Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/827

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

सावन तातूंत उजवो आनी दावो असो फरक जालो.उजवो जहालमतवाद हो प्रस्थापित राश्ट्रसत्तांक चड बळिश्ट करपाचे प्रवृत्तींतल्यान निर्माण जालो.खासा राश्ट्रवंशाचें इतिहासीक कार्य आसता, हे भुमिकेचेर उजव्या जहालमतवादाची बसका आदारीत आसा.वांशिक एकरूपता आनी प्रादेशिक सार्वभौमत्व हांचो परस्परसंबंद एकुणिसाव्या शेंकडयांत सर्वमान्य जाल्लो आनी त्या आदाराचेर पयल्या म्हाझुजाउपरांत व्हर्सायच्या तहाप्रमाण युरोपचें राजकी वांटे जाले.पयल्या म्हाझुजाउपरांत पयल्या दोन दशकांत अतिरेकी राश्ट्रवादाचें एकदम जहाल स्वरूप इटली-जर्मनी-जपानांतल्या सर्वंकष हुकूमशाहींत प्रगट जालें.ह्या हुकूमशाह्यांचें सैद्धांतिक अधिष्ठान थोडयाभोव फरकान सारकेंच आशिल्लें.ते वंश वा सांस्कृतिक दायज वा दोनांयचेर आलटून-पालटून भर दिताले.हिटलराचो नाझीवाद आनी मुसोलिनीचो फॅसिझम हे दोनूय व्यक्तिस्वातंत्र्याचे खर दुस्मान आशिल्ले.व्यक्ती म्हळ्यार फकत प्रजा.स्वतंत्र मनीस म्हूण ताका समाजांत सुवात नाशिल्लें.प्रजातांत्रिक जहालमतवाद आनी अराज्यवाद हांणी पुरस्कृत केल्लीं स्वातंत्र्याचीं सगळीं मुल्यां फॅसिझमान न्हयकारलीं.समानता आनी शांतता फॅसिझमाक मान्य नाशिल्ली.वंशश्रेश्ठत्वाखातीर सगळ्या मनशांचे समानतेचो धिक्कार करप आनी ह्या श्रेश्ठ वंशाची सत्ता सगळ्याक प्रस्थापित करपाखातीर शांततायेच्या जाग्यार झुजाचोच गौरव करप,हें नाझीवाद आनी फॅसिझम हांचें सूत्र आशिल्लें. दावो जहालमतवाद लेगीत एकसुत्री वा एकजिनसी उरनासतना ताच्यांत जायत्यो प्रवृत्ती निर्माण जाल्यो.१.अराज्यवादी २.मार्क्सवादी-लेनीनवादी(माओवादी,ट्रोटस्कीवादी हांचो आस्पाव ह्या गटांत जाता)३.मार्क्सवाद न मानपी जहालसमाजावादी,अतिजहाल अराज्यवादी.स्पेनच्या यादवी झुजांत अराज्यवाद्यांनी जहाल आघाडीत सामील जावन फ्रॅंकोचे घुरयेक तोंड दिलें.फ्रांसांत जाल्ल्या १९६८ चे विध्यार्थीक्रांतीतूय अराज्यवादी गटान कामगिरी केली.युरोपीय देशांत खुबशा सुवातींनी अराज्यवादी गटांचो प्रभाव दिसून येता. दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत उदेंत युरोपांत सगळ्याक साम्यवादी सत्ता अस्तित्वांत आयली.चीन,व्हिएटनाम,उत्तर कोरिया हांगाय यशस्वी क्रांती जावन साम्यवाद प्रस्थापित जालो;अस्तंत युरोपांत इटली,फ्रांस,पोर्तुगाल आनी स्पेन ह्या देशांतल्या साम्यवाद्यांनी कामगारांच्या हुकूमशाहीच्या मार्क्सवादी सिद्धांताचो आनी रशियाच्या आंतरराश्ट्रीय नेतृत्वचो धिक्कार केलो.हे नवे दावे गट व्यक्तिस्वातंत्र्याचें मुल्य म्हत्वाचें अशें मानतात.अर्थीक विकेंद्रीकरण आनी प्रत्यक्ष लोकशाही हांचो ते पुरस्कार करतात.तांकां राजकी,अर्थीक आनी शिक्षणीक अशी सर्वांगीण पुनर्घटना अभिप्रेत आसा. जहालमतवादाचो दुसरो फांटो उत्क्रांतिवादी समाजवादाचो वा लोकशाय समाजवादाचो जावन आसा.ब्रिटन,अस्तंत जर्मनी,स्कॅडिनोव्हियन देश हातूंत लोकशाही समाजवादी मदींमदीं संत्तेर येतात.राजकी आनी अर्थीक सत्तेच्या केंद्रीकरणाक लागून निमाणी हुकूमशाही निर्माण जाता.देखून,तांकां संमिश्र अर्थवेवस्था आनी लोकशाहीच मानवता.साम्यवादी आनी लोकशाही सामाजवादी हांचेमदीं लोनिनच्या काळांत खर संघर्श निर्माण जाल्लो. दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांतच्या काळांत जहालमतवादाचो प्रसार आशिया,आफ्रिका आनी लॅटिन अमेरिका हातूंत जालो.युरोपीय वसाहतवादांचे गुलामगिरिंतसून मुक्त जाल्ल्या देशांत जहालमतवादाचो खास प्रभाव दिसून येता.तातूंत राश्ट्रवाद आनी लोकशाही समाजवाद वा हुकूमशाही मानपी साम्यवाद अश्यो दोनूय प्रवृत्ती दिसून येतात.आशियांतल्या साम्यवाध्यांतूय (चीन,उत्तर कोरिया,व्हिएटनाम) स्वतंत्रपणान साम्यवादी समाज उबारप आनी रशिया-चीन संघर्शांत तटस्थ रावप, असो ह्या धोरणाचो प्रभाव दिसून येता.

जळगांव:महाराष्ट्र राज्यांतल्या जळगांव जिल्ह्याचें मुखेल थळ. लोकसंख्या:१,४५,३३५ (१९८१).शाराचो आवांठ:१२.४४ चौ.किमी.;ईशान्येक ४१८ किमी.अंतराचेर गिरणा आनी तापी न्हंयांचे मदीं हें शार वसलां.हांगाची हवा सुकी,भलायकेक मानवपी अशी आसली तरी रखरखत्या गिमाखातीर जळगांव शाराची बरीच नामना आसा. ह्या शाराक उदकापुरवण बरेतरेन जाता. पुर्विल्ल्या काळांत आदल्या खानदेश वाठारांचें हें राजधानीचें शार आशिल्लें.१८१८ वर्सा मेरेन ह्या शाराचेर होळकराचो शेक चलतालो.पूण उपरांत ब्रिटिशांची सत्ता आयली. १९६२ वर्सा सावन जळगांव शारांत रेल्वेमार्ग सुरू जालो.तेन्न्सावन भारतांतलें सगळ्यांत पोरनें रेल्वेमार्गावेलें स्थानक म्हूण जळगांवची नामना आसा.मध्य रेल्वे आनी अस्तंत रेल्वेचें हें प्रस्थानक आसा.जळगांव ते अमळनेर लघुरेल्वे मार्ग ह्या शारांतल्यान वता.तेचपरी जळगांव ते अंजिठा राजमार्ग ह्या शारांतल्यान सुरू जाता.देखुनूच 'अंजिठा प्रवेशदार' म्हुण ह्या शाराची नामना आसा.सव्या क्रमांकाचो धुळे-नागपूर-कलकत्ता,राश्ट्रीय मार्ग जाळगांवांतल्यान सुमार ६.५ किमी.मेरेन आसून राज्य परिवहन मार्गाचें हें मुखेल केंद्र आसा. फाटल्या दोनशें वर्सांत ह्या शाराची उदरगत जायत आसा आनी सद्या जळगांव शार वेपारी,उद्देगीक आनी शिक्षणीक नदरेन मूखेल केंद्र जालां. शारांत कापूस,केळीं,मस्मी भिकणां, मसालो,धान्य,बोरां,पेरां आदीं तरेकवार फळां आनी भाज्यो भरपूर प्रमाणांत जातात.देखून ह्या वस्तूचीं हांगा व्हड बाजारपेठ आसा.जळगांवसावन गाय,बैल आदी जनावरां तशेंच तांतयां,दूद,तूप आनी हांगा उत्पादन जाल्ल्या हेर वस्तूंची निर्यात जाता.भारतांत फकत जळगांव शारांतूच केळपीठ कारखानो आसा.तेचपरी कापूस पिंजून गठ्ठे बांदपाचो कारखानो,तेलाच्यो आनी कपडयाच्यो गिरणी,विजेचीं केंद्रां आदी जळगांव शारांत आसात. जळगांव शारांत सगळे तरेच्यो शिक्षणीक मळावेल्यो संस्था आसात ह्यो संस्था शिक्षणीक मळाचेर उदरगत करूंक वावुरतात.भारतांतली तशींच महाराष्ट्रांतलीं म्हत्वाचीं हेर शारकीय कार्यालयां हांगा आशिल्ल्यान जळगांव शाराक म्हत्व आसा.जळगांव शारांतलीं देवळां,पीर,मशिदी आनी हेर पोरन्यो वस्तू पळोवपासारक्यो आसात.महाराष्ट्रांतलो सगळ्यांत व्हड दूद प्रकल्प हांगा आसा.हांगा सभा,संमेलना,शिबिरां,व्याख्यानां जायत आसतात. देखून जळगांव शार सदांच गजबिजिल्लें आसता.

जांब:(मराठी-जांब गुलाबी,हिंदी-गुलाब जामन;गुजराती-गुलाब जांबु;संस्कृत-जंबू,जंबुराज;इंग्लीश-रोझ अॅपल,लॅटीन-सायझिजियम जांबोस,यूजेनिया जांबोस;कूळ-मिर्टेसी). सदांच पाचवेचार आसपी हें झाड सादारणपणान ९ मी.मेरेन वाडटा.पानां लांबट आनी अरूंद आसतात.पानांची लांबाय सादारण १२ ते २० सेमी. इतली आसत.फुलां पाचव्या रंगाचीं.फळां सादारण हळडुवसार ते धवसार गुलाबी रंगाचीं आसतात.फळांत १-२ बियो आसतात. इस्ट इंडीज सिक्कीम,भारत हांगा हो रूख सांपडटा.हरशीं हें एक रानवटी झाड;पूण बंगाल,आसाम,मणिपूर सारक्या राज्यांनी ह्या पिकाची पद्धतशीर लागवड केल्ली दिसून येता.गोयांत बरेचकडेन हें झाड पळोवंक मेळटा. ह्या झाडाची गुटी कलम पद्धतीन लागवड करतात.हें झाड फेब्रुवारी-एप्रिल म्हयन्यांत फुलता आनी जून ते ऑगस्ट म्हयन्यांत फळां तयार जातात.दक्षिण भारतांत मात झाड बेगीन फुलता आनी फळांय बेगीन तयार जातात. फळाचो आकार सादारण बारीक सफरचंदायेचो आसता. फळाक व्हडलीशी रूच आसना; पूण गुलाबासारको वास येता.फळाचो रोस मेंदू आनी यकृताक पुश्टीक आसता. गुलाबी जांबावांगडा जांबाची आनीक एक जात म्ह्ळ्यार मलाका