मालांवरवीं शाराचें शासन मुखेल कुटुंबाच्या सुचोवण्यां प्रमाण चलतालें.
अशे तरेन अरबस्तान विंगड विंगड पंगडांच्या ल्हान ल्हान राज्यांनी वांटून गेलो. मात चवथ्या- पांचव्या शेंकड्यां मेरेन तांचो भायल्या जगा कडलो संबंद पुरायपणान तुटूंक नाशिल्लो. विंगड विंगड वाठारांतल्या किरिस्तांव आनी ज्यू लोकांच्या वसाहतीं वरवीं तांच्या मदीं एकाच देवाची कल्पना मूळ धरताली. तशेंच शीमेवयल्या घस्सान (गस्सान) आनी हिरा ह्या बायझंटायन आनी इराणच्या मांडलीक राज्यांकडल्यान नवीं शस्त्रां, लश्करी तंत्र, डावपेच, खाणजेवण, सोरो ह्या गजालींची अरबांक वळख जाली.
6 व्या शेंकड्यांत इराण- बायझंटायन झुजाक लादगदून इराणी आखात आनी युफ्रेटीस न्हंयच्या वाठारांतले वेपारी मार्ग संकश्टांत पडले. नवे मार्ग सोदून काडले तेन्ना हॅजॅझ हांगाच्या तायफ, मक्का, मदीना ह्या शारांक म्हत्व आयलें. मक्का शारांत कुरैश जमात बळीश्ट आशिल्ली आनी तांच्या आड आवाज काडपाचें कोणाकच धारिश्ट्य नाशिल्लें.
इस्लामाचे थापणुकेक लागून अरबस्तानाचेर बरेच परिणाम जाले.इस्लाम येवंचे पयलीं खंयचेय सत्तेक अरब जमाती मानी नाशिल्ल्यो. पैगंबरान चडशा जमातींक इस्लाम धर्मांत हाडले आनी तांकां आपल्या शासना खाल दवरले. पूण पैगंबराच्या मर्णा उपरांत (632) अरबस्तानांत बऱ्याच वाठारांनी इस्लामी सत्ते आड बंडां जालीं. खलीफा अबू बकर हाणें हीं बंडां चिड्डावन उडयलीं आनी इस्लामी सत्तेचो व्हड प्रमाणांत विस्तार केलो. ताचे उपरांतचो खलिफा पयलो उमर(634-44) हाणें आपल्या धा वर्साचे राजवटींत इजिप्त, सिरिया, इराक, इराण ह्या देशांनी इस्लामचो प्रसार केलो. खलिफा उस्मान हाचे राजवटींत (644-56) कुरैश जमातींतल्या झगड्यांक लागून सगळ्याक लडायेचें वातावरण निर्माण जालें. खून, झुजां हातूंतल्यान शिया आनी सुन्नी ह्या दोन पंथाची थापणूक जाली. दमास्कस हांगाची उमय्या खिलाफत 750 वर्सा काबार जावन बगदादच्या अब्बासी खिलाफतीची थापणूक जाली. तरी पूण अरबस्तानांत शांतताय आयली ना. विंगड विंगड जमातीं मदलें वेगळेचार वाडीक लागून अल् जुलान्दा इब्न मसूद हांचें ओमान हांगा, कारमेथियनांचे उदेंत अरबस्तानांत, हसनच्या वंशजांचें मक्केला हांगा आनी हुसेनच्या वंशजांचें मदीनेला अशा स्वतंत्र राज्यांची थापणूक जाली. कांय काळा उपरांत इजिप्तच्या अय्युबी वंशाची थापणूक करपी सलाउद्दीन हाणें अरबस्तानांतलीं कितलीशींच राज्यां नश्ट करून अय्युबी सत्तेचो विस्तार केलो. अय्युबी वंशा उपरांत मक्का हांगा सुभेदार अली इब्नरसूल हाणें येमेन आनी हेर अरबी वाठारांत रसूल वंशाची थापणूक केली. हें राज्य सुमार दोनशें वर्सां तिगून उरलें. निमण्या अब्बासी खलीफाक मंगोल झुजारी हुलागूखानान मारून उडयल्या उपरांत ह्या रसुली सुलतानान स्वताच खलीफा आशिल्ल्याची घोशणा केली. पूण रसुली घराण्यां कडेन सत्ता चड तेंप उरली ना. 14 व्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत इजिप्तच्या मामलूक तुर्कांनी अरबस्तानाच्या बऱ्याच व्हड वाठाराचेर शेक गाजयलो. पूण सोळाव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक कॉन्स्टँटिनोपलच्या ऑटोमन तुर्कांनी तांचेर जैत मेळयलें. ऑटोमन तुर्कांची सत्ता जरी पयल्या म्हाझूजा मेरेन थिरावली तरीय पुराय अर्थान ह्या वाठाराचेर तांचो शेक नाशिल्लो. येमेन, हेजॅझ, ओमान, अल् हसा ह्या ल्हान राज्यांचो कारभार स्वतंत्रपणान चालूच उरलो.
अरबस्तानांत तर्की सत्तेचो विस्तार जाता आसतनाच 1508 वर्सा पोर्तुगेजांनी ओमानांचेर जैत मेळयलें. ह्या फुडलीं शंबर वर्सां पोर्तुगेज-डच हांच्या मदल्या झगड्यां भितर सोंपली आनी दोनूय सत्ता फाटीं पडून ब्रिटिश हांगा शेक गाजोवंक लागले.
एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत ब्रिटिशांनी अरबस्ताना वटेन बारीकसाणीन पळोवंक सुरवात केली. एडन तांच्या हाताखाला आशिल्ल्यान हिंदुस्तानचे राखणेचे नदरेंतल्यान ह्या वाठाराक तांणी खासा म्हत्व दिवंक सुरवात केली. 1865 वर्सा ब्रिटिशांनी सौदी अरेबियाच्या राजाक (फैसल) भेट दिवन उलोवणी चालू केलीं. फुडें तुर्कांनी जर्मनीचो पाखो घेवंक सुरू केल्ल्यान तांणी अरबांक पालव दिवपाचें धोरण दवरलें.
हे परिस्थितीचो फायदो घेवन 1902 वर्सा अब्दूल अझीझ हाणें रियाध शाराचेर जैत मेळयलें. पयल्या म्हाझुजा वेळार अरबांचें फुडारपण हेजॅझच्या हुसेनान केलें, आनी म्हाझूज सोंपता सोंपता म्हळ्यार सिरिया, पॅलेस्टायन, इराक हीं अरबी राज्यां अस्तित्वांत आयलीं. ह्या काळांत इब्न सवद हाणें आपली शक्त वाडयली आनी नव्या सवदी अरेबिया राज्याची घोशणा केली.
दुसऱ्या म्हाझुजांत ब्रिटिशांनी अरबी एकचाराचो उलो दिलो आनी ‘अरब लीग’ चे थापणूकेक पालव दिलो. संस्कृतीक आनी अर्थीक मळार जरी ह्या संघान म्हत्वाचें कार्य केलें, तरीपूण अरबी वाठारांची राजकी एकी अजून जावंक ना.
लोक आनी समाजजीणः अरबस्तानाचे आनी अरबांचे बायबलांतल्या नव्या करारांत संदर्भ मेळटात.
अरब हे लोक सेमिटीक वंशाचे. अरबी भाशा पोरन्या अॅसिरियन, बॅबिलॉनियन, हिब्रू आनी फिनीशयन भाशांक बरीच लागींची आसा. मध्य अरबस्तानांतल्या हेडग्या जमातीक पूर्विल्ल्या काळांत अरब अशे नांव दिल्लें. फुडें दक्षिणे वटेन वचून रावपी आनी शेतवडीचेर जियेवपी लोकांक अरब आनी हेडग्या लोकांक बेदूईन अशीं नांवां मेळ्ळीं. आज अरब म्हळ्यार अरबी भाशा आनी अरबी संस्कृतायेचें दायज मानपी मनीस असी व्याख्या आसा. ते प्रमाण मोरोक्को, आल्जेरिया, ट्युनिशिया, लिबिया, सुदान, इजिप्त, जॉर्डन, लेबनान, सिरिया, इराक, कुवेत, सावदी अरेबिया, बाहरीन, कतार, इराणाच्या आखाताच्या वाठारांतलीं शेखांचीं राज्यां, संयुक्त अमीर राज्यां, ओमान, एडन आनी येमेन हांचो अरब- पंगडांत आस्पाव जाता. पूण ह्या सगळ्या देशांनी फकत अरब लोकूच आसात अशें न्हय. कॉप्ट, बर्बर, कुर्द आनी ज्यू जमातीचे बरेच लोक हांगा आसात. हातूंतले ज्यू सद्या इस्रायलांत वचून रावल्यात.
विंगड विंगड अरब देशांतले गिरेस्त, शिक्षित, आनी शारांनी रावपी लेक अस्तंतेच्या देशांतल्या लेकां भाशेन सुट-बूट घालून वावुरतना दिसले तरी चडशे अरब ‘गलबिया’ नांवाचो पोरन्या प्रकारचो सुती, लांब आनी सदळ झगो, पँट, फेझ तोपी नाजाल्यार निळ्या रंगाचें खोमीस, सादी पिजाम, ओढणी आनी बुरखो वापरतात.
धर्मान चडशे अरब मुसलमान आसात पूण तांच्यांत बरेच पंथभेद आसात. कांय अरब किरिस्तांव आसात. मूर्तिपूजा करपी बरेच अरब आजूय दिसतात. धर्मावेल्यान तांच्या मदीं झगडीं जातात. आयज हांगा निरक्षरतेचें प्रमाण जरी बरेंच आसलें तरी पूर्विल्ल्या काळांत तांची बरीच उदरगत जाल्ली. वेपाराच्या निमतान कितलेशाच अरबांचो उदेंते कडल्या आनी अस्तंते कडल्या संस्कृतायां कडेन संबंद आयलो. पूण मदल्या काळांत राजकी घडणुकांक लागून हो संबंद वाडूंक पावलो ना. कुटुंब संस्थेक हांगाच्या समाजांत मानाची सुवात आसा आनी कुटुंबाचे अब्रुचो प्रस्न बरोच म्हत्वाचो जाता.
सद्या आंतरराश्ट्रीय वेपारांत बरेच अरब वावुरतात. तांकां लागून व्हड व्हड अरबी शारां आर्विल्ले पद्दतीन वाडटात. पूण ल्हान सान गांवांनी मात वातावरण पोरनेंच आसा. कितलेशाच अरबी शारांनी धातूची कला, विणपाची कला, चामड्याची कला ह्या सारक्यो कलाकुसरी नांवाजिल्ल्यो आसात.
अरबी कलाः अरबी कलेच्या वाठारांत सादारणपणान पोरन्या काळांतले अरबस्तान, पर्शीया, मेसोपोटेमिया, सिरिया, पॅलेस्टायन, उत्तर आफ्रिका आनी आंदालूझीया (मुस्लीम स्पेन) ह्या वाठारांचो आस्पाव जाता. इजिप्त, बाबिलोनिया, आनातोलिया आनी क्रीट ह्या संस्कृतायांतल्या पोरन्या कलां कडेन अरबी कलेचो संबंद आशिल्ल्याचें दिसून येता. इस्लाम आयल्या उपरांत (सातवो शेंकडो) धर्माप्रमाण मूर्तिकला आनी चित्रकला उक्तेपणान आनी संगीत, नृत्य ह्या सारक्यो कला अप्रत्यक्षपणान निशिध्द मानल्यो. ताका लागून अरबी कलेंत इस्लाम
