Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/843

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

लांबायचे रस्ते आशिल्ले.हातूंतले ७४% पक्के आशिल्ले.१९८५ मेरेन रेल्वेमार्गांची लांबाय ६१९ किमी.इतली आशिल्ली.येरादारीखातीर रस्त्यांचो चड उपेग जाता.अकबा हें हांगाचें मुखेल बंदर ह्या बंदरावरवीं जॉर्डनाचें संवसारांतल्या हेर देशांकडेन संबंद येता. 'अलाइया'ही हांगाची विमानकंपनी हवाई मार्गावयली येरादारी सांबाळटा.अम्मान आनी अकबा हांगा आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसात.हांगा १९८५ मेरेन ५ दिसाळीं उजवाडाक येतालीं.तेभायर हेर बरींच नेमाळींय हांगा उजवाडाक येतात.खबरेपत्रां,दूरचित्रवाणी आनी रेडिओचेर अरबीं आनी इंग्लीश भाशेचो वापर जाता. लोक आनी समाजजीण:उदेंतेवटेनच्या वाळवंटांनी हेडपी लोकांमदीं बेदूई बेनी सख्र,अल हुवाईतात हे पंगड मिखेल आसात.हे भायर आनीक हेर बरेच पंगड हांगा आसात.वांशिक नदरेन सुमार ९८% लोक अरब वंशाचे आसात.सिकिसियन,आर्मेनियन,नॅस्टोरियन हे सारके अल्पसंख्यांकाचे पंगडय हांगा आसात.९०%परस चड लोक,सुन्नी मुसलमान पंथाचे आसात.उरिल्ले कांय शिया,किरिस्तांव आनी हेर धर्मांचे आसात. शिक्षण:जॉर्डनांत ९ वर्सा पिरायेमेरेन शिक्षण सक्तीचें आसा.शिक्षणाचो खर्च सरकार करता.पूण शिक्षणाच्यो व्हडल्योश्यो सवलती ह्या देशांत नात.जॉर्डन विश्वविद्यालय आनी यार्मुक विश्वविद्यालय हीं हांगाचीं मुखेल विश्वविद्यालयां आसात.कायदो,वैजकी आनी हेर वेवसायिक शिक्षण दिवपी संस्था ह्या देशांत आसात. भाशा आनी साहित्य:अरबी भाशेंतल्यान ह्या देशाचे चडशे वेव्हार जातात.कांय प्रमाणांत इंग्लीश भाशेकूय म्हत्व आसा.साहित्याच्या मळार हांगा खास असो वावर जाल्लो ना. म्हत्वाचीं थळां:अम्मान,झार्की,इर्बिद हीं हांगाची मुखेल शारां आसात.हे भायर अल केराक,अल मॅफ्राक,मुडॅरार,माआन,अकाबा हीं हेर शारांय म्हत्वाचीं आसात.जेरुसलेम,बेथलीएम,जेरिको,नॅब्लस,हीब्रन राम्मुन हे सारकीं इतिहासीक आनी धर्मीक थळां पर्यटकांखातीर आर्कशणाचीं थारल्यांत.

जॉलियो-क्युरी इरॅन:(जल्म:१२ सप्टेंबर १८९७,पारीस,मरण:१७ मार्च १९५६,पारीस). फ्रेंच भौतिकीविज्ञ.पिअॅर आनी मारी क्युरी हांची चली.सॉरबोन विद्यापीठांत आनी पारीस विद्यापीठाच्या रेडियम इन्स्टिट्यूटांत शिक्षण घेतकच आपल्या आवयच्या मार्गदर्शनाखाल तिणें संशोधन केलें.१९२६ त फ्रेदेरिक जॉलियो हाचेवांगडा ती लग्न जाली.१९३२ त आवय उपरांत रेडियम संस्थेच्या मुखेलपदाचेर तिची नेमणूक जाली. आपल्या घरकारावांगडा तिणें अणुकेंद्रावयली न्यूट्रॉन प्रतिक्रिया (reaction)पॉझिट्रॉन उत्सर्जन (emmission)आनी अणुकेंद्रीय उजवाड विघुतीय परिणाम ह्या विशयांचेर संशोधन केलें.जॉलियो दांपत्यान १९३४ त कुत्रिम किरणोत्सर्गाचो (कण वा किरण भायर उडोवपाच्या गुणधर्माचो)सोद लायलो. तांणी बोरोन,अॅल्युमिनियम आनी मॅग्नेशियम ह्या मूलद्रव्याचेर आल्फा कणांचो भडिमार करून नवीं तयार जाल्लीं मूलद्रव्यां हीं अनुक्रमान नायट्रोजन,फॉस्फ़ॉरस आनी अॅल्युमिनियम हांचे किरणोत्सर्गी समस्थानिक (Radioactive Isotopes)आसात,अशें रसायनीक विश्र्लेशणावरवीं सिध्द केलें.ह्या म्ह्त्वाच्या वावराखातीर जॉलियो जोडप्याक,१९३५ चो रसायनशास्त्राचो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. १९३६ त शास्त्रीय संशोधनाच्या सरकारी खात्यांत उपसचिवपदाचेर तिची नेमणूक जाली.फ्रेंच अणऊर्जी समितीचे संघटनेखातीर तिणें १९४६ सावन आपल्या घरकारावांगडा कार्य केले;पूण तांचे कम्युनिस्ट विचारसरणेक लागून १९५१ त,तांकां ह्या कामावयल्यान काडली.१९४७ त सॉरबोन विद्यापीठांत प्राध्यापक आनी थंयच्या रेडियम प्रयोगशाळेची संचालिका म्हूण तिची नेमणूक जाली.कितलींशींच वर्सा किरणोत्सर्गी पदार्थांकडेन संपर्क आयिल्ल्यान तिका रगताचो कर्करोग (leukemia)जालो.

जॉलियो फ्रेदेरीक:(जल्म:१९ मार्च १९००,पारीस;मरण:१४ ऑगस्ट १९५८,पारीस). एक नामनेचो फ्रेंच भौतिकीविज्ञ.अभियांत्रिकी आनी रसायनशास्त्राचो अभ्यासक्रम सोंपयतकच पारीस हांगाच्या 'रेडियम इन्स्टिट्यूट'हातूंत ताची १९२५ त प्राध्यापकपदाचेर नेमणूक जाली.क्यूरी दांपत्याची चली ईरेन हिचेवांगडा १९२६ त लग्न जातकच,क्यूरी हें नांव चिरंजीव उरचें,ह्या हेतान ताणें झॉल्यो-क्यूरी हें नांव घेतलें. क्यूरी जोडप्याचेंच कार्य फुडें व्हरून जॉलियो दांपत्यान १९३२ त पोलोनियमापसून उत्सर्जित जावपी आल्फा कणाविशीं संशोधन केलें.ह्या संशोधनाच्या आदारानूच फुडें जेम्स चॅडविक हाणें न्यूट्रॉनाचें अस्तित्व सिध्द केलें.झॉल्यो जोडप्यान १९३४ त कुत्रिम किरणोत्सर्गाचो (कण वा किरण भायर उडोवपाच्या गुणधर्माचो)सोद लायलो.तांणी बोरोन,अॅल्युमिनियम आनी मॅग्नेशियम ह्या मूलद्रव्यांचेर आल्फा कणांचो भडिमार करून नवी तयार जाल्लीं मूलद्रव्यां हीं अनुक्रमान नायट्रोजन,फॉस्फॉरस आनी अॅल्युमिनियम हांचें किरणोत्सर्गी समस्थानिक (Radioactive isotopes)आसात,अशें रसायनीक विश्र्लेशणान सिध्द केलें.ह्या म्हत्वाच्या सोदाखातीर जॉलियो दांपत्याक १९३५ चें रसायनशास्त्राचो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. फ्रेदेरीक जॉलियो हाणें १९३९ त अणुकेंद्रिय विघटनांतल्या न्यूट्रॉन उत्सर्जनाचो सोद लायलो.उपरांत जॉलियो दांपत्यान अणुकेंद्रावयली न्यूट्रॉन प्रतिक्रिया,पॉझिट्रॉन उत्सर्जन आनी अणुकेंद्रिय उजवाड विघुतीय परिणाम हांचेविशीं संशोधन केलें.१९४८ त फ्रेदेरीक हाणें 'मेझेट्रॉन ब्लेंडा'(Mesetron Blenda)ह्या नव्या मूलकणाचो सोद लायलो.युरेनियम अणूंतल्या शृंखला प्रक्रियेविशीं ताणें केल्ल्या संशोधनाचो निमण्या अणु-विघटनांत खूब उपेग जालो. फ्रेदेरीक हांणे १९३६ त कॉलेज द फ्रांस हांगा भौतिकीचें प्राध्यापकपद स्वीकारलें आनी थंयच ताणें वेगवेगळ्या आणवीय संशोधन प्रयोगशाळांच्या कार्याक संघटित स्वरूप हाडलें.१९४६ त फ्रेंच अणुऊर्जा समितीच्या उच्चाधिकारीपदाचेर ताची नेमणूक जाली,पूण ताचे कम्युनिस्ट विचारसरणेक लागून १९५१ त ताची नेमणूक रद्द थारायली.१९५६ त ताची पारीस विद्यापीठांत प्राध्यापकपदाचेर नेमणूक जाली. जिना,महंमद अली:(जल्म:२० ऑक्टोबर १८७५,कराची;मरण:११ सप्टेंबर १९४८,कराची). पाकिस्तानाचो जनक.मुसलमानांच्या अल्पसंख्य अशा एका खोजा घराण्यांत ताचो जल्म जालो.ताचो बापूय कराचींत वेपारधंदो करतालो.मुळावें शिक्षण कराचींत गेवन ताका फुडल्या शिक्षणाखातीर मुंबय धाडलो.मागीर इंग्लंडाक वचून ताणें कायद्याचो अभ्यास केलो.धर्मीक चालिरितींक तो मानीनासलो.१९१८ त ताणें पारशी बायलेकडेन लग्न केलें. लंडनांत आसतना ताणें ब्रिटिशांचे राजकी पध्दतीचो अभ्यास केलो.तेन्नाचो ब्रिटीश उदारमतवादी फुडारी ग्लॅडस्टन हाच्या विचारांचो जिनाचेर खूब प्रभाव पडलो.दादाभाई नौरोजी हाणें ब्रिटीश पार्लमेंटाची वेंचणूक लडयली;त्या वावरांत जिनान ताका मोलाचो पालव दिलो.शिक्षण सोंपतकच बॅरिस्टर जिना इ.स.१८९९ त हिंदुस्थानांत परत आयलो आनी ४-५ वर्सांभितर ताणें ऊंच पांवड्याचो हुशार वकील म्हूण नांव मेळयलें.गोपाळकृष्ण गोखले,सर फिरोजशहा मेहता हांचो वांगडी म्हूण काम करतना कॉंग्रेस फुडारी म्हूण तो मुखार आयलो.तआणें कॉंग्रेसच्या इ.स.१९०६ च्या कलकत्ता अधिवेशनांत वांटो घेतलो. विसाव्या शेंकड्यांत आरंभाक सावन भारतांतल्या मुस्लिम