Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/833

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

पशुपतिनाथ,दक्षिणेतलें कांचीपुरम,पक्षितीर्थ,तिरुपती आनी उत्तर भारतातलीं हरध्दार,हृषीकेश,वृंदावन,पुष्कर हीं पवित्र स्थानां जावन आसात.ह्या स्थानांची यात्रा करप,हिंदू धर्मांत खासा पुण्यप्रद,अशें मानतात. गोंयांत सगळ्यां वाठारांनी जंय जंय देवळां आसात,थंय ल्हान-व्हड जात्रा जातात.ह्या जात्रांनी काले,नाटकां,दिवजां,सांगड,रथोत्सव,पालखी,विजयरथ अशें कार्यक्रम आस्पावतात.गोंयच्यो कांय खाशेल्यो म्हत्वाच्यो जात्रा अश्यो:श्री बोडगेश्र्वराची जात्रा-म्हापशें,मारुतीची जात्रा-पणजे,श्री लईराईची होमखणाची जात्रा-शोरगांव,गडयांची जात्रा-पैंगीण,काणकोण आनी साळ,वीरभद्राची जात्रा-सांगें आनी दिवचल,सत्र्यो-कुंकळ्ळी,श्रीनवदुर्गेची जात्रा-मडकय,श्री म्हळशेची जात्रा-म्हाड्डोळ,श्रीमंगेशीची जात्रा-मंगेशी,श्री नागेशाची चैत्री पुनव-नागेशी बांदोडें,श्री शांतादुर्गेची जात्रा-कवळें,श्री रामनाथ जात्रा-रामनाथी,दत्तजयंती-संखळी,नवो सोमार-दिवचल,श्रीदामोदर सप्ताह-वास्को,हरी मंदीर दिंडी-मडगांव,श्री दामोदराचो गुलाल,जांबावले,पेडणेचो दसरो-पेडणें,सावयवेरेंचो कालो.

जादूविद्या:जादू ह्या शब्दाची उत्पत्ती वैदिक साहित्यांतल्या 'यातू'ह्या उतरावयल्यान जाल्या.हें उतर थंय व्यभिचार विद्या ह्या अर्थान वापरलां.जादू म्हळ्यार सैमाचेच गूण आनी नेम वापरुंक सादारण मनशाच्या ननकळत असाध्य थारिल्ली गजाल साध्य करून घडयिल्लो चमत्कार.इंग्लीश भाशेंत जादूक 'मॅजिक'(Magic)अशें म्हण्टात.हो शब्द,मूळ पर्शियन 'मॅगी/मॅजी'(Magi)ह्या शब्दावेल्यान आयला. कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रांत चौर्यकलेक जमक विद्या अशें म्हळां आनी हे कलेचो वापर दुस्मानाच्या मनांत भिरांत निर्माण करपाखातीर कसो करचो,हे विशींच्या गुपितांची म्हायती दिल्या.अशे जादूचे प्रयोग दखोवन केल्ल्या झुजाक ताणें शीतयुद्ध म्हळां.कालिदासाच्या 'मुच्छकटिक' नाटकांत शार्विलक हें पात्र जादूविद्येचो जाणकार अशें रंगयलां,जाल्यार मुद्राराक्षस नाटकांत ऐंद्रजालिकाच्या भेसान वावुरपी हेराचें पात्र घालां.त्या वेळच्या समाजांत जादू आनी जादूगार हांचेविशीं कुतुहल आशिल्लें,अशें ताचेवयल्यान सिद्ध जाता. जातक ग्रंथांत पुराय तलवार गिळपी मायाकाराचो उल्लेख सांपडटा (३-२३८).ह्याच ग्रंथांत सदांच दुख्खी आशिल्ल्या महापनादकुमार पंडुकण्ण हांणी केल्ल्या जादूच्या खेळांचें वर्णन मेळटा(४.३२४-३२५) जादू ही मूळ भारतीय कला.उपरांत ती चीन,ईजिप्त हांगासावन युरोपमेरेन पावली.तरीपूण पूर्विल्ल्या काळांत जल्मल्ले हे कलेची उदरगत आनी प्रसार थंयपसून सतराव्या शतमानाच्या शेवटामेरेन जावंक पावलोना.ह्या देशांनी जरी राजा आसले,तरी इगर्ज आनी धर्मफुडारी हांकां चड मान आसतालो.तांच्या मतान जादू म्हळ्यार सैतानाचीं कृत्यां थारतालीं आनी जादूगारांक मेकळीक दिवप म्हळ्यार इगर्जीआड केल्लें बंड,अशें मानताले. जादूविद्येवयली शास्त्रशुद्ध म्हायती दिवपी इंग्लीश भाशेंतलें 'दी अॅनॅटॉमी ऑफ ले जार्दिमेन'नांवाचें पयलें पुस्तक ३०० वर्सांपयलीं छापिल्लें,पूण फुडल्या परिणामांची कल्पना आशिल्ल्यान बरोवप्यान 'होकस-पोकस ज्युनियर'(Hocus-Pocus Jr.)अशें टोपण नांव लायलां.जादुविद्येवयलें दुसरें पुस्तक 'डिस्कव्हरी ऑफ विचक्राफ्ट'(Discovery of Witchcraft)हें सोळाव्या शेंकड्यांत कॅन्टीश न्यायाधीश रॅजिनाल्ड स्कॉट हाणें बरयिल्लें;तातूंत जादू म्हळ्यार सैतानाचो पालव घेवन केल्ले चमत्कार न्हय,जाल्यार विज्ञाणाआक्कॉ आआडाआऱा फकत लोकांचे करमणुकीखातीर केल्लो शास्त्रीय प्रयोग,अशें इगर्जीच्या जाळवणदारांक आनी हेर लोकांक पटोवन दिवपाचो यत्न केल्लो.'द अॅनॅटॉमी ऑफ ले जार्दिमेन' ह्या पुस्तकाच्यो सगल्यो प्रती इगर्जीच्या हुकमावयल्यान जाळून उडयल्यो. 'द इंडियन रोप ट्रिक'(भारतीय दोरयेवयलो चमत्कार)हे विशीं इतिहासांत बऱ्याच लोकांनी बरोवन दवरलां.हातूंत नामनेचो भोंवडेकार अबू अहमद इब्न बतुता (१३०४-१३७७)आनी त्या वेळावयलो दिल्लीचो पातशाह जहांगीर हाचोय आस्पाव आसा.दरेकाचे बरपावळींत विंगड विंगड वर्णनां सांपडटात,हाका लागून हो खेळ वा चमत्कार म्हळ्यार कोणाच्या तरी कल्पनेचो खेळ,अशें मत नामनेचे सगळे जादू पंडीत उक्तायतात.१८७९ त प्रिन्स ऑफ वेल्स हाचे दूत भारतांत आयले आनी हो खेळ राजामुखार करून भारतभर भोंवले,पूण तांकां निर्शेवन पर्थून वचचें पडलें.उपरांत संवसारांतल्या बऱ्याच नामनेच्या जादूगारांनी आनी संस्थांनी ह्या प्रयोगाखातीर इनामां जाहीर केलीं,पूण असो खेळ करून दाखोवपी कोणूच मुखारायलो ना. निमाणे फावट २५,००० रुपयांचें इनाम २० ऑक्टोबर १९४८ दिसा कलकत्याचे भोंवडेर आयिल्ल्या जॉन बूथ ह्या नामनेच्या जादूगारान 'स्टार ऑफ इंडिया' ह्या नेमाळ्याचेर जाहीर केलें.बंगाल रेडिओवयल्यानूय तश्यो सुचोवण्यो प्रसारित केल्यो,पूण कांयच उपेग जालोना. वीसाव्या शेंकडयांत जादूकलेक प्रतिश्ठा मेळोवन दिवपाचें श्रेय फ्रेंच जादूगार रॉबर्ट हुदीन हाका फाव जाता.जादूच्या इतिहासांत ताका आर्विल्ल्या जादूचो जनक अशें म्हण्टात.हजारांनी वर्सां संवसारांतल्या धर्म मंदिरांनी जी कला बंदिस्त करून दवरिल्ली तिका १९ व्या शतमानांत हुदीन हाणें मुक्ताताय मेळोवन दिली.विज्ञानाचे बुन्यादीचेर ताणें हे कलेची उबारणी केली.तो मुळचो शास्त्रज्ञ.लोहाकर्शणशास्त्राचेर ताणें बरोच अभ्यास केल्लो.त्या काळांत ताणें आपल्या दाराचेर विजेची बॅल बसयल्ली.विजेर चलपी घडयाळांची निर्मणी करून आपल्या सोदाक भांगरापदक मेळयल्लें.स्मी बॅटरी (smee battery),उज्याचो धोको सूचित करपी यंत्र,बोटींचो वेग मेजपी यंत्र अशा विंगड विंगडा यंत्रांचो सोद लावन ताणें जायतीं प्रशस्तीपत्रकां मेळयिल्लीं.स्वयंचलित बावल्यो (automata dolls)ही ताचीच निर्मणी.ताणें बरयिल्लें 'कॉंफिदांस दॅं प्रोस्तिदिजितातोर'(Confidences d'un prestidigitation)हें पुस्तक त्या काळांत बरेंच गाजलें. आयज जायते जादूगार मनोरंजनावांगडा समाजप्रबोधनाचोय वावर करीत आसात.विदेशांत जॅम्स रांडी,ज्योन स्कार्न हे समाजांतल्या अंधश्रद्धांचेर उजवाड घालपाचो वावर करतात. जादूमळार तरेकवार फांटे आसात.कांय जाण फकत पत्यांचे जादू करतात,जाल्यार कांय जाण दोरयेचे,कांय जाण नाण्यांचे जाल्यार कांय जाण लेसांचे,ह्या दरेक मळार बरेंच नामनेचे जादूगार आसात. ज्योरझ मेलिऍझ (George Melies)हो युक्तिचित्रणाचो (trick photography)जनक जावन आसा.युक्तिचित्रणाची पद्धत वापरून ताणें १८९६ त'द व्हॅनिशिंग लेडी' ह्या नांवाचो चित्रपट निर्मिलो. हॅरी हुदिनी (Ehrick Weiss १८७४-१९२६)ह्या अमेरिकन जादूगाराक संवसारांतलें खंयचेंच कुलुप बंदिस्त करूंक शकलेंना.नामनेचो रहस्यकथाकार सर आर्थर कॉनन डॉयल ह्या ताच्या इश्टान हुदिनीक बंदिस्त अवस्थेंतल्यान सुटपाखातीर कोण तरी प्रेतात्मो पालव दिता,अशें मत उक्तायलें. संवसारांत सद्याक जादूच्यो जायत्यो संस्था आसात.तातूंत नामनेची म्हळ्यार 'इटरनॅशनल ब्रदरहुड ओफ मॅजिशियन्स' हिची थापणूक १९२२ त जाली.तिचें मुखेल कार्यालय अमेरिकेच्या ओहियो राज्यांत आसा आनी तिच्यो संवसारभर शाखा आसात.हाचे लाखांनी सदस्य सगळेकडेन आसात.गोंयचू पयली जादूची संस्था म्हळ्यार 'रुम ऑफ मिस्टरी'.हिची थापणूक १९७० त जाली.सुमार २० गोंयकार जादूगर तिचे सदस्य आसात. भारतांत जादुविदेक मान मेळोवन दिवपी जादूगार म्हुन अॅडी जोसेफ हाचें नांव घेतात.भारत स्वतंत्र जाल्या उपरांत इंग्लंडाक वचून राविल्ल्या