चलयलें. पयल्या हेन्री चो नातू दुसरो हेन्रीर (११५४-११८९) बरोच बळीश्ट आशिल्लो. ताचे राजवटींत हांगा ताणें न्यायपध्दतींत बरीच सुदारणा केली. ह्याच घराण्यांतले राजा जॉन (११९९-१२१६) आनी तिसरो हेन्री (१२१६-७२) जुलमी आशिल्ले. तांच्या राज्यकारभाराची वीट येवन सरदारांनी माँटफर्ड हाच्या फुडारपणाखाल १२६५ त बंड केलें आनी राजाक बंदखणींत उडोवन सत्ता आपल्या हातांत घेतली. पयलो एडवर्ड ह्या राजकुंवरान माँटफर्डाक मारून उडोवन सत्ता पर्थून मेळयली (१२७२-१३०७). माँटफर्डान चालू केल्ल्यो राजकी सुदारणा ताणें फुडें चलयल्यो आनी बरें राज्य करपी राजा अशी नामना जोडली.
तेराव्या आनी चवदाव्या शेंकड्यांत इंग्लंडचे परिस्थितींत बरोच बदल घडलो. वेपारांत वाड जाल्ल्यान एक नवो वर्ग समाजांत मुखार येवंक लागलो. पोरन्या झुजारी वर्गालागीं ह्या नव्या वर्गाचो लागींचो संबंद आयलो आनी तांकां कॉमन्स ह्या नांवान वळखूंक लागले. चावदाव्या शेंकड्यांतल्या ‘ब्लॅक डॅथ’ नांवाच्या भयांकृत रोगाक लागून ब्रिटनांतल्या अर्द्यापरस चड लोकांक मरण आयलें. इतले मजगतीं इंग्लंडांत सांसदीय लोकशायेचो उदय जालो. पार्लमेंटान राजाकडल्यान बरेच अधिकार मेळयले. राज्याखातीर य़ॉर्क आनी लँकेस्टर घराण्यांमदीं झूज चलतालें. एका घराण्यान तांबडो जाल्यार दुसर्या घराण्यान धवो गुलाब अशी आपापली कुरु थारायली. ह्या झुजाक गुलाबाचें झूज (War of Roses) अशेंय म्हण्टात. ह्या झुजाक लागून राजकी मळार गोंदळ जालो. सरदारांमदीं झगडीं वाडलीं. दोनूय पक्षांच्या लोकांनी एकामेकांचे खून करपाची सर्त लायली. यॉर्क घराण्यांतलो तिसरो रिचर्ड (१४८३-८५) हाणें आपल्या दोन सान पुतणयांचो खून करून सत्ता हातासली. तेन्ना विरोधकांनी खरपणान झूज चालू केलें. लँकेस्टर घरांण्याक लागींचो हेन्री ट्यूडर, ड्यूक ऑफ रिचमंड हाणें बंड करून बॉस्वर्थच्या झुजामळार रिचर्डाक मारून उडयलो. अशे तरेन ट्यूडर घराणें बळीश्ट जावन इंग्लंडचे सत्तेर आयलें.
ट्यूडर काळ: हेन्रीलचें आपले आवयवरवीं लँकेस्टर घराण्यावांगडा नातें आशिल्ल्यान आनी यॉर्क घराण्यांतल्या एलिझाबेथ हिचेलागीं ताचें लग्न जाल्ल्यान ताका दोनूय घराण्यांचें फाटबळ मेळूंक पावलें. गुलाबांच्या झुजाक लागून सरदारांची शक्त उणी जाल्ल्यान हेन्रीच्या पार्लमेंटान ताका चडसो विरोध जालोना. ट्यूडर काळांत राजा आनी ताका बुध्द दिवपी मंडळ (Council) हांच्या हातांत सगळी सत्ता एकठावली. तांणी पार्लमेंटाक पाचारीनासतना धोरणां थारावंक सुरवात केली. अशांततायेक विटून गेल्ल्या लोकांनी ताका विरोध केलो ना. हेन्रीं उपरांत ताचो पूत आठवो हेन्रीर (१५०९-४७) सत्तेर आय़लो. त्या काळांत धर्मीक सुदारणांचो युरोपांत बरोच नेट आशिल्लो. हेन्री प्रोटेस्टंटा पंथाआड पोपावटेन राविल्ल्यान पोपान ताका ‘डिफेन्डर ऑफ द फेथ’ अशी पदवी दिली; पूण फुडें आपली राणी कॅथरिन हिचेवांगडा काडीमोड घेवपाखातीर पोपाची संमती मेळनाशिल्ल्यान ताणें प्रॉटेस्टंट पंथ आपणायलो आनी तो पंथ आपल्या राज्यांत सगळ्याक पातळायलो. ताच्या उपरांत ताचो पूत सवो एडवर्ड (१५४७-५३) हो थोडोच तेंप राज्य करतालो. ताची भयण मेरी (१५५३-५८) ही ताचेउपरांत राणी जाली. तिचें लग्न स्पेनचो राजा फिलीप हाचेलागीं जालें. स्पेनचें घराणें खर कॅथलिक आशिल्ल्यान तिणें हांगा कॅथलिक पंथाचो प्रसार करपाचो यत्न केले. तिचेकडल्यान जावपी प्रोटेस्टंटांच्या छ्ळांक लागून लोकांची सहानुभूती प्रोटेस्टंटावटेन उरली.
मेरीची भयण एलिझाबेथ हिचे राजवटींत (१५५८-१६०३) इंग्लंडान बरीच उदरगत केली. तांणी दर्यामार्गांचेर भोंवडी करून हेर देशांकडेन वेपाराक सुरवात केली. सर फ्रांसिस ड्रेक हाणें स्पॅनीश सत्तेवांगडा झूज दिवन अमेरिकेंत ब्रिटीश सत्तेची बुन्याद घाली. १५८८ त तांणी स्पॅनीश आर्माडा ह्या बळीश्ट स्पॅनीश दर्यावयल्या झुजदळाक (आरमार) हरयले. मेरीन प्रोटेस्टंट धर्माक इंग्लंडचो राजधर्म केलो.
स्ट्यूअर्ट काळ: एलिझाबेथाउपरांत मेरीचो (स्कॉटलंडची राणी) पूत हो पयलो जेम्स (१६०६-२५) म्हूण राजा जालो. तो स्कॉटलंडांतल्या स्ट्यूअर्ट घराण्यांतलो आशिल्लो. ताणें राजा हो देवाचो अंश आनी ताच्या हातांत सगळी सत्ता आसूंक जाय, ह्या मतान पार्लमेंटाक पाचारीनासतना कर एकठांय करूंक सुरवात केली. हाकालागून ताच्या आनी पार्लमेंटा मजगतीं झगडीं सुरू जालीं. जेम्साच्या मरणाउपरांत ताचो व्हडलो पूत चार्ल्स (१६२५-४९) राजा जालो. १६२९ ते १६४० ह्या ११ वर्सांत ताणें पार्लंमेंटाबगर राज्यकारभार चलयलो. ताणें कॅथलिकांक लागीं करून प्रोटेस्टंटांक विरोध केलो. ताचे राजवटींत इंग्लंडांत राजकी मळार गोंदळ जावन यादवी झुजां पेटलीं. ऑलिव्हर क्रॉमवेलच्या फुडारपणाखाल सैन्यान चार्ल्साक सत्तेवयल्यान कुशीक काडून मारून उडयलो.
फुडली इकरा-बारा वर्सां इंग्लंडांत प्रजासत्ताक राज्य पध्दत अस्तित्वांत आशिल्ली; पूण खर्या अर्थान सगळी सत्ता क्रॉमवेलच्या हातांत उरली. ताणें स्वताक ‘लॉर्ड प्रोटेक्टर’ ही पदवी घेवन राज्यकारभारांत बरीच सुदारणा केली. ताच्या काळांत प्यूरिटन पंथाचे लोक उंचेल्या सुवातींचेर आशिल्ले. क्रॉमवेलाउपरांत (१६५८) ताचो पूत रिचर्ड क्रॉमवेल सत्तेर आयलो, पूण ताचेकडेन बापायचे गूण नाशिल्ले. ताणें राजीनामो दिवन दुसर्या चर्ल्साक सत्तेर हाडलो. दुसर्या चार्ल्सान (१६६०-८५) कॅथलिक पंथीयांक पालव दिल्ल्यान, प्यूरिटन इंग्लंड सोडून अमेरिकेंत गेले. १६८५ त ताका मरण येतकच ताचो पूत दुसरो जेम्स राजा जालो. ताणेंय कॅथलिकांक चड सवलती दिल्यो. लोकांनी ताका विरोध केलो. लोकांच्या रागाक भियेवन तो फ्रांसाक पळून गेलो. ताचो पूत सत्तेर आय़ल्यार इंग्लंडांत कॅथलिकांचें राज्य येतलें, ह्या भंयान पार्लमेंटान जेम्साची चली मेरी आनी तिचो घोव ऑरेजचो (हॉलंड) प्रिन्स विलियम हांकां इंग्लंडाचेर राज्य चलोवपाखातीर आपोवणें धाडलें. ऑरेंज घराणें कट्टर प्रॉटेस्टंट आशिल्लें. मेरी आनी विलियम हांणी संयुक्तपणान राज्यकारभार चलयलो. तांचे राजवटींत बिल ऑफ रायट्स हो मुळाव्या हक्काचो कायदो मुखार आयलो. ताच्या मरणाउपरांत मेरीची धाकली भयण ॲना (१७०२-१४) सत्तेर आयली. तिचे फाटल्यान विलियम, मेरी आनी ॲना हांकां भुरगेंबाळ नाशिल्ल्यान पयल्या जेम्साची चली एलोझाबेथ सत्तेर आयली.
हॅनोव्हर काळ: एलिझाबेथाची चली सोफिया हिचें लग्न जर्मनींतल्या हॅनोव्हर घराण्यांतल्या राजावांगडा जाल्लें. तिचो पूत जॉर्ज हो पयलो जॉर्ज (१७१४-२४) ह्या नांवान राज्य चलोवंक लागलो. ताका इंग्लीश भाशा समजनाशिल्ली. ताका लागून राज्यकारभारांत ताचो वांटो सामकोच उणो जालो. ह्या वेळार ताचो पंतप्रधान आनी प्रधानमंडळ सगळो राज्यकारभार चलयताले.
१७१५ त जेम्साच्या दुसर्या चल्यान बंड करून राजा जावपाचो यत्न केलो, पूण बंड फसलें. पयल्या जॉर्जाउपरांत ताचो पूत दुसरो जॉर्ज फ्रांसाआडचें झूज ताणें बरेतरेन लडयलें. ताचे राजवटींत ब्रिटनान कॅनडा आनी भारत हांगा आपल्यो वसाहती बरेभशेन वाडयल्यो. ताचे उपरांत ताचो नातू तिसरो जॉर्ज राजा जालो (१७६०-१८२०). पयल्या दोन जॉर्जांचे राजवटींत सत्ता व्हिग पक्षाच्या हातांत आसताली. १७७० त टोरी पक्षाक पार्लमेंटांत बळ आयलें, तेन्ना ताणें लॉर्डनॉर्थ ह्या टोरी पक्षाच्या मुखेल्याक मुखेल प्रधान केलो. १७७५ त इंग्लंड आनी अमेरिका हांचेमदीं झूज सुरू जालें. अमेरिका ही तांची वसाहत आसली तरी थंयचो एकुय प्रतिनिधी पार्लंमेंटांत नासतालो आनी ताका लागून तांणी कर भरपाक विरोध केल्लो (No Taxation without Representation). निमाणें ४ जुलय १७७६ दिसा अमेरिकन लोकांनी आपली स्वतंत्रताय जाहीर केली. १७८९ त जाल्ल्या फ्रेंच राज्यक्रांतीचे परिणाम हांगाच्या लोकांक जाणवले. इंग्लंड आनी फ्रांस हांचे मजगतीं १७९३ त झूज सुरू जालें. नेपोलियनच्या फुडारपणाखाल तेन्ना फ्रांस बरोच बळीश्ट जाल्लो. निमाणो १८१५ त नेपोलियनाचेर इंग्लंडान पुराय जैत मेळयलें. १८२० त जॉर्ज (तिसरो) हाका पिशें लागिल्ल्यान मरण आयलें. ताचो पूत जॉर्ज
