कोंकणीविश्वकोश : १ बरेभशेन केल्ले पिकावळी पसून दर हेक्टरी २०-२५ क्विंटल चणे मेळपाक शकतात. उपेगः चणे हें मनशाच्या आहारांतले एक बरें कड्डण जावन आसा. जनावरांचे खावडीखातीरूय (हरभरे, सोनयाळे चणे) चण्यांचो उपेग करतात. चण्यांच्या पेिठापसून (बेसनापसून) बेसनलाडू, भजों हे सारके तरांतरांचे पदार्थ करतात. चण्याच्या रॉपयांचे कांड वा ताळयो जनावरांचे खावडीक उपकारता. चणे ल्हायांभशेन फुलयतात. चण्यांत २१.१% प्रथिनां, ६१.५% कार्बोहायड्रेट्स आनी ४.५% चरबी आसता. तशेच - एच्. आर्. प्रभुदेसाय केल्लें दानपुण्य अक्षय्य जाता, अशें भविष्य पुराणांत सांगलां. गणेश चतुर्थी (चवथ), गौरी चतुर्थी, नाग चतुर्थी, कुंड चतुर्थी, बहुला चतुर्थी, संकष्ट चतुर्थी, विनायकी चतुर्थी अशीं सुमार २५ चतुर्थीव्रतां सांगल्यांत. भविष्य पुराणांत शिवा, शांता आनी सुखा अश्यो तीन चतुर्थी सांगल्यात. त्यो अनुक्रमान भाद्रपद चतुर्थी, माघ चतुर्थी आनी अंगारिका चतुर्थी जावन आसात. उत्तर भारतांतल्यो बायलो कार्तिक चतुर्थी (करवाँ चौथ), माघ चतुर्थी (तिलकुट्टी चौथ) तेचप्रमाण वैशाख आनी भाद्रपद म्हयन्याच्यो चतुर्थी पुण्यप्रद मानून त्या दिसा व्रत करतात आनी त्या त्या व्रताची काणी आयकतात. व्रत आनी उपास हांचेखातीर चतुर्थी घेवची ती तृतीयायुक्त घेवंची, नीलोत्पलदलाभासा चतुर्थी मूषकस्थिता । परशुं बिभ्रती पात्रं पीतवस्त्रादिसंयुता । फूल ह्या हळडुव्या वस्तुंनी शोभिवंत करची. - कीं. वि. सं. मं. चतुर्वेदी, माखनलाल: (जल्मः ४ एप्रिल १८८९, बावई-मध्य प्रदेश; मरणः ३० जानेवारी १९६८, खांडवा). ताचे घराणें राधावल्लभ संप्रदायाचे अनुयायी आशिल्ले. देखून ल्हानपणासावन माखनलाल हाच्या मनाचेर वैष्णव संप्रदायाचे खोल अभ्यास केली. उपरांत तो शिक्षकाची नोकरी करूंक लागली. तेन्नाच लोकमान्य टिळक आनी महात्मा गांधी हांच्या विचारांचो ताचेर बरोच प्रभाव पडिल्लो. १९२१ वसा ताणे भारताचे सुटके चळवळींत वांटो १९२७ वसा भरतपूर हांगा जाल्ल्या संपादक संमेलनाचो तो अध्यक्ष आशिल्ली. १९४३ वसा जाल्ल्या हिंदी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदाची मान ताका मेळ्ळो. १९५९ वसर्ग सागर विद्यापीठान ताका डी. लिट. ही मानद पदवी दिवन आनी १९६३ वसा भारत सरकारन ताका पद्मभूषण ही पदवी दिवन ताच्या साहित्याचो भोवमान केली. জ৭ ই चतुर्थी-चरक-१ ताच्या काव्यांत विरोधाभास दाखोवपी गुणांचो आनी कलात्मकतेचो समन्वय सादिल्लो दिशटी पड़टा, बलेिदान करपाची तयारी आनी दिसता. देशाविशीं आशिल्लो उमाळो, तशेंच त्या काळांतल्या राजकी भायर ताचे कवितेत हेर वेिशयूय आयल्यात. ताणे आध्यात्मिक आनी पडिल्लो दिसता. मोग, सैम हांचेरूय ताच्यो कांय कविता आसात. ताचे कांय म्हत्वाचे कवितांझेले अशेः ‘हिमकिरीटिनी' (१९४२), 'हेिमतरंगिनी' (१९५२, साहित्य अकादेमी पुरस्कार- १९५४), ‘माता' (१९५२), 'युगचरण' (१९५६), 'समर्पण' (१९५७), ‘वेणु लो गुंजे धरा' (१९६०) आनी ‘बीजुरी काजल ऑज रही' (१९६४). ताच्या 'साहित्य देवता' (१९४३) ह्या ललित निबंदांच्या झेल्याक तातूंतले खाशेले काव्यात्मक गद्य शैलीखातीर नामना मेळ्ळ्या. ताच्या 'कृष्णार्जुन युध्द' (१९१८) ह्या नाटकाक, त्या काळांतल्या 'पारसी थिएटर च्या प्रभावान विकृत जाल्ल्या नाट्य साहित्यांत वेगळेच म्हत्व आसा. ‘अमीर इरादे, गरीब इरादे' (१९६०) हो निबंदांझेलो, 'समय के पाँव' हो स्मृती लेखांचो झेलो, 'कला का अनुवाद हो कथांझेलो आनी ‘चिंतक की लाचारी' (१९६५) हो भाशणांझेलो हीं ताचीं कांय हेर नामनेचीं पुस्तकां आसात. - की. वि. सं. मं. चरक-१ : आयुर्वेदशास्त्रांतलो पाटांगडो राजवैद्य. चरकाच्या काळाविशीं विंगड विंगड नतां आसात. इ.स.प. ५८, इ.स.प. ७८ आनी इ.स.प. १२३ वसा आदीं चरक हो राजवैद्य जावन गेल्ली, अशीं तीन मतां 'त्रिपिटक' ह्या बौध्द ग्रंथाच्या चिनी अणकारावेल्यान (इ.स. ४७७) कनिष्क राजाच्या राजदरबारांत आशिल्ल्या राजवैद्याक चरक म्हण्टाले ही चरण आसलो अशे न्हण्टात. चरक हो त्या संप्रदायांतली आसपाक जाय. चरकाक शेषाचो अवतार मानला. तेविशींची कथा भावप्रकाशांत फुडलेतरेन आयल्याः विष्णून मत्स्यावतार घेवन वेदांची उध्दार केली. त्यावेळार शेषाक सांग वेद मेळ्ळो. तांतल्या अथर्ववेदांत ताका आयुर्वेदय मेळळो. एक फावट शेष पृथ्वीचेर ‘गुप्तचर जावन आयलो तेन्ना ताणे वायट रोगांनी पिडिल्ले लोक पळेले अTनी तो खंती जाली. मनीस जातीक बरी भलायकी कशे रितीन मेळोवन दिवपाक जातली, हाचेर ताणे विचार केलो आनी निमाणें मनीसजातीच्या बच्याखातीर पृथ्वीचेर एका मुनीच्या पोटांत जल्म घेतली. चर म्हूण तो पृथ्वीर आयलो आनी चरक म्हूण नामनेक पावलो. चरकान आयुर्वेद वा वैद्यकशास्त्रांत अजंवर उरपासारको ‘चरकसंहिता' हो ग्रंथ बरयलो. हो ग्रंथ संस्कृत भाशेत आसा. ताचे उत्पत्तीवेिशीं जी म्हायती मेळट ती अशीः ह्या स शिष्यांनी वैजकोचेर ग्रंथ बरयले. अग्निवेशान बरयिल्ल्या ग्रंथाक 'अग्निवेश-तंत्र' म्हण्टात. अग्निवेशान आपल्या पुनर्वसु आत्रेय ह्या आचार्याचो ह्या ग्रंथांत जायते फावटीं उल्लेख केला. इ.स. च्या पयल्या शेंकडयाच्या शेवटाक हीं स तंत्रां सांपडटाली. सद्या 'अग्निवेश-तंत्र' ‘चरकसंहिता' ह्या नांवान वळखुपाक लागले. कांय शतमानां उपरांत
