श्री नवदुर्गा देवस्थान – बोरी : बोरयेची नवदुर्गा महिषासुर्दिनीचें रूप. ही बोरयेची नवदुर्गा मूळची महाराष्ट्रांतली आसून बोरये येवचे आदीं तिचें वास्तव्य बाणावले वाठारांत आसलें असो समज आसा. आयज बाणावली, कोलवें, वुरतोर्डें-माजोर्डें सारकिल्ल्या परिसरांतले क्रिस्तांव लोक हे देवीक भजिल्ले दिसतात. हे देवीचे कुळावी म्हणून वत्स गोत्री प्रभुदेसाय , भारद्वाज गोत्री सावकार, अत्री गोत्री देवारी, कौशिक गोत्री भटबोरकार, कामत नंदगडकार आसात. सुमार 1880-81 वर्सा जगन्नाथबुवा नांवाच्या एका नाथपंथीय धर्मजागरणी नशान ह्या देवळाचो जिर्णोध्दार केल्ल्याची म्हायती मेळटा. ह्या देवळांत चैत्र शुध्द प्रतिपदा ते शुध्द दसमी मेरेन एक आनी दुसरी त्रिपुरी पुनवेक अशे दोन जात्रोत्सव जातात. -कों. वि. सं. मं.
नवमानवतामाद : नामनेचो भारतीय राजकीय विचारवंत आनी क्रांतीवीर मानवेंद्रनाथ रॉय हाणें आपल्या विचारीक आनी राजकीय जिणेच्या निमाण्या पर्वांत पुरस्कार केल्लें राजकी तत्वगिन्यान ‘नवमानवतावाद’ (radical humanism) म्हणून वळखतात. मार्क्सवादप्रमाणूच नवमानवतावाद ही एक मुळावी आनी सामाजीक जिणेच्या सगळ्या आंगांची विस्काटवणी करून तांचें मार्गदर्शन करपी अशी एक विचारसरणी.
‘नवमानवतावाद’ हें नांव आपणावन रॉय हाणें आपले विचारसरणीचो मनशाचे संस्कृतायेंतल्या, खास करून आर्विल्ल्या युरोपी संस्कृतायेंतल्या देखीक – प्रबोधनकाळांतल्या मानवतावादी प्रेरणां कडेन लागींचो संबंद जोडलो; पूण तेच वांगडा नवमानवतावाद मार्क्सवादाच्या पेल्यान वता, अशें तांचें म्हणणें आसा.
दुसऱ्या म्हाझुजाचे फाटभुंयेर नवमानवतावादाचें तत्वगिन्यान मांडलें. मानवेंद्रनाथ रॉय हाणें ह्या तत्वगिन्यानाचीं बावीस सुत्रां 1946त उजवाडायलीं. राश्ट्रां-राश्ट्रांतले सर्तीचो आनी आक्रमक राश्ट्रावदी हुकूमशायेचो परिणाम दुसऱ्या म्हाझुजांत जाल्लो. भांडवलशाय पिळवणुकेक पर्यायी जाप दिवपाचो रशियेंतलो मार्क्सवादी क्रांतीचो प्रयोगूय येसस्वी जावंक नाशिल्लो. संसदी लोकशाय आशिल्ल्या राश्ट्रांनीय व्यक्तीस्वातंत्र मर्यादीत अर्थानूच अस्तित्वांत उरिल्लें. बुध्दिवादाक, नैतिकतेक आनी व्यक्तीस्वातंत्र्याक गरजेचें वातावरण जगांतल्या खंयच्याच राश्ट्रांत दिसनाशिल्लें. अशे परिस्थितींत मनशाची अधोगती थांबोवपा खातीर मानवनिश्ठ अशा तत्वगिन्यानी गरज निर्माण जाली. नैतिक आनी सांस्कृतीक मुल्यांचेर आदारिल्ली समाजवेवस्था घडोवपा खातीर संसदीय लोकशायी, तत्वगिन्यान आनी मार्क्साच्या अनुयायांनी ताच्या विचारां सावन विकसीत केल्लें आनी अधिकृत म्हूण मांडिल्लें मार्क्सवादी तत्वगिन्यान ह्या दोगांय कडल्यान एका वेगळ्या समाजीक आनी राजकी तत्वगिन्यानाची गरज आशिल्ली. मनशाचे प्रकृतीची घडण, तिच्या आस्पाविल्ल्यो मुळाव्यो शक्ति आनी प्रेरणा आनी मनशाची समग्र परिस्थिती हांच्या आकलनाचेर हें तत्वगिन्यान आदारिल्लें आसूंक जाय. ‘नवमानवतावाद’ ह्या नांवान रॉय हाणें डिसेंबर 1946 त हें तत्वगिन्यान बावीस सुत्रांच्या स्वरूपांत जगा मुखार मांडलें. (1) मनीस हो नियम बद्द आनी सुसंवादी अशे सैमीक वेवस्थेचो घटक आसा आनी ह्या स्वरूपाच्या सैमांतल्यान ताचो उदय जाला; देखून मनीस हो स्वभावानूच विवेकी (rational). विवेक म्हळ्यार अणभवांत सुसंवाद सादपाची प्रेरणा आनी शक्त. निती ही विवेकाचेर आदारिल्ली आसा वा निती हें विवेकाचें वेव्हारीक रूप. कारण, निती म्हळ्यार मनशांमनशां भितर सुसंवादी संबंद आसप, मनशाची विवेकशिलताय आनी ताची नैतीक प्रेरणा म्हळ्यार नियमबद्द सैमाचें मनशाचे जाणविकायेंत पडिल्लें पडबींब. तेन्ना विवेकाक आनी नितीक वैश्वीक अधिश्ठान आसा. (2) नवमानवतादाचो दुसरो मुळावो सिध्दांत असो की, व्यक्ती हें समाजाचें मूळ. समाज हो व्यक्तीं पसून तयार जाल्लो आसता आनी सूख, ज्ञान, स्वातंत्र हीं सगळीं मुल्यां मनशा मदीं वसतात. समूह ही मुळावी वास्तवताय आनी समुहाचो अविभाज्य घटक म्हणुनूच व्यक्तीक अस्तित्व आनी मोल आसता, अशी नदर हेगेलच्या प्रभावाक लागून मार्क्सांत दिश्टी पडटा. नवमानवतावादाक तो पुराय मान्य ना. व्यक्ती मुळावी आनी मुखेल आसून राश्ट्र, वंश, वर्ग आदी सगळ्या तरांचे समूह गौण आनी दुय्यम आसात. स्वतंत्र, सार्वभौम व्यक्तींनी एकामेकां कडेन सुसंवादी आनी परस्परांक हिताचे अशे संबंद प्रस्थापीत करून घडयल्लो समाज म्हळ्यार आदर्श समाज. तेन्ना खंयच्याय समुहाच्या, वर्गाच्या वा राश्ट्राच्या कल्याणा खातीर वा महिम्या खातीर व्यक्तींच्या हिताचो बळी दिवप अनैतिक. मनशा मदीं स्वातंत्र्याची आनी तेच प्रमाण ज्ञानाची प्रेरणा सभावताच आसा. स्वातंत्र्याची प्रेरणा म्हळ्यार स्वता आसपाची प्रेरणा. हेर जनावरां प्रमाण स्वताचें अस्तित्व तिगोवन धरपाची एक मुळावी प्रेरणा मनशा कडेन आसता. हे प्रेरणेचें सजाण स्वरूप म्हळ्यारूच स्वातंत्र्याची प्रेरणा. तेन्ना आपल्या स्वातंत्र्यांत एक सारकी वाड करीत रावप, ही मनशाची प्रेरणा आसा, अशें मानचें पडटा, तशेंच आपल्या परिसराचें यथार्थ ज्ञान करून घेवनूच आपूण आपलें अस्तित्व तिगोवन धरूंक शकता आनी देखून ज्ञानाची इत्सा ही मनशाची मुळावी प्रेरणा. आपल्या परिसराक तोंड दिवन आपलें अस्तित्व तिगोवन धरपाक ज्ञान – म्हळ्यार सम्पक थरिल्ल्यो कल्पना – उपेगी आसतात आनी देखून ज्ञानाक मोल आसा; पूण मनशान एकदां ज्ञान मेळयलें की तें स्वताच्या सभाव धर्माक अनुसरून – अणभव आनी तर्क हांचेर आदारिल्ल्या नेमांक अनुसरून – विकास पावता आनी ह्या वाडट्या ज्ञानाचो उपेग करून मनीस आपल्या भौतिक आनी समाजीक परिसराक आनी स्वताकूय मोडण दिवंक शकता. देखून मनीस आपल्या फुडाराचो शिल्पकार आशता. मनशाची जाणविकाय, ताचे विचार हे उत्पादन पद्दतीचेर आदारिल्ल्या समाजीक संबंदाचें ताच्या मनांत पडिल्लें फकत पडबींब आसता, विचार हे समाजीक आनी अर्थीक परिस्थितीक घडयनात, जाल्यार समाजीक आनी खास करून अर्थीक परिस्थिती विचारांक घडयता. ताचे उरफाटे खूबदां विचार हे समाजीक, अर्थीक परिस्थितीक घडयतात; ते परस्परावलंबी आसतात, अशें नवमानवतावाद मानता. रॉय हाचो नवमानवतावाद राश्ट्र वा वर्ग हांच्या बंधना वेल्यान वचून सबंद मनीसकुळयेचो विचार करता. राश्ट्रावादाचे मर्यादेक लागून संवसारीक प्रश्नांची उपेक्षा करतात. एकामेकां कडेन सहकार अशक्य जाता. देखून राश्ट्रीय मर्यादा हुंपून सगळ्या जगांत एक संघराज्य निर्माण जावप गरजेचें आसा, अशें रॉय म्हणटा. ह्या संवसारीक स्वरूपाच्या राज्यांत पुराय मनीस समाज एकात्म स्वरूपांत दिसतालो, अशें ताचें सपन आशिल्लें आनी ते खातीर अर्थीक – राजकीय पुनर्रचणूक अनिवार्य आसा, अशें मत ताणें माडलें.
