कोंकणी विश्वकोश : १ उपक्रम १९५४ सावन सुरू जाली. १९५५ सावन प्रादेशिक पुरस्कार दिवपाक सुरवात जाली. अखिल भारतीय इनामां मुखेल ३ आसातः १. सर्वोत्तम कथाचित्रपटाक राश्ट्रपति भांगरापदक २. सर्वोत्तम माहितीपटाक उपराश्ट्रपति भगरापदक ३. सर्वोत्तम बालचित्रपटाक पंतप्रधान भांगरापदक. पयल्याच वसा (१९५४) अखिल भारतीय कथाचित्रपटाचे राश्ट्रपति भांगरापदक 'श्यामची आई' ह्या मराठी चित्रपटाक मेळिल्लें आनी म्हायतीपटाखातीर आशिल्लें उपराश्ट्रपति भांगरापदक ‘महाबलीपुरम्' ह्या म्हायतीपटाक मेळिल्लें. १९७४ सावन अनुबोधपटनिर्मात्याक आनी दिग्दर्शकाक तशेच आनीकूय हेर राज्यपांवडयार त्या त्या राज्यांतल्या भाशांनी तयार जाल्ल्या चित्रपटपुरस्कार दिवपाची प्रथा महाराष्ट्र, केरळ, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, सिनेपाक्षिकान १९५४ सावन सर्वोत्तम हिंदी आनी प्रादेशिक भासांतले भारतीय चित्रपटः भारतांत चलत्चत्रपटाची सुरवात १८९६ त जाली. चित्रदीपाचो उपेग करून १८८९-९० च्या सुमाराक श्रीकृष्ण चरित्रांतल्या कांय प्रसंगांचो चलत्चित्रपट मदनराव माधवराव पितळे केल्लो. जुलय १८९६ त, हरिश्चंद्र सखाराम भाटवडेकर उर्फ सावेदादा चलत्चत्रपटाचो उदय १८९६ त जालो, तरीकूय भारतांत ताची सुरवात १९१२ त जाली. ऑगस्ट १९१२ त, दादासाहेब फाळके हाणें भारतांत ‘रोपटधाची वाढ हो सुमार १५ मी. चो लघुपट चित्रित केली. उपरांत १९१२-त, दादासाहेबान ‘राजा हरिश्चंद्र' हो सुमार १,१२८ मी. चित्रपट मुंबय शारांत नेिर्माण जालो; तो मराठी भाशेत आशिल्लो. ताणे केले. दादासाहेब फाळके हाका भारतीय चित्रपटसृश्टीचो जनक अशे मानतात. ताणे १९१७ मेरेन १३ लघुपट धरून १७ चित्रपट सादर केले. ह्याच काळांत अनंत परशुराम करंदीकर, एस्. एन्. पाटणकर आनी व्ही. पी. दिवेकर हांणीय कांय मूकपट तयार केले. १९१२ त, नारायण चित्रे, पुरुषोत्तम टिपणीस, दत्तात्रय दाबके, बुकबाईडर जोशी, रामराव 'पुंडलिक' हो कथापट तयार केली. १९१७ त, दादासाहेब फाळके हाचो वामन आपटे, माया शंकर भट्ट, एल्. बी. पाठक, माधवजी जेसिंग आनी भागाक घेवन १९१७ त, फाळके फिल्माचे ‘हिंदुस्थान फिल्म कंपनी'त रुपांतर केले आनी फुडे हे कंपनीवरवों १०० मूकपट तयार केले. वामन श्रीधर आपटे हाणे, मद्रासाक मूकपट खूब चलतात हें पळोवन थंय एक चित्रपट-वितरण कार्यालय उगडलें. भारतांत सिने-कॅमेरा स्वता तयार करपाचो मान आनंदराव पेंटर (9xt{ चित्रपट चित्रपट तयार केले. बाबूराव पेटर हाणे १९१८-१९ त ‘सैरंध्री' हो पयलो शांताराम हांणीय फुडें चित्रपटनिर्मिती करपाक सुखात केली. त्या काळांतले मूकपट चड करून पुराणकथा, दंतकथा, लोककथा, इतिहास ह्या विशयांचेर आदारिल्ले आसताले. छायाचित्रकार पांडुरंग तलगिरी हाच्या युनायटेड पिक्चर सिंडिकेट हे खडकीचे चित्रपटसंस्थेन जायते इतिहासीक चित्रपट सादर केले. चित्रपटनिर्मितीखातीर यत्न चालू आशिल्ले. कलकत्त्याची हिरालाल सेन हाणे पाथे कंपनीच्या एका छायाचित्रकाराच्या पालवान, १९०३ त 'अलिबाबा' ह्या लोकप्रेिय बंगाली नाटकांतल्या नाचाचो कांय भाग चित्रित केली. तो त्या नाटकावांगडा दाखयताले. सुरेंद्रनाथ सेन हाणे १९०५ त, बंगालचे फाळणीवेळार जी चळवळ जाल्ली, तिचो लघुपट हिचेखातीर ज्योती सरकार हाणे तयार केल्लो. कलकत्त्याक १९१७ त जे. एफ्. मादन हाणें इटालियन कलाकार घेवन बंगालांतलो 'नलदमयंती' हो। पयलो मूकपट सादर केली. १९२० ते १९३० ह्या काळांत बंगालांत कितल्योश्योच चित्रपटनिर्मितीसंस्था सुरू जाल्यो आनी बंदूय पडल्यो; पूण हातूंत एकूच संस्था तिगून उरली, ती 'मादन थिएटर्स'. हे नांवाजते संस्थेन वट्ट ८६ मूकपट तयार केले. १९३० त, बी. एन्. सरकार हाच्या विसाव्या शेंकडयाचे सुर्वेक दक्षिणेत नटराज मुदलियार हाणे चित्रपटनिर्मितीखातीर यत्न केले. १९२१ सावन स्टार ऑफ़ द ईस्ट फिल्म कंपनीची मद्रासांत थापणूक जावन ‘भीष्मप्रतिज्ञा' ह्या चित्रपटान दक्षिणेत चित्रपटनिर्मितीक सुरवात जाली. १९३४ मेरेन दक्षिणात्य पंजाबांत १९२६ त, दिल्लीच्या ग्रेट ईस्टर्न फिल्म कॉर्पोरशनान 'द लाईट ऑफ एशिया' हो पयलो मूकपट सादर केलो. हिमांशु रॉय हाणें तो तयार धायबर, हिमांशू रॉय, देवकी बोस, नितीन बोस, प्रथमेश बरूआ, भा. वि. वरेरकर, शिवराम वाशिकर, शं. प. जोशी, विष्णुपंत औधकर हांच्यासारकेिल्या जाणकारांक लागून १९२८ उपरांत ऊंच पांवडयाचे भारतीय मूकपट तयार जावपाक लागले. १९३१ त, भारतांत बोलपटांक सुरवात जाली. फुडल्या ४४ वसाँत भारतीय चित्रपटसृष्टीत बरीच चित्रपटउद्येगाचो दुसरो क्रमांक लागता. १९७५ त, भारतीय चित्रपटसंस्थांनी भारतांत वट्ट १,२६८ मूकपट तयार केले. भारतांत आयजमेरेन ३४ भासांनी बोलपट तयार जाल्यात, १९८८ त, भारतांत वट्ट ७७३ चित्रपट तयार जाले. चित्रपट सल्लागार मंडळः ब्रिटीश सरकारन भारतांत प्रचारपटांचे निर्मितीची येवजण आंखून चित्रपट सल्लागार मंडळाची (फिल्म अॅडव्हायझरी बोर्ड) थापणूक जून १९४० त केली. हेच संस्थेचे रुपांतर सरकारान १ फेब्रुवारी १९४३ ह्या दिसा ‘इन्फॉर्मेशन फिल्म्स ऑफ इंडिया' हे संस्थेत केले. जून १९४० ते मे १९४६ ह्या ६ वसाँच्या काळांत हे संस्थेन १७० अनुबोधपट, वार्तापट आनी झुजप्रचारपट तयार केले. १९४९ त, भारत सरकारन चित्रपट सल्लागार मंडळाची पुनर्रचना केली. लघुपट प्रभागः १९४८ त, भारत सरकारन 'फिल्म प्रभाग' (फिल्म्स डिव्हिजन) हो स्वतंत्र लघुपट विभाग मुंबय सुरू केली. १४ मुखेल भारतीय भासो आनी एक इंग्लीश अशा वट्ट १५ भासांनी हांगा लघुपट
