अभंगांतल्यान दांभिक,भामटे आनी लोकांक फटोवपी लोकांचेर खर टिका केल्या.कितल्याशाच वर्सांसावन ताचे अंभग लोकांच्या तोंडांत घोळत आयल्यात.ज्ञानेश्र्वर आनी तुकाराम हांणी सांगिल्लो भागवतधर्म महाराष्ट्राच्या समाजीक आनी राश्ट्रीय प्रपंचाक शेंकडयांनी वर्सां उपेगी थारुन लाखांनी लोकांक मनाशांती दिवपाक कारणीभूत थारलो.ग्यानबा तुकाराम हो मराठी मनशाचो मंगल मंत्रच जाला.
इ.स.1649 वर्सा तुकाराम महाराज आपले कुडीसयत वैकुंठाक गेलो अशी भाविक लोकांची भावना आसा,जाल्यार ताणें उदकांत समाधी घेतली अशें कांय अभ्यासक मानतात.तुकारामाच्या वैकुंठाक गेल्ल्या दिसाक फाल्गुन शुध्द व्दितीया हे तीथीक तुकारामबीज म्हणून मनयतात. डॉ.नरेश कवडी.
तुघलक घराणेः हाका तुघलुक अशेंय म्हण्टात.हें मध्ययुगीन हिंदुस्थानांतलें एक मुसलीमान घराणें.1321 ते 1388 ह्या काळांत तें दिल्लीच्या तख्ताचेर आशिल्लें.तुघलक घराण्याचो मूळ पुरुश घियासुद्दीन तुघलक हो अलाउद्दीन खिलजीच्या तेंपार भारतांत आयलो.मुखार कुत्बुद्दीन मुबारकशाह हाणें घियासुद्दीन तुघलकाक दिपालपुरचो सुभेदार नेमलो.
अलाउद्दीनच्या मरणां उपरांत ताणें खुसरौखानाचो पराभव करुन तुघलक घराण्याची थापणूक केली.ताणें इस्लाम धर्माक धरुन राज्य करपाक सुरवात केली.ताणें दिल्ली लागसार तुघलकाबाद नांवाचो किल्लो बांदून त्याच नांवाची राजधानी वसयली.ताणें राज्याचो विस्तार करुन साबार प्रकारांची लोकांक उपेगी पडपी कामां केलीं,राज्याचें उत्पन्न वाडयलें,ताच्या तेंपावयली म्हत्वाची येवजण म्हळ्यार टपाल येरादारीचो वेवस्था.दक्षिणेकडच्या चडशा राज्यांकडेन ताचे संबंद बरे आशिल्ले.
1323 त ताणें तेलंगणाचेर घुरी घालून तें आपल्या राज्याक जोडलें.1325 त ताका मरण आयलें.ताचे उपरांत उल्लुघखान(1325-51) गादयेर आयले उपरांत ताणें आपल्या व्हडल्या भावाक जिवेशीं मारलो.दुसऱ्या वर्सा दक्षिणेंत बंड केल्ल्या बहाउद्दीन गुर्शास्प हाका ताणें हुलपावन मारलो.ताणें राज्यकारभारांत साबार सुदारणा केल्ल्यो.पूण ताच्या लहरी स्वभावाक लागून आनी अतीतायपणाक लागून तो लोकांमदीं अप्रिय जालो.हाका लागून प्रजेमदीं असमाधान आनी बंडखोरी पातळ्ळी.
दक्षिणेंत जावपी बंडांक लागून मुहम्मदाक आपली राजधानी मध्य अशे सुवातेर आसची अशें दिसलें,म्हणून ताणें देवगिरीक दौलताबाद हें नांव दिवन सगळ्यांक थंय वचपाचो परत दिल्लीक व्हेली.दौलताबादेक (देवगिरी) आयिल्ल्या लोकांक परत दिल्लीक वचपाचो हुकूम ताणें दिलो.ह्या हुकमाआड जे कोण वागपाक लागले,तांचेकडेन तो क्रूरपणान वागलो.लोक ताचे राजवटीतक त्रासून गेले.
मुहम्मदा उपरांत फिरुझशाह(1351-88) गादयेर आयलो.तो हुशार,बुदवंत तसोच म्होंवाळ सभावाचो आशिल्लो.ताणें खूब समाजीक वावर केलो.साबार गरीब लोकांक आलशिरो दिलो.ताणें दिल्लीचे दक्षिणेक यमुना न्हंयेचे देगेर फिरोझाबाद हें नवें शार उबारलें.ताच्या मरणा उपरांत तुघलक घराण्याक देंवती कळा लागली.ताच्या उपरांत घियासुद्दीन दुसरो तुघलक,अबू बकर,दुसरो मुहम्मद,सिकंदर आनी नीसीरुद्दीन मुहम्म अशे स सुलतान गादयेर आयले.पूण ते पराक्रमी नाशिल्ले.निमाणो सुलतान मुहम्मद शाहाच्या(1394-1412) तेंपार तैमूरलंग हाणें हिंदुस्थानाचेर घुरी घाली.1410 त खिज्रखान ह्या सय्यद घराण्याच्या संस्थापकान मुहम्मदशाह हाका धरुन ताची राजधानी फिरोझाबादेक हालयली.मुहम्मदाक 1412त मरण आयलें आनी ताच्या दरबारांतलो दौलतखान लोदी गादयेर आयलो.पूण ताचो पराभव करुन खिज्रखानान आपल्या सय्यद घराण्याची दिल्लीचेर थापणूक केली.
तुणतुणेः एक तंतुवाद्य.ह्या वाद्यांतल्यान तुण तुण असो आवाज येता देखून हाका तुणतुणे अशें नांव पडलें.सुमार दोन वेतां उंचायेचें आनी वेंतभर आवांठाचें पोकळ लाकडी आयदन घेवन ताचे सकयले वटेन कातडें चडयतात.कातडयाच्या मदल्या भागांतल्यान बारीक सरी वयर घेतिल्ली आसता.तशेंच ,लाकडी आयदनाक कोंडयाची एक तिरकस दांडी बसयतात.हे दांडयेच्या वयल्या तोंकाक आशिल्ले खुंटयेक ही सरी ताणून गुठलायतात.स्वर जाय तसो सकयल वयर करपाखातीर ही खुंटी पिळून सरयेक चड उणो ताण दितात.दांडी उजव्या हातांत धरुन वा दाव्या हातांत तुणतुणें धरुन उजव्या हातांतले काडयेन आघात करुनूय हें वाद्य वाजयतात. गोंधळी,भुत्यां पोवडे म्हणपी शाहिर हें वाद्या वापरतात.
तमाशांतल्या पदांक साथ दिवपाखातीर धोलक्या वांगडा तुणतुणें आसता.दक्षिणेंत ह्या वाद्याक तुंतिण अशें म्हण्टात,यल्लम्मादेवीचे उपासक आशिल्ल्या जोगती जोगतिणींच्या हातांत जें चौंडके नांवाचें वाद्य आसता,तेंय एक प्रकारचें तुणतुणेंच आसता.
तुतारीः एक सुषिर(फुंकपाचें) वाद्य,हें पितूळ ह्या धातूपसून तयार करतात.हाचें एक तोंक ल्हान आनी आखूंड आसून दुसऱ्या तोंकाक ल्हानसो कर्णो बसयलो आसता.ह्या वाद्याची नळी सरळ वा बांकदार आसता.हें वाद्य धर्मीक आनी मंगल सुवाळ्या वेळार,मिरवणुकेंत वा देवालयांत वाजयतात.आदल्या तेंपार झुजांतय हया वाद्याचो उपेग करताले.हाका ततूरी,तुरही अशींय हेर नांवां आसात.पुराणांत हाचो उल्लेख तुर्य ह्या नांवान मेळटा.
तुतिकोरीनः(तमीळ-तुत्तुक्कुडि). भारतांतल्या धा मुखेल बंदरांतलें एक.तमीळनाडू राज्यांतल्या चेन्नई फाटोफाट ह्य बंदराचो दुसरो नंबर लागता.तमीळनाडू राज्यांतल्या तिरुनेलवेली जिल्ह्यांत,तिरुनेलवेली शाराचे उदेंतेक,मदुराईसावन 120 किमी.अंतराचेर मानारच्या आखाताचेर हें बदर आसा.मोतयां आनी शंख हांचेखातीर ह्या थळाची नामना आशिल्ली
