चड म्हत्व आसा. ‘मंगल वादय’ म्हणून दर एका मनशाच्या मनांत ताक व्हड स्थान आसा. कारण दर एका मंगल कार्या वेळार पंचवादयाची गरज आसता.
पंचवादय म्हळ्यार पांच वादयांचो संच. तासो, धोलकें, शेनाय, सूर्त आनी तांब्याचें वादय कांसाळें हांचो आस्पाव पंचवादयांमदी जाता. ह्या पंचवादयां परस चड वादयां आशिल्लो दुसरो व्हड वादयमेळ आसा. पूण वादयां चड आसली तरीय ताका पंचवादयांच म्हण्टात. हातूंत वयर सागिल्ल्या पांच वादयां भायर जोड शेमेळ, व्हड धोल, बाको नांवाचें वादय, जगांट जावं चड वादयांचो आस्पाव आसता. अशा ह्या पंचवादय नांवाच्या दोन प्रकारांचे उपेग गोंयात धर्मीक कार्या वेळार, उत्सव जांव समाजीक कार्या वेळार आनी मंगल प्रसंगा वेळार करप जाता.
धाकटया पंचवादयाची सुरवात अशी जाता. शिंगाचे फुकेउपरांत रोखडोच तासो-धोल वाजपाक लागता. पंचवादयांत शिंगाचे त् त् तू तू तू फुकेउपरांत बाको हो व्हड चार हात लांबायेचो कोर्नो, आंगान सरळ, हत् हत् हत् करून वाजता. तें सोपता सोपता हेर वादयां एकाच वांगडा गडगडटा घालून वाजून थांबतात आनी शेनायेचें पद जोड समेळ नाजूक वाजोवन सोपयतात. कांसाळें नांवाचें कांश्याचें वादय ताचो ताल धरता. जोड समेळ हीं दोन वादयां एकाकूच जोडिल्लीं. तबलें आनी कुपांच्या आवाजासारकी वाजपी, घुमटाच्या समेळ पद्दतीन सादयल्लीं सगळीं वांगडा वापरतात. पांच-पंचवीस मिनटां हाचें वाजप जातकच त्याच गिताची संगत तासो, धोलकें करपाक लागता. ह्या वेळार जोड समेळ बंद आसता. हें वाजप खूब वेळ चलता. मदीं मदीं शींग आनी बाको आपली साथ दितात.
दर एका गांवात हो वादयसंच परंपरेन वाजोवपी कांय घराणीं जांव जमाती आसात. दर एका देवळांत दिसाक तीन खेपे हीं वादयां वाजयतात. ह्या वाजपांत शास्त्र, कला आनी कुशळटाये सारकिल्यो गजाली दिश्टी पडटात. गांवात खंयूय पंचवादयांचो सुमेळ कानार पडलो की थंय किदें तरी मंगल कार्य आसा असो सगळ्यांचो समज जाता. कारण ह्या वादयमेळाचे सुरावटितूच मांगल्याची सुचकताय आसा. तशीं हेर वेळारूय हीं वादयां केन्नाय वाजयतात. पूण त्या वेळार ताका व्हड म्हत्व आसना. गोंयाभायरूय ही वादयां वाजयतात. थंय ह्या वादयसमुहाक ‘ताशा’ म्हण्टात. दक्षिणेकडेन चेन्नई, बेंगळुरावटेन मात हीं वादयां वाजयल्लीं आयकुपाक मेळनात.
पंचवादयां वाजोवपी कलाकारांच्यो दोन-तीन जमाती गोंयात आसात. तातूंत नामनंत घराण्यांचो आनी खाशेले वादन पद्दतीचो आस्पाव आशिल्लयान ही पद्दत खूब पोरणी आनी म्हत्वाची म्हणपाक आदार मेळटा. पोरण्या हिशोबाच्या चोपडयांनी आनी कोमुनीदादीच्या अदमासपत्रकांत हाची नोंद मेळटा. वाजोवप्याक पगार, बक्षिसी, जमनी दिल्ल्याचोय उल्लेख मेळटा.
गोंयाभायर मुंबय, पुणें, नासिक, बेळगांव, हुबळी, कारवारांत पंचवादनाच्यो वेगवेगळ्यो पद्दती अस्तित्वांत आसात. मुंबय. पुणें, नासिककारांच्या वादनांत सूर, ताल आनी लय आसतात. ह्या वादनांत सोबीतपण, नाजूकताय आसता. पूण कुशळटाय आनी भारदस्तपण नासता. कारवार, अंकोला भागांतल्या वादनांत चडसो अर्थ आसना. बेळगांव, कोल्हापूरांतल्या वाजपांत कर्कशपण आसना. शेनायेचेर चड भर दिल्लो आसता. बेळगांवकार मात ह्या वाजपाकडेन कलात्मक नदरेन पळयतात. थंयचे तासो वाजोवपी बरी साथ दितात. ताचें ताशे ल्हान आशिल्ल्या कारणान वाजप ओडलायणें जाता.
गोंयात पंचवादय वाजोवपी दीपचंद, त्रिताल, एकताल, झपताल अशे घरंदाज तालूच चड करून वाजयतात. ह्या वाजपांत सोबीतकाय उणी आसली तरीय शास्त्र चड आसता.
पयलीच्या काळार ह्या वाजोवपी कलाकारांक व्हड म्हत्व दिताले. तांकां ‘वाजंत्री मेळ’ अशें म्हण्टाले. समारंभ सोंपतकूच ताका व्हड अशें लाडू दिताले. तशेच, ज्या आसनाचेर ते बसताले तेंय तांकांच दिताले. ही रीत पाळटना कलाकारांची आनी तांचे कलेची तुस्त करपाची भूमिका आसली जावयें. पंचवादय वाजपांत रस निर्मीती शृंगाररसा असली रस निर्माण वाजपांतल्यान जाता. तशेंच शिगम्याच्या वेळार हींच वादयां रौद्र, वीर रसाची निर्माणी करतात.
गोंयात मुसलमान समाजांतीय उत्सवाच्या वेळार हींच वादयां वाजयतात. पद्दत मात मातशी वेगळी आसता. तशेंच गोंयच्या देवळांतल्या गुडयांच्या रथाच्या उत्सवा वेळार हेंच वाजप मातशें वेगळे तरेन वाजयतात. रथाचें नाचोवप ह्याच पंचवादयांच्या तालाचेर जाता. ते पद्दतीचो ठेको स्वतंत्र सता. गोंयातल्या सगळ्याच देवळांनी हो प्रकार दिसना. तरी पूण फोंडें म्हालांतले मडकय गांचे वादक मात कुशळ आनी फामाद आसात.
पंचवादयाची बोमभास, शब्द रचणूक, लय आनी तालाचें शास्त्र पखवाज-तबल्या शास्त्राचेंच आसता. पंचवादयाची खरी वळख आमकां नवरात्र उत्सवा वेळार घडटा. ह्या वेळार मखराच्यो ज्यो आरती जातात तेन्ना पंचवादयांचें वाजप आयकुपासारकें आसता.
आयज गोंयात ही पंचवादयां काळावागंडा ना जावपाक लागल्यांत. हीं वादयां जरी वाजयल्लीं आमकां आयकुपाक मेळटा तरी पूण तीं पयलींपसून चलत आयिल्ली रीत अशेंच म्हणून वाजयतात, तो एक स्वतंत्र वादन प्रकार म्हणून ताचें संवर्धन जाल्लें पळोवपाक मेळना. – डॉ. मलबाराय सरदेसाय
पंचशील : बौध्द धर्मातली एक म्हत्वाची सदाचार संकलपना. सदाचाराचे हे पांच नेम बौध्द धर्मात मूलभूत आनी गरजेचे अशें मानल्यात. गौतम बुध्दान ह्या पांच सदाचार व्रतांचो पाळो दरेका गृहस्थ बौध्द अनुयायाक गरजेचो म्हणून उपदेश केलो. म्हत्वाच्या अशा सगळ्याच बौध्द धर्मग्रंथानी शिलाचें म्हत्व सगळ्यांत उंचेलें मानलां. ही पांच व्रतां अशीं -
