्वांत आसता.थळाव्या प्रशासनाखातीर डॅन्मार्कांत १४ परगणे आनी २७७ नगरपालिका आसात.तांचो कारभार लोकांनी नियुक्त केल्ली जिल्हो काउन्सिल सांबाळटा.तांचेर राजान नेमिल्लो राज्यपाल आसता.शाराचो कारभार लोकानियुक्त थळावीं मंडळां चलयतात.कोपॅनहागेनाखातीर ५५ सदस्यांचें लोकांनी नियुत्क केल्लें मंडळ आनी त्या मंडळांत आठ वर्सांखातीर नेमिल्ल्या ११ जाणांचें कार्यकारी मंडळ आसता.

देशाची राखणेवेवस्था १९८२ च्या संरक्षण कायद्याचेर आदारिल्ली आसा.संरक्षण मुखेली हो भूदल,नौदल आनी वायूदल ह्या तिनूय दलांचो मुखेली आसता.तातूंत संरक्षण मुखेली आनी तांचे अधिकारी,डॅनीश ऑपरेशनल फोर्सेसाचो मुखेली आनी तिनूय दलांचो मुखेली आसता.संविधानाप्रमाण दर एका नागरिकाक राश्ट्रीय संरक्षणांत वांटो घेवंचो पडटा.ही सक्तीची सैनिकी सेवा णव म्हयन्यांची आसून १९ ते २५ वर्सां पिरायेच्या सगळ्या तरणाट्यांक सैनिकी शिक्षण दितात.

अर्थीक स्थिती- आदल्या काळासावन डॅन्मार्काची अर्थवेवस्था शेतवडीचेर आदारिल्ली आसा.दुस-या म्हाझुजामेरेन डॅन्मार्क हो गरीब शेतकामत्यांचो देश आशिल्लो. फकत १/५ जमीन शेतवडीतळा आशिल्ली आनी पिकावळ काडपाची पद्दतय पोरणीच आशिल्ली.असले परिस्थितींत दुस-या म्हाझुजांत एक तृतीयांश भूंय आनी दोन पंचमांश लोक डॅन्मार्क देशासावन वेगळे जाले.अमेरिकेंतल्यान युरोपांत खूब प्रमाणांत धान्य आयात जावपाक लागलें आनी हे सर्तींत डॅन्मार्क खूब फाटीं उरलो.तेन्ना डॅन्मार्काच्या शेतकामत्यांनी धान्याची उपज उणी करून मोनजातीखातीर तण,बीट आनी हेर उत्पादनूय वाडयलें.शेतांत यांत्रिक पद्दत आपणावन तशेंच ब-या प्रकारांचें सारें,सुदारिल्लें बियाणें,शास्त्रीय लागवड पद्दती