Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/528

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

निपाणी आनी मराठे हांचे भितर सदांच झगडीं जातालीं. उपरांत १७२८ त बाजीरावान ताका हारोवन ताचेकडच्यान चौथाई - सरदेशमुखीचो हक्क मान्य करून घेतलो. १७३६ त बाजीरावान माळव्याचेर जैत मेळोवन उपरांत ताणे दिल्लीचेरूय घुरी घाल्ली. त्या वेळार बादशाहाच्या सांगण्यावयल्यान निजाम दिल्लीक गेलो आनी थंयच्यान व्हड फौज घेवन परत भायर सरलो. पूण बाजीरावान ताका भोपाळांत आडावन ताचेर परत हार घाली. ह्याच ताचेकडच्यान जिखून घेतले. उडोवचे खातीर जेन्ना तो दक्षिणेक वतालो तेन्ना ताच्या सैन्यांतल्या पूण पठाण सरदारांनी ताचोय खून केलो. उपरांत फ्रांसेझांनी निजामुल्मुल्काचो तिसरो पूत सलाबतजंग हाका निजामाचे गादयेर बसयलो. १७५२ तफ्रांसेझांनी निजामाकडल्यान दर्यादेगेवयलोविशाखापट्टणम, राजमहेंद्री, मछलीपट्टण हे जिल्हे मागून घेतले. मुखार अर्काट प्रांतांत फ्रांसेझ - ब्रिटिशांचों झगडीं जावन फ्रांसेझांचेर हार पडली. निजामाचो दक्षिणेतलो शेक उणो जाला तें पळोवन मराठयांनी ताचेआड झूज उबारून १७६० त ताचेर हार घाली. हाका लागून अहमदनगर, बुन्हाणपूर, असरिगड, सोलापूर, विजापूर, दौलताबाद हे भाग मराठयांच्या शेकातळा आयले. १७६२ त निजामुल्मल्काचो चवथो पूत निजाम अलिखान हाणे सलाबतजंग हाका बंदखणींत उडोवन आपूण गादयेर बसलो. १७६३ त मराठयांनी राक्षसभुवनाच्या झुजांत अलीखानाक हारोवन पानिपत झुजाउपरांत वगडायल्ले चडशे प्रदेश परत घेतले. मुखार ब्रिटिशांच्या आक्रमक राजकारणाक लागून निजामाची सत्ता ल्हव ल्हव उणी जायत गेली. १८००त ताणे ब्रिटीशांवांगडा कबलात केली आनी ताचे स्वातंत्र्य आयलें. ताचे फाटल्यान ताचो पूत सिकंदरशाह हाणे, राज्य चलयलें. हाचो पूत नासिरूद्दौला हाची राजवट सूरू जाली. ताच्या तेंपार हेदराबादेच्या राज्यांत सगळ्याक अंधाधुंदी मातिल्ली. राजा चंदूलाल हो १८०८ ते १८४३ मेरेन हैदराबादचो सर्वाधिकारी आशिल्लो. ताचे राज्यकारभारांत मातूय लक्ष नाशिल्ले. तो ब्रिटिशांक खोशी दवरून राज्य चलयतालो. ब्रिटिशांचे व्हड फौजेच्या खर्चाखातीर चंदूलाल हाणे निजामाकडच्यान करपाखातीर ताणे खूब रीण काडिल्ले. पूण १८४३ त चंदूलाल हाका रितसर वांटे केल्ले. हाकाच लागून १८५७ त जाल्लया उठावांत हैदराबाद १९११ त गादयेर बशिल्लो मीर उस्मान-अलीखान हो निमाणो निजाम आशिल्लो. भारत स्वतंत्र जाले उपरांत १९४८ त भारत सरकारान पोलीस ԿԳ 8 ोंकर्ण : 3 कारवाय करून हैदराबाद संस्थानाचो भारतांत आस्पाव केली. तेन्नाच्यान - कों. वि. सं. मं. निपाणी : कर्नाटक राज्यांतल्या बेळगांव जिल्ह्याच्या चिकोडी तालुक्यांतलें शार. हें शार पुणे-बेंगळूर ह्या राश्ट्रीय म्हामार्गार बेळगांवचे उत्तरेक ६४ किमी. आनी कोल्हापूरचे दक्षिणेक सुमार ४० किमी. महाराष्ट्र-कर्नाटक राज्याचे शिमेर वसलां. हांगा एक किल्लो आनी शेजराच सिद्दोजीराव निंबाळकरान १८०० वर्सा बांदिल्लो एक वाडो आसा. पेशवाईत एका आप्पा देसाई नांवाच्या दुश्ट सरदाराचो हाचेर शेक चलतालो. १८२७ त किल्लया सकट पुराय निपाणी गांवांक तटबंदी करपाचो अपेशी यत्न आप्पान केल्लो. १८४१ त इंग्लिशांनी हो किल्लो आपल्या शेकातळा घेतली. १८५४ पसून हांगा नगरपालिका सुरू जाली. हें शार म्हळ्यार तंबाकूचे बाजारपेठेचे, विडी-उद्देगाचे, तांबडयो माध्यमिक शाळा, म्हाविद्यालयां आनी दवाखाने आदीची सुविधा हांगा अासा. - कों. वि. सं. मं. निबंद : एक साहित्यप्रकार. टीप-टिपणी आनी प्रबंध हांचे जातकुळयेचो हो साहित्यप्रकार, व्याप्तीनुसार (विशय आनी आकार) दोगांयमर्दी उरता. सर्वसादारणपणान कसल्याय विशयाची सगळ्या अांगांनी विचार करून आपल्या मतानुसार थरावीक निश्कर्श काडप हें निबंद रचनेत आस्पावता. प्रतिपादन हे घटक मुखेलपणान निबंदाक अपेक्षीत आसतात. तर्कसंगत अशे अणभव वा अवलोकन हांचेर आदारिल्ले विचारप्रधान आनी बुद्दीक संस्कृतांत गदय-पदयात्मक ग्रंथ लिखाणाक सदळपणान प्रबंद अशें म्हणप जाता. आधुनीक साहित्यीक परिभाशेंत संशोधनात्मक लिखाणाक प्रबंद म्हणप जाता. सर्वसादारणपणान कसल्याय विशयाचेर समग्रपणान चिंतनपर केल्ले लिखाण हें निबंद प्रकाराखाला येता. निबंद प्रकाराखातीर अमुकूच पानांची मर्यादा घाल्ली नासली तरी टिपणासारकें सामर्के मोटवें गदय-लिखाण आनी मोटया आकाराचो प्रबंध वा ग्रंथ हांचेमदीं निबंदाची व्याप्ती उरता. निबंद ह्या प्रकाराखाला प्रासंगिक वर्तमानपत्रीय लेख धरून युक्तीवाद, वेधक भाशा-शैली, प्रभावी प्रतिपादन, स्पश्ट आनी सोंपें विवेचन आनी परिणामकारक निवेदन हीं बच्या निबंदीचीं लक्षणां म्हणू येता. ३५०० ते ५० ० ० हे शब्दमर्यादेभितर आसचो. ३५०० शब्दांभितर जो निबंद आसता तो रूप-रेखा कसो जाता आनी ५० ० ० शब्दांपरस चड न्हय.