परबेक हेर नांवां आसात. गोरवांच्या पाडव्यादिसा म्हळ्यार कार्तिक धुध्द पाडव्या दिसा हो उत्सव मनयतात. हो उत्सव 'गोरवां' संबंदी आसून ज्या गांवाची अर्थिक वेवस्था गोरवांचेर आदारून आसताली अशाच गांवांनी तो मनयल्लो दिसता. पुर्विल्लें ग्राम वेवस्थेंत, गोंयांत गावडो-नायक ह्यो दोनूय जाती मुखेलपणान शेत-वेवसाकडेन संबंदीत आशिल्ल्यो. देखून गोंयांत हो उत्सव मुखेल करून 'गावडो-नायक' हांची वसणूक चड आशिल्ल्या गांवांनीच वा ह्या जातींचें वर्चस्व आशिल्ल्या गांवांनीच मेळटा.
गोरवांचें खूब म्हत्व आशिल्ल्या ह्या समाजांत गोरवांचे राखणेखातीर 'राखणो' देवाक होरावपाखातीर धेणलो उत्सावाचो जल्म जालो. धेणलो हें उतर 'दिणो' ह्या उतरावयल्यान आयलां. राखणो देव हो दिणो, ह्या दिण्याचो उत्सव तो 'धिणलो' वा 'धेणलो'. तशेंच जो पंगड हो धिणलो मनयता ते सगळे दिणेच आसताले.
राखणो देवाक 'गवळीं' अशेंय म्हण्टात. गवळी म्हळ्यार गवळाचो सांबाळ करपी. पयलीं दरेका गांवांत 'गवळ' सांबाळपाखातीर एक मनीस नेमताले. हो राखण्यांचो मुखेली आसतालो. आदले परंपरेप्रमाण मूळ पुरसाक देवरूप दिवपाचें चालींतल्यानच गांवच्या मूळ गवळ्याक देवरूप मेळ्ळें आनी ताका दिणो म्हणूंक लागले. ह्या देवाक होरावपाखातीर 'धेणलो' उत्सव जल्माक आयलो.
धेणल्याच्या मुळाचो सोद घेतना गोंयचे गावडो जमातींतल्यान गवळी परंपरेचो उदेव जाल्लो दिश्टी पडटा. आयज गोंयांत आशिल्ले गवळी जमातीच्या बायलांच्या 'नांव घेवपांत' आपूण 'अमूक अमूक गावड्याची बायल' अशे संदर्भ मेळटात. धेणल्याच्या उत्सवा दिसा सकाळींफुडें पयलीं गोरवांची पुजा करतात. ही पुजा लराखण्यान म्हळ्यार घरांतल्या दिण्या भुरग्यान करपाची आसता. पुजेपयलीं गोरवांक न्हाणयतात, तांचीं शिंगां रंगयतात. तांच्या गळ्यांत रोजांच्यो माळो वा कुमयाच्या सालीपसून केल्ले गोंडे बांदतात. उपरांत तांची पुजा करून माथ्यार तेल घालतात आनी गळ्यांत नाल्लाचें वळें बांदतात. तांकां सान्नां-पोळे खावयतात आनी उपरांत सोडून घालतात.
गांवची गोरवां रानांत पावचे पयलीं सगळे राखणे रानांत जमिल्ले आसतात. ते गोरवांच्या गळ्यांतल्यो माळो, नाल्लाचीं वळीं काडून घेतात. सगळ्या गोरवांच्या गळ्यांतल्यो माळो काडून जातकच धेणलो सजयतात. तेखातीर एका फळ्यार शेण दवरून ताचेर राखणोदेवाच्या स्वरुपांत एक फातर बसयतात. हो देव वर्सभर रानांत एका थरावीक जाग्यार वा झाडाचे धोलींत सांबाळून दवरिल्लो आसता. गोरवांच्या गळ्यांतल्यो माळो आनी दर्भाचीं पिसां लावन धेणलो सजयतात आनी उपरांत दरेकाच्या मानाप्रमाण वचून तांच्या तांच्या दारांनी धेणलो नाचयतात.
गांवांत दरेकाच्या आंगणांत शेणाचो 'गवळ' वा तशी आकृती तयार केल्ली आसता. हाका 'गोठो' वा 'गोकूळ' अशेंय म्हण्टात. ह्या गवळांत पणसाच्या खोलयांची काट्टांक व्हीर लावन गोरवांच्यो आकृती करून दवरतात. तेच भाशेन गवळी म्हणून एक तणाचें बावलें करून दवरतात. घरांतल्या दिण्या चल्या भुरग्यान अनवाळ्यांनी ह्या गवळाची पुजा करपाची आसता. उपरांत तांकां जेवणाचो निवेद दाखयतात. ह्या गवळा मुखार राखणे एके खाशेले पद्दतीन धेणलो नाचयतात. धेणल्याचें फळें दोन राखणे दोन वटांनी धरतात आनी उबे रावन एक दांग उजव्यान जाल्यार एक दाव्यान उडयत खाशेले पद्दतीन नाचतात. नाचतल्यांचे हात धेणल्याक धरिल्ले आशिल्ल्यान हातांच्यो हाल-चाली जायनात. पूण पायांच्या थेक्यांचेर सगळो नाच आदारिल्लो आसता. वांगडचे हेर राखणे ताळ वाजोवन आनी ताळ्यो मारून पदां म्हणीत तांका सांगात करतात.
धेणल्याचीं गितां आकारान ल्हान आसतात देखीक-
धीण धिणुल्यो
रामा पावस शेणुल्यो
धेणल्याची म्हातारी
शेळें अन्न खाताली
गोपिका ! गोपिका !
वा
तांबडी पिटोळी,
धवी पिटोळी
कणकीच्या मुळां वचून
झेप घेताली
गोपिका! गोपिका!
वा
म्हातारेच्या घरांत
पणस पिकला
चिमटीभर तांदळांत
गवळी लिपला
गोपिका! गोपिका!
वा
'वागाले धोलींत
कीर घोंटेला
निमाणो देव आमचो
भायर सरला
गोपिका! गोपिका!'
वा
'धिणलो दारांत
पावस पडटा केरांत'
धेणलो नाचोवपी राखण्याक दरेका घराकडेन नाल्ल-तांदूळ दितात. सगळ्या घरांनी नाचून जातकच राखणे परतून रानांत वतात. थंय जमिल्ल्या नाल्ल-तांदळांचें जेवण रांदून देवाक निवेद दाखयतात आनी उपरांत आपूण जेवतात. ह्या वेळार राखण्याचो अवसरूय येता. राखणे गोरवां संबंदीत किदेंय प्रस्न आसल्यार ताका विचारतात. निमाणें गोरवां-वासरांचे राखणेखातीर देवाक गाराणें घालून, थरावीक न्हंयेचेर वचून
