आंखलें आनी लोकक्रांती येसस्वी करपाची कल्पना मांडली. भारतीय कम्युनिस्ट चळवळीच्या इतिहासाक नक्सलवादान नवी दिशा दिली. गांवगिऱ्या वाठारांतले मागाशिल्ल्या आनी आदिवासी भागांतले जमीनदार, शेतकार हांचे मदलो विरोध आनी ताका लागून जाल्लो असंतोश ताणीं देशा मुखार दवरलो. नक्सलवादाचें तत्वगिन्यान, धोरणां, संघटना आनी व्युहररचणुक साबार सदोश गजालींचेर आदारिल्ले आशिल्ल्यान तांचे चळवळीक खास अशें येस मेळूंक शकलें ना. ते भायर ताणीं हिंसेचेर दवरिल्लो भर आनी भावार्थ लोकशाय मानपी शांतताप्रिय मनशांक मानवलोना. -कों. वि. सं. मं.
नकासोः चिन्नां, आकृती, संकेतीक भास सारकिल्ल्या कुरवांनी धर्तरेवयल्या खंयच्या घटकाचो, विशेश करून भूंयप्रदेशाची समतोल अशा आटीव प्रमाणांत आंखणी करपाचें शास्त्र. सदर घटकाच्या वेगवेगळ्या आंगां मदल्या अंतराचें मेजप, तांच्यो दिशा दाखोवप, तांचीं वैशिश्ट्यां दाखोवप आनी हेर संबंदीत बाबींचो उल्लेख करप हो नकाशा फाटलो हेतु आसता. धर्तरे वयल्या घटकांचो, प्रतिकात्मक असो केल्लो हो आलेख, मूळ घटकांचो अभ्यास करपाक खूब आदार दिता.
मानचित्रकला(Cartography) ही नकासो आनी तकटो काडपाची एक खाशेली कला आनी विज्ञान. मानचित्रकलेचो चडसो संबंद भूगोला कडेन येता.
नकशाचे हेतु नदरे सामकार दवरून ते तयार करतात. तातूंतली दर एक गजाल दाखयल्ले दुसरे गजाली सावन अमुकूच दिशेक तशेंच तांचे भितरलें अंतर कितलें आसा हें दाखयता. हांचे भितरूच कांय चड म्हत्वाच्या गजालींचेर चड भर दितात. ह्या सगल्या गजालींक तांच्या आकारा प्रमाण कुरू दितात वा संकेताक्षरांनी दाखयतात. म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार नकांशाचेर अक्षवृत्त आनी रेखावृत्त हांचींय जाळीं काडिल्लीं आसतात.
मानचित्रकलेचो (नकासो) इतिहास- आपल्यो येवजण्यो आकृत्यांच्या रुपांत उक्तावपाची कला मनशां भितर खूब आदल्या काळा सावन आशिल्ली हाचे पुरावे सांपडल्यात. भोंवडेकारांक मार्गदर्शन करपा खातीर नकाशे तयार करपाची रीत खूब पोरणी. क्रिस्त वर्सां पयलीं सुमार 2500 काळांतली एक पोरणी वीट बॅबिलॉनाचे उत्तरेक 320 किमी. पयस आशिल्ल्या गा-सूर ह्या गांवांत उत्खननांत सांपडल्या ते विटेचेर एक न्हंय दाखयल्या. ती न्हंय युफ्रेटीस जावंक शकता असो इतिहासकाराचो तर्क आसा. हें न्हयेच्या दोनुय वटांनी दोंगर दाखयल्ले आशात. उपरांत हे न्हंयेचें तीन फाट्यांनी रुपांतर जावन ते दक्षिणे कडेन दर्याक वा सरोवराक मेळटात तें दाखयलां. नकाशाचेर उत्तर, उदेंत आनी अस्तंत ह्यो दिशा वाटकुळांनी दाकयल्यात. हाचे वयल्यान, खूब आदल्या काळांत लेगीत मनीस एकामेकाक मार्गदर्शन करपा खातीर आपले सरभोंवतणची स्थिती नकाशांच्या आदारान उक्तायताले हें स्पश्ट दिसता. अशें विंगड विंगड नकाशे आशिल्ल्यो विटो ब्रिटीश संग्रहालयांत दवरल्यात.
पुर्विल्ल्या काळांत इजिप्त राष्ट्रांत भूमितीच्या आदारान जमीन मेजताले. विंगड विंगड पिकां घेवप जमनीच्या क्षेत्राचेर आदारून शेतवडीची जमीन थरोवप हाका त्या वेळार खूब म्हत्व आशिल्लें. इ.स. पयलीं तेराव्या शेंकड्यांत इजिप्तांत भूंयसर्वेक्षण रीतसर करताले. त्यो नोंदी नकाशांत दाखोवपाचीय शक्यताय आशिल्ली अशें कांय जाणांचें मत आसा.
ग्रीसी नकाशे- पुर्विल्ल्या काळामत भूगोलाची चडशी म्हायती फकत ग्रीसी लोकांक खबर आशिल्ली. शेतवाडीक फावो आशिल्ली सुवात ग्रीसांत उणी आशिल्ल्यान, तशेंच आपलो वेपार वाडोवपाचे नदरेन तांकां हेर कडेन वसणुकेची स्थापणूक करपाची त्या काळांत खूब गरज आशिल्ली. हाका लागून उदका मार्गाचोय सोद तांकां लावंचो पडलो. ह्या सगळ्या कारणांक लागून इ.स. प.पांचव्या शेंकड्या मेरेन तांकां भूगोलाची हेर देशां परस खूब म्हायती आशिल्ली. इ.स. प. पांचव्या शेंकड्यांत ग्रीसी लोकांक फकत उदेंतेक सिंधू न्हंयेसावन अस्तंतेक ऍटलांटिक म्हासागरा मेरेन पाताळिल्ल्या प्रदेशा विशीं म्हायती आशिल्ली. उपरांत धर्तरी ही तबकडे सारखी नासून पेल्ला भशेन वाटकुळी आसा हि कल्पना प्लॅटोन आपल्या लिखणामत मांडल्या. मुखार इ.स.प. 350त ऍरिस्टॉटल हाणेम धर्तरी वाटकुळी आसा हें पुराव्या वरवीं सिध्द केलें. धर्तरेची परिभ्रमणाची कक्षा मंबवाटकुळाकार (Elongated) आसास हें सिध्द करून, विंगड विंगड थळांचे अक्षांश तोवपाचे यत्न जाले. अशे रितीन धर्तरेच्या गिन्यानांत भर पडत गेली.
आर्विल्ल्या नकाशांची बुन्याद मुखेलपणान पुर्विल्ल्या काळांतल्या ग्रीसी लोकांनी घाली धर्तरेचें वाटकुळेपण तिचे ध्रुव, विशुववृत्त आनी उश्ण कटीबंध ह्यो सगळ्यो गजाली सुर्वेक ताणीं वळखल्यो. मुखार अक्षवृत्त आनी रेखावृत्त ह्यो कल्पना ताणीं मांडल्यो. धर्तरेचें आकारमानय ताणींच थरयलें. ग्रीसी लोकांनी नकाशा शास्त्रांत केल्ले हे उदरगतीची म्हायती हिरॉडोटस आनी स्ट्रेबो हांच्या लिखणांतल्यान मेळटा. त्या काळांत आयोनियन लोकांनी ह्या शास्त्रांत खूब उदरगत केली. इ.स.प. सव्या शेकड्यांत ऍनऍक्मिमॅंडर हाणें सगळ्यांत पयलीं ‘ग्रीसी नकासो’ तयार केलो. पूण त्या काळांत धर्तरी ही तबकडे सारकी आसून तिका दर्याच्या उदकान वेश्टिल्या असो तांचो समज आशिल्लो.
इसवी सनाच्या दुसऱ्या शेंकड्यांत टायर गांवचो मेरिनस आनी टॉलेमी हे ग्रिसी इतिहासांतले दोन म्हत्वाचे शास्त्रज्ञ जावन गेले. मेरिनस हाणें अक्षवृत्ती आनी रेखावृत्ती हांचीं नकांशांचेर जाळीं काडपाचे पद्दतींत चड उदरगत केली. पूण टॉलेमी हाणें ताचेर टिका करून आपल्या नकाशांत सुदारणा केली.
टॉलेमीचो काळ- पुर्विल्ल्या काळांत भूगोल म्हायती आनी मानचित्रकला हातूंत उदरगत घडोवन हाडपा फाटल्यान कालॉडियस टॉलेमी(इ.स.90-168) हाचो व्हड हातभार आशिल्लो. तो एक व्हड गणितकार आनी ज्योतिशशास्त्रज्ञ आशिल्लो. ताचो ‘जिऑगॅफिया’ हो ग्रंथ आठ खंडांनी प्रसिध्द जाल्लो आसा. ह्या ग्रंथांत नकासो शास्त्र, प्रक्षेपणां आनी मेरिनसच्यो कल्पना हांचेर केल्लीं वर्णनां, तशेंच सुमार 8000 थळांचे भुगोलीक अक्षांश आनी रेखांश दिल्ले आसात. टॉलेमिच्या हस्तलिखीत ग्रंथाचे दोन भाग केल्ले आसात. तांतूतल्या एका भागांत जगाचो नकासो आनी हेर ल्हानसान 26 नकाशे आसात. ताचें लिखाण आनी नकाशे हांकां लागून मुखावयल्या काळांत सुदारिल्ले नकाशे काडपाक खूब हातभार लागलो. ताच्या नकाशा प्रमाण जगाचो उदेंत-अस्तंत विस्तार 180° रेखांशामेरेनूच आशिल्लो हें कळटा. ह्या नकाशांत कांय दोशूय आशिल्ले.
रोमी नकाशे- रोमी लोकांनी तयार केल्ले नकाशे पळयल्यार तांच्या
