Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/390

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

बॉल्डविन ह्या सरदारान इडेसा शाराचेर घुरी घालून तें आपल्या शेकातळा हाडलें (6 फेब्रुवारी 1098) आनी बोएमाँ हाणें अँटिऑक शार हातासलें (3 जून 1098). अशें रितीन जॉफा, रामॅल्ला, हायफा हींय शारां क्रित्सांव लोकांच्या शेकातळा गेलीं. जेरूसलॅम शाराचेर पोपाचो अधिकार आशिल्ल्यान, तेन्ना इगर्जेचो राखणदार म्हणून गॉडफ्रिची नेमणूक जाली. गॉडफ्रिच्या मरणाउपरांत ताचो भाव बॉल्डविन हो जेरूसलॅमाचो राजा जालो.

दुसरें धर्मझूज : (1147-1149). 1144त सिरियाच्या सुलतानान इडेसा ह्या क्रिस्तांव राज्याचेर जैत मेळयलें. तुर्कीचे अधिकारी बळिश्ट जाल्ल्यान, जेरूसलॅम शाराकूय धोको निर्माण जाला हें जाणून तिसरो पोप युजिनिअस हाणें दुसऱ्या धर्मझुजाच्या प्रसाराक सुरवात केली. पोपसायबाचो उलो आयकून फ्रेंच राजा सातवो लुई आनी जर्मन राजा तिसरो कॉनरॅड हाणीं हे मोहिमेंत फुडाकार घेतिल्लो. पूण तांचेमदीं एकवट नाशिल्ल्यान तांचेर हार पडली. अशे रितीन दुसरें धर्मझूज अपेशी थारलें.

तिसरें धर्मझूज : (1189-1192) बाराव्या शेंकड्याच्या मध्याक चडशीं मध्य आशियातलीं क्रिस्तांव राज्यां परत मुसलमान सुलतानांच्या शेकातळा गल्लीं. 1174त इजिप्ताचो सुलतान सॅलदीन हो खूब बळिश्ट जालो. ताणें 1174त दामास्कस, 1183त आलेप्पो आनी 1187त जेरूसलॅम शारांचेर जैत मेळयल्लें. उपरांत फकत ट्रिपोली आनी अँटिऑक हीं राज्यां क्रिस्तांव लाकांच्या शेकातळां उरिल्लीं. हे परिस्थितींत पोपानूच धर्मझूडाचो प्रचार केलो. ह्या वेळार धर्मझुजाचें मुखेलपण राजांनी केल्लें. हातूंत इग्लंडाचो राजा दुसरो हॅन्री आनी उपरांत ताचो चलो रिचर्ड, फ्रांसाचो राजा फिलीप ऑगस्टस, जर्मन राजा फ्रीड्रीख हाका अपघाती मरण आयलें. फाटल्या धर्मझुजांप्रमाण ह्याय वेळार धर्मझुजाऱ्यांभितरवाद निर्माण जालो. हाका सागून फ्रांसाचो राजा धर्मझूज अर्द्यारूच सोडून फ्रांसाक परतलो. ह्या झुजांतली म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार फकत आएरे शाराचेर जैत मेळयल्लें आनी रिचर्ड हाणें सॅलदीन हाचेलागी 1192 त कबलात करून आपलो पुतणयो हॅन्री हाका जेरूसलॅमाचो राजा केल्लो. तशेंच हे खेपे धर्मझूजाची सुत्रां पोपाकडच्यान राजांच्या हातांत गेल्लीं.

चवथें धर्मझूज(1202-1204): जेरूसलॅम शाराक वांचोवपाखातीर पोप इंनोसंट तिसरो हाणें तेराव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक धर्मझुजाचो प्रचार परतून सुरू केलो. सुर्वेक हे चळवळीक उणो तेंको मेळ्ळो. इजिप्त हें मुसलमान सत्तेचें मुखेल केंद्र आशिल्ल्यान हे खेपे धर्मझुजाऱ्यांची मोख इजिप्ताकडेन आशिल्ली. भूंयमध्य दर्या हुंपचेखातीर धर्मझुजाऱ्यांच्या मुखेल्यांनी व्हॅनिस नाविक दळाचो आदार घेतलो. पूण व्हॅनिस दळाक फारीक करपाक तांचेकडेन धन नाशिल्ल्यान, तांणी झारा बंदर हातासून तें व्हॅनिसाच्या लोकांक दिलें(1202). पूण उपरांत हे झुजारी हॅन्रीच्या सांगण्यान काँस्टॉण्टिनोपला वटयां घुंवलें. 1203त तांणी काँस्टाण्टिनोपोपॉल शाराचेर सहज जैत मेळयलें. पूण हॅन्रीलो सोयरो आयझाक हाणें झुजाऱ्यांक दिल्लें उतर पाळूंक शकलोना म्हणून धर्मझुजाऱ्यांनी ह्या शारांत व्हड लूट मारून, हें शार आपल्या शेकातळा हाडलें आनी फ्लँडर्सचो सरदार बॉल्डविन णववो हाका सम्राट केलो.

चवथ्या धर्मझुजा फाटल्यान रोखडीच 'भुरग्यांचें धर्मझूज' ही म्हत्वाची धडणूक घडली. 1212 त निकोलस नांवाच्या भुरग्यान साबार भुरग्यांक एकठांय करून आल्प हुंपून पवित्र भुंयेकडेन वचपाचो यत्न केलो. पूण तांकां येस आयलेंना. ह्याच तेंपार फ्रांसांत स्टिवन नांवाच्या एका धनगर चल्यान आपल्याक दृष्टांत जाल्ल्याचो संदेश राजाक पावोवपाचो यत्न केल्लो. उपरांत हेय घडणुकेक कांय इतिहासकारांनी 'भुरग्यांचें धर्मझूज' हाका जोडपाचो यत्न केल्लो दिश्टी पडटा.

पांचवें धर्मझूज : भुरग्यांच्या धर्मझुजांत उत्तेजीत जावन पोप इनोसंट तिसरो हाणें 1215त परत झर्मझुजाची घोशणा केली. जर्मनीचो राजा दुसरो फ्रीड्रीख, ऑस्ट्रियाचो ड्यूक आनी हंगेरीच्या राजान पोपाक तेंको दिल्लो. कार्डिनल पिलेजिअस हाणें हे मोहिमेचें फुडारपण केल्लें. ह्या सुमाराक आएरे शार क्रिस्तांव लोकांचे हालचालींचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. ताणीं भूंयमध्य दर्या हुंपून दॅमिएट्टा शाराचेर जैत मेळयलें. पूण कायरो वटेन वता आसतना तांचो एल-मांसूरा नगरांत पराभव जालो.

सवें धर्मझूज : हें जर्मनीचो राजा दुसरो फ्रिड्रीख हाच्या फुडारपणाखाला सुरू जालें. पूम ह्या वेळार खरेपणी झूज जालेंच ना. ह्याच सुमाराक फ्रीड्रीख हाचें जेरूसलॅमाचे राजकन्येकडेन लग्न जालें. 1228 च्या सुमाराक तो सुर्वेक सिपरस आनी उपरांत आएरे नगरांत पावलो. ज्युस्त ह्याच तेंपार मुसलमान मुखेल्याभितर सर्त चलताली. हाचो फायदो घेवन फ्रीड्रीख हाणें मुसलमान मुखेल्यांकडेन गुपीतपणान कबलात करून नाझारेथ, बॅथलॅहॅम, जेरूसलॅम आनी लिड्डा ही शारां मेळयलीं (मार्च 1229). उपरांत पोप ग्रॅगरीचो विरोध आसून लेगीत ताणें आपलो राज्याभिशेक करून घेतलो.

सातवें आनी आठवें धर्मझूज : निमाण्या दोनूय धर्मझुजांचें फुडारपण फ्रांसाचो राजा सेंट लुई हाणें केल्लें. 1245 त लायन्झ नगरांत पोप चवथो हाणें फ्रीड्रीकाआड आनी जेरूसलॅम परतून मेळवपाखातीर धर्मझुजाची घोशणा केली. ह्या वेळार फ्रांसांचो राजा सेंट लुई णववो हाणें हे मोहिमेचें फुडारपण केल्लें. आपलें भाव आनी पंदरा हजार सैन्याच्या आदारान ताणें 1249 त इजिप्ताचेर घुरी घाली आनी दॅमिएट्टा शार हातासलें. उपरांत कायरोचेर घुरी घालूंक वता आसतना ताचेर हार पडून तो दुस्मानांच्या हातांत सांपडलो.

व्हड खंडणी आनी (ransom) आनी दॅमिएट्टाशार दिवन ताणी आपली आनी सैन्याची सुटका करून घेतली. युरोपांतल्यान आपल्याक आदार मेळटलो हे आशेन तो चार वर्सां आएरेंत रावलो. 1207 त इंग्लंडाचो राजकुंवर एडवर्ड हाच्या आदरान लुई णववो हाणें आनीक एक मोहीम उबारपाचो यत्न केलो. हे खेपे ताणें टयुशियनाचेर घुरी घाली (आठवें धर्मझूज). पूण दुयेंत पडिल्ल्यान हांगाच ताका मरण आयलें (25 ऑगस्ट 1270). एडवर्ड हाकाय व्हडलेंशें येस मेळ्ळें ना. उपरांत इजिप्ताचो मामलूक सुलतान बायबॅर्स हाणें धर्मझुजाऱ्यांचो आपल्या सैन्यांत आस्पाव करून 1279त ट्रिपोली आनी 1291 त पॅलेस्टायनांतलें निमाणें क्रिस्तांव राज्य आएरे, हेंय आपल्या शेकातळा हाडलें.

चवदाव्या आनी पंदराव्या शेंकड्यांनी पोपसायबांनी धर्मझुजां घडोवन हाडपाचे साबार यत्न केल्ले. पूण लोकांकडच्यान तांकां व्हडलोसो तेंको मेळ्ळोना. 1365त सायप्रसाचो राजा पिटर पयलो हाणें अलेक्सांड्रीया ह्या मुसलमान राज्याचेर घुरी घालून तें आपल्या शेकातळा हाडलें. ह्या जैताचची खूब तोखणाय जाली. पूण ताका धर्मझुजाचो दर्जो मेळूंक शकलोना. उपरांत क्रिस्तांव प्रदेश राखून दवरपाखातीर ऑटोमन तुर्की लोकांआड साबार झुजां जालीं. पूण पोप पायस दुसरो हाच्या मरणाउपरांत (1464)