क्षेत्रफळ ६,९२,४०२चौ.किमी.विस्तार २५ ५१'उत्तर ते ३६ ३०'उत्तर आनी ९३ ३१'अस्तंत ते १०६ ३८'अस्तंत.हाचे आग्नेयेक मॅक्सिकोचें आखात आनी नैर्त्रत्येक मॅक्सिको,अस्तंतेक न्यू मेक्सिको,उत्तरेक ओक्लाहोमा,ईशान्येक आरकॅन्सॉ आनी उदेंतेक लुइझियाना हीं राज्यां आसात.उदेंतेच्या सगल्या उत्तर शिमांचेर रॅड न्हंय,लुइझियॅना शिमेची सु.६६% सुवात सॅबीन न्हंय,नैऋत्य शिमेचेर रीओ ग्रॅंड न्हंय आनी आग्नेयेक मॅक्झिकोचें आखात अशी राज्याची चडशी शीम उदकान रेवडायल्ली आसा.ऑस्टिन ही ह्या राज्याची राजधानीम.
भूंयवर्णन-उथळ तशीच रेंवट जमीन,दोंगुल्ल्यो,दोंगर,पर्वत,सडे अशे विंगड-विंगड भूंयप्रकार ह्या राज्यांत सांपडटात.हो प्रदेश आग्नयेच्या मॅक्सिको आखातासावन पावंड्यापावंड्यांनी वायव्येक आनी अस्तंतेक चडत गेला.आखाती देगांचेर ११५ मी उंचायेचीं,४० ते ८० किमी रुंदायेचीं सखळ रेवंट मळां आसून कांयकडेन रेंवट जमनी आसात.नैर्ऋत्येक'ट्रान्स पेकस'हो पेकस न्हंयेपलतड्चो वाठार,तणांनी तसोच वसू पडिल्लो,राज्यांतलो सगळ्यांत उंचायेचो वाठार.ह्या वाठारांत ग्वादालूप,डेव्हिस आनी चीसस हे तीन सगळ्यांत उंचेले पर्वत आसात.टॅक्सासांत सॅबीन,ट्रिनिटी,ब्रझस,कोलोरॅडो आनी ग्वादालूप ह्यो म्हत्वाच्यो न्हंयो आसात.मेक्सिकोच्या आखातावयली दर्यादेग सु ९६२ किमी आसा.
राज्याचे दक्षिण-उत्तर आनी उंचसखल आशिल्ले भूंयेक लागून हांगा हवामानाचे विंगड-विंगड प्रकार मेळटात.उत्तर वाठारांत उश्ण गीम,खूब तेंप कडक शिंयाळो,दर्यादेगांच्या वाठारांनी उश्ण गीम आनी सादारण शिंयाळो आसता.अस्तंत वाठारांत पावसाचें प्रमाण सु १२५ सेँमी इतलें आसता.राज्याचें सादारण तापमान उण्यांत उणें ९.४ सॅ ते चडांत चड ३०.६ सॅ आसता.वर्सुकी पावस ८२.२ सेँमी पडटा.
प्रेअरी ही हांगाची मुखेल वनस्पत.पाएन,पीकान हांचे सारकीं कांय झाडां तेचपरी विंगड विंगड जातींचीं रानफुलां थंय सांपडटात.तरेकवार हरणां,चानयो,सोंशे,कायोट,कोले,रानमेंढरां,आर्माडिल्लो ही मोनजात थंय आसा.
इतिहास आनी राज्यवेवस्था-कॅडो,कॉमांशे आनी हेर रॅड इंडियन आदिवासी जमातींचो हो प्रदेश.१६८२त स्पॅनियार्डांनी आयच्या एल् पॅसोलागीं यरलेता गांवांत आपलो राबितो केल्लो.सु १६८५त फ्रॅंचांनी ला सालने मॅटगॉर्ड गांवांत आपल्या लुइझियाना वसणुकेची स्थापणूक केली.पूण फ्रॅंच रिगतले ह्या भंयान स्पॅनियार्डांनी उपरांतल्या काळांत जायतीं धर्मकेंद्रां आनी किल्ले बांदले.अमेरिकेन १८०१त लुइझियानाचो एक वांटो म्हूण टॅक्सासाचेर आपलो हक्क आसा असो दावो केल्लो.पूण स्पेनान तें न्हयकारलें.१८२१ त मॅक्सिको जेन्ना स्वंतत्र जालो तेन्ना हजारांनी एग्लो-अमेरिकन शेतकामती टॅक्सासांत रिगूंक लागले.टॅक्सासाची लोकसंख्या नेटान वाडटाशी पळोवन मॅक्सिकन सरकारान स्थलांतराचेर खर बंधनां घालीं.हाका लागून टॅक्सासच्या लोकांनी आपली स्वतंत्रताय जाहीर केली.पूण नव्या टॅक्सास प्रजासत्ताकाचो सॅम ह्युस्टन हो पयलो अध्यक्ष जालो.पूण अमेरिकेच्या संस्थानांक जोडपाची टॅक्सासाची धडपड चालूच आशिल्ली.उपरांत २९ डिसेंबर १८४५ दिसा टॅक्सास हें अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानाचें एक राज्य म्हूण अस्तित्वांत आयलें.राज्याच्या कारभाराची देखरेख दोन वर्सांक्खातीर राज्यपाल आनी ताचें कार्यकारी मंडळ करतात.राज्याच्या सिनेटांत ३१ आनी प्रतिनिधी दोन वर्सांखातीर वेंचून काडिल्ले आसतात.टॅक्सासाचे अमेरिकेचे कॉंग्रेसींत २ सिनेटर आनी २४ प्रतिनिधी आसात.
अर्थीक स्थिती-राज्यांतल्या श्रमीक लोकां मदले फकत १६% लोक शेतकी उद्देगांत आसात.पीकॉन,जोंधळो,गंव,मको,ओट,बार्ली,तांदूळ,मोसंबी,चकोतरा,बटाट ही थंयची मुखेल पिकावळ.गोरवां आनी मेंढरां हांचेंय उत्पन्न हेर राज्यांपरस चड आसा.शेतवडीच्या मळाचेर जाल्ली उदरगत,यंत्रांचो वापर,नव्या बियाणांचो उपेग हाका लागून पिकावळींत बरीच वाड जाल्या.
सैमीक तेलांचें उत्पादन ह्या राज्यांत म्हत्वाचें थारलां.तेल काडून ताचें शुध्दीकरण करप आनी उद्देगीक मळार ताचो उपेग करप हो ह्या राज्यांतलो मुखेल उद्देग.कारजखान्यांनी १४%लोक काम करतात.थंयचें मुखेल उत्पादन म्हळ्यार रासायनिक द्रव्यां,प्रक्रिया केल्ले अन्नपदार्थ,तेला निवळीकरण,तेलखण यंत्रसामुग्री,विमानां आनी मेकळे भाग,धातू निवळीकरण हांचें आसा.थंयचे ८०% लोक शारांनी रावतात.निग्रोंचें प्रमाण १३%आनी चिकॅनो १५%आसात.शिक्षणीक मळार उदरगत जायत आसा.मुळावें शिक्षण सत्त्कीचें आसून,गो-या आनी काळ्या लोकांच्या वेगळ्या शाळांचो आंकडो उणो जायत आसा.ह्यूस्टन हें थंयचें सगळ्यांत व्हड शार आनी ऑस्टिन ही राज्याची राजडानी. -को वि सं मं
टॅटम,एडवर्ड लॉरी:(जल्म:१४ डिसेंबर १९०९,बोल्डर-कॉलॉराडो;मरण:५ नोव्हेंबर १९७५,न्यूयॉर्क) नाम नेचो जीवविज्ञानीक,जीवरसायनशास्त्रज्ञ आनी आनुवंशिकीतज्ञ.ताचें शिक्षण शिकागो आनी विस्कॉन्सिन ह्या विद्यापिठांनी जालें.१९३१त ताणें रसायनशास्त्राची ए बी आनी १९३२ त सुक्ष्मजीवांचें एम् एस् ह्यो पदव्यो मेळयल्यो.सुक्ष्मजीवांचें पोशण आनि चयापचय ह्या विशयाचेर प्रबंध बरोवन ताणें १९३४त पीएच डी मेळयली.ते उपरांत हॉलंडासावन परत येतकच ताणें कांय तेंप संशोधन केलें.हॉलंडासावन परत येतकच ताणें स्टॅनफर्ड विद्यापिठांच्या जीवविज्ञान,वनस्पती विज्ञान,सुक्ष्मजीवविज्ञान आनी जीवरसायनशास्त्र ह्या विभागांनी काम करतकच(१९३४५),यॅल विद्यापिठांत पयलीं वनस्पतीविज्ञानाचो सहाय्यक प्राध्यापक आनी उपरांत सुक्ष्मजीवविज्ञानाचो प्राध्यापक (१९४५-४६)ताणें काम केलें.फुडें तो स्टॅनफर्ड विद्यापिठांत जीवविज्ञानचो प्राध्यापक म्हूण परत आयलो(१९४८-५७)आनी १९५७ वर्सासावन ताणें रॉकफेलर इन्स्टिट्यूट फॉर मॅडिकल रिसर्च हे संस्थेंत काम केलें.
टॅटम हाणें सुक्ष्मजंतू,यिस्ट आनी बुरशी हांच्या पोशण गरजांचेर अनुहरित उत्परिवर्तनांच्या जावपी परिणामांविशीं मुळावें संशोधन करून रेणवीय आनुवंशिकी ह्या जीवविज्ञानाचे शाखेची बुन्याद घालपाक मदत केली.स्टॅनफर्ड विद्यापिठांत काम करता आसतना टेटम आनी बिडल हाणें पयलीं'ड्रॉसोफिलो मॅलॅनोगॅस्टर'ह्या फळमुसाचेर आनी उपरांत 'न्युरो स्पोरा क्रासा'हे पावावयले बुरशीचेर संशोधन केलें.ताचेवयल्यान सगळ्यो जीवरसायनीक प्रक्रिया अखेरेक जनुकांच्या(genes)वरवीं नियंत्रीत
