शेतकामांत तो हातभार लायतालो. मामा भायर पडटकच ताणें आजोळची जमीन भाटकाराच्या हातसून सोडयली.
१९१२ वर्सा ताचें कुंताबाईकडेन लग्न जालें. पूण संवसारांत ताचें मन रमलेंना. फुडें कांय वर्सांनी घर सोडून तीर्थ यात्रा करीत तो भोंवड्यो करपाक लागलो. एकफावट ऋणमोचन जात्रेवेळार आवयची आनी ताची भेट जाली. आवयन घरा यो म्हूण ताका खूब आग्रो केलो. पूण त्या मोहाक तो बळी पडलोना. फुडल्या सगळ्या जिवितांत ताणें संवसारांत केन्नाच लक्ष घालें ना. समाजांतलें उपाट अज्ञान, अनिश्ट चालीरिती आनी अंध्रश्रद्धा पळोवन ताणें लोकसेवेचें आनी लोकशिक्षणाचें नि:स्वार्थी व्रत हातांत घेतलें. आंगार पिंजकी ‘गोधडी’ आनी हातांत गाडगो असो ताचो भेस आशिल्ल्यान लोक ताका ‘गोधडे म्हाराज’ वा ‘गाडगे म्हाराज’ म्हूण वळखूंक लागले. रानांवनांत, गांवागांवांत भोंवन ताणें आत्मसाधना केली.
ताची वृत्ती धर्मीक, सात्त्विक, कश्टाळू आनी परोपकारी आशिल्ली. समाजसुुदारणेखातीर आनी लोकशिक्षणाखातीर ताणें कीर्तनाच्या माध्यमाचो प्रभावीपणान वापर केलो. एकेकदां ताचीं कीर्तनां प्रश्नोत्तराच्या रूपांत जातालीं. तो निरक्षर आसलो, तरी लेगीत ताची भास म्होंवाळ, रोसाळ आनी सामान्य लोकांच्या काळजाक तेंकपी अशी आशिल्ली. महाराष्ट्रावांगडाच गुजरात, कर्नाटक आनी आंध्र प्रदेशाच्या कांय वाठारांनी ताणें गांवानगांव कीर्तनां करून लोकजागृताय केली. ताचो नैतिक उपदेश सामको सरळ आनी सादो आशिल्लो : ‘चोरी करची न्हय, रीण काडून सण करचो न्हय’ अशे तरेचो उपदेश गाडगे म्हाराज आपल्या कीर्तनांतल्यान मार्मिक उदाहरणां दिवन पटयतालो. पारंपरिक, आध्यात्मिक विशयांवांगडाच वेव्हारीक आनी नैतिक विशयांचो उपेग गाडगे म्हाराज आपल्या कीर्तनांतल्यान लोकजागृतायेखातीर करतालो. निवळसाण, प्रामाणिकपण आनी भूतदया हांचेर ताचें चड लक्ष आसतालें. तीर्थयात्रेच्या थळांनी तो वतालो. पूण देवाचें दर्शन घे नासतना देवळाच्या भायर रावन भक्तांची सेवा करतालो आनी थंयचो वाठार आपल्या हातान साफ करतालो. खावपा-पिवपाविशीं तो सामको सादो आशिल्लो. गिरेस्त भक्तांनी दिल्लें बरें अन्न तो भिकार्यांक दितालो आनी आपूण मात गरीबांच्या हातची चटणी-भाकरी मागून खातालो.
ल्हानपणासावन तो जातीभेद मानीनासलो. देहू, पुणे, पंढरपूर, नासिक, त्र्यंबकेश्वर, आळंदी हांगा भोंवडेकारांचे खूब हाल जाताले म्हूण ताणें तांचेखातीर थंय धर्मशाळा, अगरसाळा बांदल्यो. विदर्भांत ऋणमोचन हांगा ताणें लक्ष्मीनारायणाचें देवूळ बांदले आनी न्हंयचे देगेक घाट बांदलो. खूब सुवातींचेर ताणें गोरक्षण संस्था सुरू केल्योे.
ताच्या सगळ्या संस्थांचो कारभार विश्वस्त मंडळां पळेतात. अनाथ आनी अपंगांखातीर ताणें खूब वावर केला. समाजसेवा करपी संस्थांक ताणें उदार हातान देणग्यो दिल्यो. कितल्याशाच जाग्यांनी देवाधर्माच्या नांवार चालू आशिल्ली पशुहत्या ताणें बंद केली. आध्यात्माच्या जंजाळांत वचनासतना संवसारांतूच रावन ईश्वरभक्ती करूं येता, अशी सादी आनी सरळ शिकवण ताणें समाजाक दिलीं.
‘संत तुकाराम म्हाराज म्हजो गुरू आनी म्हजो कोणूच शिष्य ना’, अशें ते म्हण्टाले. ताचे सांगणेप्रमाण ताची गादी वा मठ खंयच स्थापन जालो ना. समाजांत शिक्षणाचो प्रसार करून कितल्याशाच शिक्षणसंस्थांक ताणें मदत केली. शिक्षणाबगर उपाय ना अशें तो सदांच सांगतालो. लोकांची ताचेर अनन्य श्रद्धा आशिल्ली. ताका लागून लोकांनी ताका खूब पयसो दिलो. तो सगळो पयसो ताणें लोकहिताच्या कार्याक वापरलो. ताणें महाराष्ट्रांत केल्लो लोकजागृतायेचो आनी लोकसेवेचो वावर भोव मोलादिक जावन आसा. ताची समाधी अमरावती हांगा आसा.
- कों. वि. सं. मं.
गाढव : वर्ग - स्तनिवर्ग \(Mammalia); गण - पॅरीसोडॅक्टिला; कूळ-इक्विदे; जाती - इक्वस हेमोनस; प्रजाती-इसीनस.
गाढवाची खांद्यामेरेनची उंचाय ११५ सेंमी. ते १२५ सेंमी. मेरेन आसता. पुडीकोराचो आनी करडो रंग आशिल्ली ताची कात तोंडाचेर, पोटाचेर आनी फुडल्या भागाचेर पातळ आसता. केंसाळ आयाळ ताठ आनी आखूड आसता. शेंपडेच्या तोंकार लांब केंसाचो गोंडो आसता. कान लांब आसतात. पुराय वाड जाल्ल्या गाढवाचें वजन १५० ते २०० किग्रॅ. आसता.
गाढवाची मूळ सुवात आफ्रिका जावन आसा. इ. स. च्या ३००० वर्सांआदी सुमेरियनांनी जंगली गाढवां पोसपाक सुरवात केली. आशिया खंडांत पोसतात तीं गाढवां, ईजिप्त देशासावन हाडिल्ली. युरोप खंडांत आशिल्ली गाढवां मात ईजिप्त देशासावन व्हरनासतना आशिया खंडांतल्यान व्हेल्लीं.
गाढव हो प्राणी संवसारभर दिश्टी पडटा. पूण वाळवंट, दोंगराळ वाठार आनी मैदानी प्रदेशांत गाढवांचे कळप व्हड प्रमाणांत दिसून येतात. भारतांत चडशा राज्यांनी गाढवाची महरट्टा (Mahratta) जात दिसता. भारतांत पोशिल्ल्या गाढवांची सगळ्यांत चड संख्या राजस्थानांत आसा. गोंयांतूय कांयकडेन गाढवां दिसून येतात.
गाढवाच्यो विंगड विंगड रंगाच्यो वेगवेगळ्यो जाती दिसून येतात. खास करून काळसार आनी धवसार रंगाच्यो जाती जातूंत आस्पावतात. आशियांतल्या रानवटी गाढवाचें शास्त्रीय नांव ‘इक्वस हेमिओनस’ अशें आसा. डार्विनान सिरिया देशांत चार जातींच्या गाढवांचे प्रकार दिश्टी पडटात, अशें बरयलां. अरब आनी दमसीन जातीचें गाढव मध्यपूर्व आनी बगदाद वाठारांत दिसता. फ्रांसांत ‘पोयतॉम’ (poitom) जातीचें गाढव मेळटा.
गाढवीण तीन ते चार वर्सांचेर वयांत येता. गिमांत वा शिंयाळ्यांत गाढव माजाक येता. गाढवीण इकरा म्हयन्यांनी वियेता. दोन वर्सांत फकत एक फावट ती वियेता.
