कोंकणी विश्वकोश : १ वा कठीण, वळींची नक्षी आशिल्ली आनी गुळगुळीत आसता. मृदुफळ वाटकुळे (१०-१२ सेंमी.) आसता. फळांतलो गर नारिगी वा पाचवो, रुचीक, पिठूळ आनी गोड वासाची आसता. एका हेक्टरांत सुमार आठ ते णव हजार किग्रॅ. चिबडां जातात. लक्षनौचें 'धवें आनी चित्ता'; मद्रासचें अनार, बत्तासा, शेरबत; पंजाबचें ‘चुमिआरो' हे चिबडाचे कांय नामनेचे प्रकार. फळां जेवणाउपरांत मुखशुध्दीखातीर खातात. ती - o सरबताखातीर वापरून हवाबंद डब्यांत सुरक्षित दवरतात. गॉयांत चिबड बांदपाची पध्दत आसी. फळ आनी बियो वखदी, शीतळ, मूत्रल (मुतूंक साफ करपी), पुश्टीक, स्तंभक तेचप्रमाण अग्निमांद्य आनी इसबाचेर (eczema) गुणकारी जावन चिबडांक चड करून 'एरबेिनिया ट्रकोफिला' ह्या सूक्ष्मजंतूपसून मर रोग जाता. ताका लागून सबंद वाल बावता, पानां हळडुर्वीं जातात आनी जाता. रोगाचो प्रसार बियांपसून जाता आनी वाल सुकून वता. देखून, रोगप्रतिकारक जातीची वेल लायतात. - कीं. वि. सं. मं. चिलीः रिपब्लिका दे चिली. दक्षिण अमेरिकेच्या अस्तंती दर्यादेगेवेलो एक देश. हाची दक्षिण-उत्तर लांबाय सुमार ४,४८० किमी.; जाल्यार उदेंत-अस्तंत रुंदाय सरासरी १९२ किमी. क्षेत्रफळ: ७,५६,९४५ चौ. किमी.; विस्तारः सुमार १७* २५' दक्षिण ते ५५* ५९' दक्षिण आनी ६७* अस्तंत ते ७५" ३०' अस्तंत. 'जमर्नीची शेवट' ह्या अमेरिकन इंडियन उतरावेल्यान ह्या देशाक चिलीचे उत्तरेक पेरू आनी बोलिहिया, उर्देतेक आर्जेटेिना आनी बोलिव्होया, दक्षिणेक ड्रेक पॅसेज आनी अस्तंतेक पॅसिफोक म्हासागर आसा. पॅसिफिक दर्यातले वान फेर्नादेस, ईस्टर, सँन, अँब्रोझो, साम लोकसंख्याः १,१२,७५,४४० (१९८२). भूयवर्णनः मुंयरचणुकेचे नदल चिलीचे तीन स्वभावीक वाटे जातात ते म्हळ्यार- उदेंतेवटेनचो ऊंच अँडीज पर्वत, अस्तंतेच्या दर्यादेगेवेल्यो दोंगरावळी आनी ह्या दोनूय वाठरांतलें देगण. हांगाचे सगळ्यांत चड उंच दींगरातेमक मावंट ओहोझ देल सालादो हें आसा. दोंगरामदीं पॅपास हीं तणाचीं व्हड मळां आसात. चिलींत बरेच खेप भूयकांप जाल्ले आसात. हवामानः हवामानाचे नदरेन चिलीचे सादारणपणान पांच वांटे जातातः १) नॉर्ते ग्रांदे म्हळ्यार उत्तरेवटेनचो भाग. हांगा आतामाका हो। व्हड उसू पडिल्लो प्रदेश आसा. वसाँचीं वसाँ हांगा पावस पडना. २) नॉर्थ केल्यार हांगा उश्णताय उणी आसा. ३) आकान्काग्वाः न्हंयसावन दक्षिणेवटेन कॅन्सेंप्सिअॉन शारालागींमेरेनची वाठार ही तिसरो विभाग हांगाचे हवामान २.५° से. ते २९° से. मेरेन आसता. पावसाचे वसुंकी प्रमाण ५० सेंमी. ते १०० सेंमी. मेरेन आसता. ४) मध्य दक्षिण चिलीः हांगा वसूयभर भरपूर पावस आसता आनी हवा थंड आसता. ५) दक्षिण चिलीः हांगा सुमार ५०० सेंमी. पावस पडटा आनी थंडसाणूय चड आसता. दर्यादेगेकडल्यान येवपी हंबोल्ट ह्या वायांक लागून हवामान थंड उरता. लोआ, बीओ व्हीओ, मायपो, ईटाटा, कॉप्यापो आनी आकान्कागुआ ՎՋԿ Կ चिली ह्यो हांगाच्यो मुखेल न्हंयो. तेभायर यांकीवे आनी रांको ही व्हड तळीं अासात.
बनस्पतः उत्तरेवटेन चडशी वनस्पत सांपडना. मध्य चिली वाठरांत इतिहासः स्पॅनिश आक्रमक सोळाव्या शतमानाच्या मध्याक हांगा लेगीत इंका संस्कृतायेचो लोक हांगा रावेिल्ल्याचे पुरावे मेळटात. १५३५ त स्पॅनिश लोकांनी हांगा पयली पावल दवरलें आनी १५४१ सावन हो जमातीच्या लोकांनी स्पॅनिश लोकांक खर विरोध केलो आनी झूज उबारलें. स्पॅनिश आक्रमकांक ह्या लोकांचेर पुरायतरेन शेक गाजोवप केन्नाच जमलेंना. चिलीचेर जैत मेळोवन थंय आयेिल्ल्या स्पॅनिश सरंजामी फुडान्यांनी पुराय देश आपापल्या भितर वांटून घेतलो. सुर्वेक तो पेरूच्या राज्यपाल नेमलो. अठराव्या शतमानाचे सुर्वेक नेपोलियनान स्पेनाचेर घुरी स्वतंत्रतायेखातीर झुजूंक लागेिल्ल्यो. १९१० त स्पॅनिश राजाचे राज्यमंडळाची थापणूक जाली. १८११ त राश्ट्रीय सभेचें पयलें अधिवेशन हांगा जालें तेन्ना थंयचे फुडारी म्हूण बरनार्दो ओईगीन्स आनी कारोररा हे
