Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/677

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

एकठांयल्यात.

प्राचार्य आर्मांद मिनेझीस (१९०२-८३) हो एक निबंदकार आनी कवी. आकाशवाणीचेर केल्लीं ताचीम उलोवपां ‘Lighter than Air’ (१९५९, हवेपरस ल्हव) आनी ‘Airy Nothings’ (१९७७- वार्‍यावयलीं उतरां) ह्या झेल्यांनी उजवाडाक आयल्यांत. तातूंत ताणें जिविताचें खरें दर्शन घडयलां आनी खर सत्यां पितारल्यांत. ताचो कविता ह्या झेल्यांनी आस्पावतात: ‘Chords and Discords’, ‘Chaos and dancing star’, `The Ancestral Face’ आनी `Selected Poems’. ताच्या ‘The Emigrant’ (गांवाभायरो) ह्या काव्यांत मुंबयच्या जिविताचें दर्शन घडटा. `The Fund’ हें ताचें विनोदी काव्य.

प्रो. लुसियु रोद्रीगीश (१९१६-७३) हाणें इंग्लीशीतल्यान गोंयच्या लोकसाहित्याचेर खूब बरयलां. तेभायर कोंकणी लोककथा ताणें इंग्लीशीतल्यान पर्थून सांगल्यात. ताचें निबंद आनी लोककथा ताणें ‘Soil and Soul and Konkani Folk tales’ (१९७४) हातूंत एकठांय केल्यात. आपल्या निबंदांनी तो विद्वत्ता आनी विनोद हांचो सोबीत मेळ सादता. गोंयच्या लोकवेदावयले खास करून मांडो, दुल्पदां, आनी देखणी हांचेवेले आचे संशोधनपर लेख चड तोलामोलाचे जाल्यात.

युगांडात जल्मल्लो पीटर नाझारेथ (१९४०) हो एक टिकाकार आनी कादंबरीकार. ताच्यो कांय साहित्यकृती अश्यो: ‘In a Brown Mantle’, `Literature and Society in Modern Africa’, `The Third World Writer (His Social Responsibility)’ . १९८३ त ताणें मिशीगन टेस्ट युनिव्हर्सिटीखातीर आर्विल्ल्या साहित्याचो झेलो संपादीत केलो.

सांतान रोद्रिगीश हो ‘कवी’ ह्या इंग्लीश नेमाळ्याचो संस्थापक-संपादक आशिल्लो. ‘I exist’ (१९७३) आनी `3 Poets’ (१९७८) हातूंत ताच्यो कविता आस्पावतात. ताचे कवितेंत गोंयच्या जिविताचीं कांय अप्रूप चित्रा होल्मतात.

कावी जोसेफ फुर्ताद हाचो पूत फिलीप फुर्ताद हाचो कविता ‘The Times of India’, `The Examiner’ आनी ‘Goa Today’ हातूंत उजवाडाक आयल्यात.

आरमांद मिनेझीस हाचो पूत जॉर्ज मिनेझीस उपहास आनी विनोदान बरयल्ले लेख बरयल्यात. ते चडशे ‘The Times of India’, `Debonair’ ह्या नेमाळ्यांतल्यान उजवाडाक आयल्यात.

मान्युएल सी. रोद्रिगीश (१९०८) हाच्यो कविता ‘Songs of Exile’ आनी ‘Homeward’ ह्या झेल्यांनी आस्पावतात. तशेंच ताणें गोंयचें संस्कृतायेच्या वेगवेगळ्या तासांचेर लेख बरयल्यात.

कॅनडांत स्थायिक जाल्या लिनो लैतांव हाणें गोंयच्या जिविताचेर कथा बरयल्यात. ‘Collected Short Tales’, `Goan Tales’, आनी `Six Tales’, ह्यो ताच्यो कांय साहित्यकृती. `Gift of the Holy Cross’ ही ताणें गोंयचेर बरयल्ले इतिहासिक कादंबरी.

मेलानी सिलगार्दो (१९५६) हिच्यो कविता ‘3 Poets’ ह्या झेल्यांत आस्पावतात. युनीस द सोउस हिच्या सादे, सोपे भाशेंत बरयल्ल्या काव्यांत जिविताचें एक आगळें वेगळें दर्शन जाता. तिच्यो कविता ‘Fix’ ह्या झेल्यांत उजवाडाक आयल्यात.

लुईस मिनेझीस ब्रागांझ हाची चली बेर्ता मिनेझीस ब्रागांझ ही ‘फ्री गोवा’ नेमाळ्याची संस्थापक-संपादक आशिल्ली. तिणें लेख बरयल्यात, तशेंच कथा आनी कवितांय बरयल्यात. ‘Tales from Goa’ हो तिचो कथांझेलो १९८९ त उजवाडाक आयलो.

व्हायलेट डायस लॅनॉय हिचेर महात्मा गांधीचो खूब प्रभाव पडिल्लो. तिचो जल्म मोझांबीक हांगा जाल्लो आनी शिक्षण मुंबय जाल्ले. आपल्या आफ्रिकेंतल्या जिविताचेर ‘Pears from the Willow Tree’ ही नवलकथा बरयल्ली. ती उजवाडाक आयलीना, तरी अमेरिकन कथाकार रिचर्ड राइट हाणें हे नवलकथेची बरींच तोखणाय केल्ली.

‘Goa Today’ चो पयलो संस्थापक-संपादक लॅंबर्ट माश्कारेन्यश हाची ‘Sorrowing lies in my land’ (म्हजी भूंय रडटा) ही नामनेक पाविल्ली प्रभावी अशी नवलकथा. हातूंत पोर्तुगेज काळांतल्या गोयच्या समाजीक आनी राजकी जिविताचें काळीज हालोवपी अशें दर्शन जाता.

फ्रॅंक मोरायश हाचो पूत दॉम मोरायश हाच्या कवितांझेल्याक १९५८ वर्सा Hawthomden पुरस्कार मेळ्ळो. आपलें भुरगेपणांतलें आनी तरणेपणांतलें दगदगाचें जिवित ताणें ‘My son’s Father’ (म्हज्या पूताचो बापूय) ह्या आत्मचरीत्रांत कुशळतायेन चितारलां. ताच्या कांय कविताझेल्यांची नांवां अशी: ‘A Beginning’ (१९५७), `Poems’ (१९६०), `John Nobody’ (१९६८). आपल्या काव्यांत ताणें आपलें अस्थीर आनी एकसुरें जिवित समर्थ उतरांनी चितरलां. ‘Gone away: An Indian Journal’ (१९६०) हें ताचें नामनेचें प्रवासवर्णन.

तेभायर मनोहरराय सरदेसाय हाणें इंग्लीशींत गोंयचेर आनी हेर विशयांचेर जायत्यो कथा, कविता बरयल्यात. तशेंच लॉय साल्दाना, मारियन द सिल्वा, आदेलायट डिसौजा, राउल द गामा रोझ, लेस्ली द नोरोन्य हाणींय इंग्लिशींत साहित्य रचलां.

- कों. वि. सं. मं.

गोंयचें कोंकणी साहित्य:

पळेयात कोंकणी साहित्य.

गोंयचें पोर्तुगेज साहित्य:

गोंयांत निर्मिल्ले पोर्तुगेज साहित्य दोन काळखंडांनी वांटून घालूं येता. १ आदलो काळ २. आर्विल्लो काळ.

१. आदलो काळ: (१६,१७ आनी १८ वें शतमान): ह्या काळांत पोर्तुगेज साहित्य उण्या प्रमाणांत निर्मिल्ले सांपडटा. मुखेल ग्रंथ आनी ते बरोवपी त्या काळांतले गोंयकार अशे आसात: पाद्री फ्रांसिश्कु दु रेगु हाचो ग्रंथ ‘त्रातादु आपोलोजेतिक कॉंत्र व्हारियश कालूनीयश इंपोश्त पेला मालेव्होलेंसिय कॉंत्र अ सुअ नासांव ब्राकमान (Tratado Apologetico Contro Various Calumnias Impostos pelaa malevolencia Contra a sua Nacao Bracmana १६८६); पाद्री आंतोनियु जुआंव द फ्रीयश (१६६४-१७२७) हाचो ग्रंथ ‘आवारेयोल दुश इंदीयुश इ नोबिलीयारकीय ब्राकमान’ (Avreola dos indios e Nobiliarchia Bracmana); पाद्री लेवनार्द पायिश (१६६२-१७१५) हाचो ग्रंथ ‘प्रोंतुआरियु दश दे फिनीसोंइश इंदिकश’ (Promptuario das Definicoens Indicas); पाद्री सेबाश्तियांव दु रेग (१६९९-१७८५) हाचो ग्रंथ ‘विद द वेनेरावेल पाद्री जुजे वाज’ (Vida do Veneravel Padre Joje Vaz) आनी ‘सेर्माव द सांताक्रूझ दुश मिलाग्रिश’ (Sermao de Santa Cruz dos Milagres); पाद्री जुआंव दा कुन्य जाकीश हाचो ग्रंथ: ‘इश्पाद द दाविद कॉंत्र ड गोलियश दु ब्रामानिश्मु पेसीमु इनिमीगु द जेजु क्रिश्त, देउश इ सिंञोर नोश’ (Espada de David Contra o Golias do Bramanismo passim Inimigo de Jesu Christo, Deos e Senhor nosso); पाद्री मिगेल दा पुरिफिकासांव हाचो ग्रंथ ‘रेलासांव देफेंसिव दुश फिल्युश दा ईंदिया ओरियेंताल’ (Relacao defensive dos filhos da India Oriental); पाद्री लुकाश द लिम (१६५४-१७१७) हाचो ग्रंथ ‘सुम द तेऑलॉजीय मॉराल’.

ह्या काळांत गोंयांत साहित्यनिर्मणी करपी पोर्तुगेज साहित्यीक आनी तांचे ग्रंथ म्हळ्यार: गाश्पार कर्रेया (१४९५-१५६१), ग्रंथ: ‘लेंदश दा ईंदीय’-४ खंड; फेर्नाव लॅपीश द कास्तावेद, ग्रंथ: ‘इश्तोरिया दु दिश्कुब्रिमेंतु दु कॉकिश्ता सा इंदिया पेलुश पुर्तुगेझिश’; दियोग द कौतु (१५४२-१६१६), ग्रंथ: ‘देकादेश दा आझिय’-७ खंड. हेभायर लुईश स कामॉंइश (१५२४-८०) हाचें महाकाव्य ‘उश लुझीयदश’; कवि क्रिश्तोवांव द सौज फालाकांव हाचो ग्रंथ ‘क्रिशफाल’ आनी कवि मानुयेल मारिय लुकाजि (१७६६-१८०५); वनस्पतीशास्त्रज्ञ गार्सीय दा ओर्त (१५४२), ग्रंथ ‘कालोकियुश दूश सिंपलीश इ द्रोगश द इंदिय’. हे फिरंगी लोक गोंयात आयलें आनी ताणीं बरपावळ केली.
२. आर्विल्लो काळ: (१९, २० वें शतमान): १९ व्या शतमानच्या शेवटाक गोंयचें पोर्तुगेज साहित्य खूभ वादलें आनी सगळ्या वटांनी फुललें. ह्या वेळावेलें साहित्य विंगड विंगड प्रकारचें आसा. तांतले