Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/816

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

१९३० त जवाहरलाल नेहरु कांग्रेसचो अध्यक्ष आसतना, ताणे जयप्रकाशाक विभागाचो मुखेली नेमलो. गांधी गोलमेज परिंशते परत येतकच जाल्ले सत्याग्रह चळवळीच्या दुसच्या पर्वात सगळे फु डा रो बंदखणींत आशिल्ले. तेन्ना ताणे हे चळवळीचीं सूत्रां जावन एका वसांची ख्यास्त जाली. हेर समाजवादी तरणाटघांच्या सहकार्यान ताणे १९३४ त काँग्रेस समाजवादी पक्षाची थापणूक केली. जयप्रकाशाची ह्या पक्षाचो १९३९ त दुसरे न्हाझूज सुरू जालें. तेन्ना जयप्रकाशान युध्दविरोधाचे आनी स्वातंत्र्यलढो खर करपाचे धोरण सुरू केलें. देखून १९३९ त ताका अटक जावन ९ म्हयन्यांची ख्यास्त जाली. १९४१ त परत ताका अटक जाली आनी राजस्थानांतल्या देवळी बंदखणीत दवरली. थंय राजबंद्यांवयल्या अन्यायांआड ३१ दिसांची उपास करून सरकाराक आपल्यो मागण्यो मान्य करपाक लायल्यो. १९४२ चे सुरवातीक ताका बिहारांतल्या हजारीबाग बंदखणीत हालयलो. ह्या वेळार 'छोडी मारत' (चलेजाव) आंदोलन सुरू जालें. तातूंत वांटो धेवपाखातीर ८ नोव्हेंबराक अचाट साहस करून बंदखणीच्या वण्टीवयल्यान उडी मारून तो पळून नेपाळी पोलीसांच्या हातांतल्यान सोडयलो. उपरांत जयप्रकाश भारतांत परत येवन भूयगत रावन कार्य करपाक लागली. त्या वेळार सरकारान ताका धरून दितल्याक धा हजार रुपयांचे इनाम जाहीर केलें, १७ सप्टेंबर १९४३ दिसा अमृतसर रेल्वे स्थानकाचेर ताका धरली. १९४६ त तो बंदखणीतसून सुटली. महात्मा गांधीचे हत्येउपरांत काँग्रेसीत रावन समाजवादी १९४८ त हेर वांगडयांची मदत घेवन स्वतंत्र समाजवादी पक्षाची थापणूक केली. पक्षाचो पयलो सरचिटणीस म्हूण ताचीच वेंचणूक जाली. १९४८ ते १९५० ह्या काळांत ताणें कामगार आनी किसान संघटनेच्या वावरांत चड लक्ष घाले. हिंद मजदूर सभा, हिंद किसान पंचायत ह्या संघटनांची थापणूक ताच्याच यत्नांक लागून जाली. अखिल भारतीय रेल्वे कामगार संघ, अखिल भारतीय टपाल आनी तार खातें संघ, अखिल भारतीय संरक्षण कामगार संघ हांचोय तो अध्यक्ष आशिल्लो. १९५२ त ताणे आचार्य कृपलानी हाचो ‘कृषक मजदूर प्रजा पक्ष' आनी 'समाजवादी पक्ष' हांचे विलीनीकरण घडोवन हाडपाक फुडाकार घेतली. ह्या विलीनीकरणाक लागून अस्तित्वांत आयिल्ल्या प्रजासमाजवादी पक्षाची तोच पयलो सरचिटणीस जाली. १९५२ चे पयले सार्वत्रिक वेंचणुकेंत समाजवादी पक्षाचो पराभव जाली. त्याच काळार এং2 कोंकणी विश्वकोश : १ मंत्र्यांनी दिल्ल्या तोंडी आश्वासनांचेर विश्वास दवरुन ताणे संप फाटी विचार सभाजवादाकडल्यान सर्वोदयाकडेन बागपाक लागले. १९५३ १९ एप्रिल १९५४ त बोधगया हांगाच्या सर्वोदय संमेलनांत भूदान कार्याखातीर पक्षीय राजकारणांतल्यान ताणें पुराय आंग काडलें. १९६१ च्या सर्वोदय संमेलनाच्या अध्यक्षपदावयल्यान उलोवप करतना आपल्या राजकारण-संन्यासाच्यो शिमो ताणे उक्तायल्यो. १९५४ ते १९७२ मेरेन तत्त्वगिन्यानाच्या प्रचाराखातीर १९५८ त ताणे युरोपची भोवडी केली. १९६० त, नवी दिल्ली हांगा ताणे तिबेटच्या प्रस्नाचेर आफ्रोआशियाई परिशद घडोवन हाडली; तिबेटाचेर जाल्ले चिनी घुरयेचो ताणे निशेध परगटायली आनी तिबेटच्या लोकांक स्वातंत्र्य मेळपाक जाय, अशे मत मांडलें. १९६२ त पाकिस्तानावांगडा परत बरेपण जोडचें, ह्या हेतान ताणे 'पाकिस्तान रिकन्सिलिएशन गुप' ह्या पक्षाची थापणूक केली; मंडळाची तो वांगडी आशिल्लो. जयप्रकाश हाणे केल्ल्या यत्नांक लागून १९६४ त भारत सरकार जाल्यो. १९७० त ताणें बिहारच्या मुझफ्फरपूर जिल्ह्यांत भाँवडी करून थंयच्या नक्षलवाद्यांचे मन वळोवपाचो यत्न केली. १९७१ त ताणें बांगला देशांतली परिस्थिती जगामुखार दवरपाखातीर संवसारीक भॉवडी केली आनी त्या वसा सप्टेंबर म्हयन्यांत नवी दिल्ली हांगा आंतरराश्ट्रीय परिशद घडोवन हाडली; मे १९७२ त, मध्य प्रदेशांतल्या २६७ दरोडेखोरांनी जयप्रकाशांचे सांगणेवेल्यान भारत सरकार आनी मध्य प्रदेश सरकार हांचेमुखार शरणागती पत्करली. बिहारांतलो दुकळ (१९६६-६८), गुजरातांतल्या विद्याथ्र्याचे भ्रश्टाचाराआड आंदोलन (१९७३) अशा जयप्रकाशान संशोधन कार्य करपी संस्थाय ह्या काळात स्थापन केल्यो. 'Association of Voluntary Agencies for Rural Development, Gandhian Institute of studies 3ITft ‘sfērā HTGĦET ĦTTā परिशद' ह्या संस्थांची तो अध्यक्ष वा मानसेवी संचालक आशिल्लो. तशेच 'Congress for Cultural Freedom' हे संस्थेची सुर्वेकसावन ती वांगडी आसली. १९६५ त ताका शांततायेच्या वावराखातीर "रेमन मागसाय' हो अांतरराश्ट्रीय पुरस्कार मेळ्ळो. ताची घरकान्न प्रभावतीदेवी हिका १५ एप्रिल १९७३ दिसा भरण अायले. ह्या प्रस्नांनी अस्वस्थ जावन ताणे देशाक 'संपूर्ण क्रांती'ची गरज आसा, ही भूमिका घेतली. सत्ता केंद्राभोवतणी आनी संपत्तीच्या प्रभावाखाल आशिल्ल्या राजकारणाची भेस करून जनहिताचे राजकारण निर्माण करप हाडून ताचेवरवीं जातिविरयत आनी वर्गविरयत समाजाची निर्मिती बेिहारांतलें आंदोलन हांचो ताणे पुरस्कार केली. २५ जून १९७५ सावन देशांत आणीबाणी जाहीर जाली आनी जयप्रकाशाक कांय काळ स्थानबध्द केली. फुडें ताची भलायकी इबाडली, म्हूण ताका मुक्त केली. ताका ५ म्हयने हॉस्पिटलांतरावचे पडले. ह्या काळांत जयप्रकाश हाणें सगळ्या मुखेल विरोधी पक्षांक एकठ्य हाडून 'जनता पक्ष' नांवाचो एक