लागता. उपरांत नाचाचो कार्यक्रम जाता. व्हंकलेक घेवन न्हवरो घरा वता आनी तिच्या हड्ड्याक बाणाण स्पर्श करता आनी तो बाण उडयता. मुसलमान दरद लोकांमदीं भुरगें जल्माक येतकच ताचो बापूय वा मुल्ला ताच्या कानांत बांग दिता. धाव्या दिसा भुरग्याक नांव दवरतात. सत्ताविसाव्या दिसा बाळंटिणीक शुध्द करून घेतात.
हे लोक मडें पुरतात. कांय वर्सां आदीं मुसलमान दरद मडीं लासताले देखून आयज लेगीत कांयकडेन मडीं पुरतकच त्या जाग्यार उजो पेटोवपाची चाल आसा. मरणा उपरांत तीन दिसांनी लोकांक भाकरी आनी तूप वांट्टात.
दरदिस्तानांत आदीं ल्हान ल्हान गणराज्यां आशिल्लीं. तातूंत कांय गणराज्यां पांच, सात गांवाची मेळून आसतालीं. जाल्यार कांय एका गांवापुरतींच आसतालीं. ह्या गणराज्याचो कारभार सिगास नांवाचे जनसभेवतीन करताले. सगळे दादले जनसभेचे वांगडी आसताले. बायलांक हे सभेंत सुवात नाशिल्ली.
भारतांत मुसलमानी सत्ता स्थापन जातकच हीं गणराज्यां परतंत्र जालीं. मोगल वंशाची सत्ता नश्ट जातकच कांय काळ हांगा स्वतंत्र राज्यां चलतालीं. पूण फुडें शीख लोकांनी हो प्रदेश जिकून ताचो काश्मीरांत आस्पाव केलो.
- कों. वि. सं. मं.
दर्गो :
मुसलमान साधूंचे समाधीक दर्गो अशें म्हण्टात. भारतांत मुसलमान तशेंच हिंदू लोकूय तांच्या दर्शनाक वतात. ख्वाजा मुईनुद्दीन चिश्ती (अजमेर), ख्वाजा कुत्ब अल्-दीन बख्तियार काकी (कुतूबमिनारा लागसार), निझाम अल्-दीन अवलिया (दिल्ली), सय्यद बुर्हा)न अल्-दीन (आंध्र), नासीर अल्-दीन महमूद (चिराग-ई-दिल्ली), मुहंमद गिसूद-राज (गुलबर्ग), शेख सलीम (फतेपूर सिक्री) हे चिश्ती सांधूंचे दर्गे प्रसिध्द आसात. सुर्हा वर्दी पंथांत शेख जलाल अल्-दीन तब्रीझी (बंगाल), बुर्हाून अल्-दीन (कुत्ब-ई-आलम) आनी मुहंमद शाह आलम (गुजरात) हांचीय नामना आसा. अब्दुल कादीर जीलानी हो भारतांत केन्नाच पावलोना. पूण ताचीं थडीं भारतांत (लुधियाना) दिश्टी पडटात. सय्यद महमूद (ऊंछ) आनी ताज अल्-दीन (औरंगाबाद) हांच्योय कबरी म्हत्वाच्यो आसात. ग्वाल्हेरची मुहंमद घौसाची, अहमदाबादेक वाजीह अल्-दीन, मेरठाक शाहा पीर हांची ह्यो शत्तारींच्यो काबरी आसात.
मार्द जमीरान साहिबा हे संतिणीची समाधी फिरोजपूराक आसा. ह्या प्रसिद्द दर्ग्यांवांगडाच, मुसलमानांचे वस्तींत ल्हान-व्हड असो एक तरी दर्गो आसता आनी थंय वर्सुकी उत्सव जाता. ह्या दर्ग्यांक काशिधाचे बावटे, धवे कोंबे, साकर, वेलदोडे, मातयेचे घोडे, ल्हान पाळणें, कपडे, गोड पदार्थ, बोकडे दितात. तांचे उरूस म्हळ्यार ईश्वर आनी भक्त हांचो संयोग मानतात. थंय त्या संतांनी उपास केल्ले अशें सांगतात. संतांचे वंशज वा नियुक्त केल्ले प्रतिनिधी तांची देखरेख करतात. कांय दर्गे व्हड आसात. वहाबी पंथाच्या मुसलमानांक दर्ग्याची पुजा, म्हणजेच संतांची पुजा मान्य नासून ते देवाकडेन सरळ संबंद प्रस्थापीत करप मानतात.
- कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद : कब्र
दर्भ :
यज्ञ, श्राध्द आदी धर्मीक कृत्यांनी वापरपाचें एक तण. न्हाण, दान, जप, तप, स्वाध्याय, पितृकर्म आनी संध्यावंदन आदी कर्मां दर्भ हातांत घेवन म्हणजेच दर्भाचें पवित्रक बोटांत घालून करचें, म्हणजे केल्ल्या धर्मीक कार्याचें फळ मेळटा अशें आन्हिकसारांत सांगलां. पवित्रक हें सादारणपणान ४ वा २ दर्भांचें करतात. शांतीकर्माखातीर ३ दर्भांचें आनी पुश्टीक कर्माखातीर ५ दर्भांचें पवित्रक योग्य मानलां. श्राध्दा वेळार करपाच्या कृत्यांत किरवंटीक लायिल्ल्या आनी जानव्याक बांदिल्ल्या दर्भाकय पवित्रक अशेंच म्हण्टात. दर्भाची उत्पत्ती कशी जाली हेविशीं अथर्ववेदांत अशें सांगलां –
यत्समुद्रों अभ्यक्रन्दत् पर्जन्यो विद्युता सह ।
ततो हिरण्ययो बिन्दुस्ततों दर्भो अजायत ।
(अर्थर्ववेद)
अर्थ – दर्यान जी गर्जना केली वा पावसान जोगलां सकट जो गडगडाट केलो, तातूंतल्यान भांगराचो थेंब सकयल पडलो आनी ह्या थेंबापसून दर्भाची उत्पत्ती जाली.
अथर्ववेदांत दर्भाक अनुसरून १९.३२ आनी १९.३३ अशीं दोन पुराय सुक्तां आसात. दर्भ हातांत बांदयार पिराय वाडटा अशी कल्पना तातूंत मांडिल्ली आसा.
- कों. वि. सं. मं.
दर्या आनी दर्याविज्ञान :
खार्या उदकाचो प्रचंड असो जलाशय. उदक, जमीन आनी बर्फ ह्या तीन भुगोलीक घटकांनी धर्तरेची फाट व्यापिल्ली आसा. सुमार ७१% धर्तरेची सुवात ज्या खार्या उदकान व्यापिल्ली आसा ती सुवात म्हणजे दर्या. जमीन आनी उदक हांचें सरासरी प्रमाण घेतलें जाल्यार दक्षिण गोलार्दांतलें उदक आनी जमीन हांचें प्रमाण ५:१ इतलें आसा जाल्यार उत्तर गोलर्दांतलें हेंच प्रमाण ३:२ इतलें आसा. जमनीचे तुळेन उदकान व्यापिल्ले धर्तरेची सुवात लक्षांत घेतल्यार ही धर्तरी म्हळ्यार एक व्हडलो दर्या आनी खंड म्हळ्यार थंयचे जुंवे म्हणपाइतलें हें प्रमाण आसा. ह्या अफाट दर्याचें वट्ट क्षेत्रफळ ३६.२ कोटी चौ. किमी., वट्ट घनफळ १३.५ कोटी अब्ज घ. मी.,सरासरी खोलाय ३७२९ मीटर आनी सरासरी तापमान ३.९० सॅ. इतलो आसा.
भुगोलीक सोयीखातीर दर्याची म्हासागर, सागर (समुद्र), अशी विभागणी केल्या. राजकीय सोयीखातीर अशा विभागांच्यो शिमो थरयल्यात. ॲटलांटिक, प्रशांत महासागर, हिंदी, आर्क्टीक-अँटार्क्टीक हे मुखेल म्हासागर म्हणून मान्यताय पावल्यात. हातूंत प्रशांत महासागर हो सगळ्यांत व्हड आसून ताचें क्षेत्रफळ धर्तरेच्या सुमार १/३ क्षेत्रफळापरस चड आसा. हो सगळ्यांत खोल. आर्क्टीक – अँटार्क्टीक हो सगळ्यांत ल्हान. दर्यांचें स्वरूप, ताचीं भौतिकी आनी रसायनीक खाशेलपणां, तातूतलें अभिसरण आनी प्रवाह, थंयची जीवसृश्ट आनी ताच्या हेर घटकांच्या सर्वांगी अभ्यासाक दर्याविज्ञान म्हण्टात.
दर्याविज्ञान हो विज्ञानाचो एक फांटो. हाचेवरवीं आमी दर्याविशींच्या प्रस्नांचेर अभयास करतात. हातूंत दर्याची घडण, उदकाचे गूणधर्म, दर्यांत मेळपी तरातरांचे जीव, वनस्पत, नुस्तें तशेंच फातर, खडपां, रेंव आनी हेर जायते विशय आस्पावतात. कमांडर मॅथ्यूऊ फाँटेन मॉरी
