Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/59

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

ह्या नखेत्रांतल्यान वचपाक सूर्याक फकत चार दीस लागतात. हें गमन सुमार जानेवारी २० ते २४ ह्या काळांत जाता.

मळबांत हें नखेत्र वळखुपाची कुरू म्हळ्यार श्रवण नखेत्राच्या तीन नखेत्रांची वळ उत्तरेवटेन वाडयली म्हणटकच जें एकदम ठळक नखेत्र लागता तें अभिजित. ऑगस्ट म्हयन्याच्या मध्याक हें नखेत्र रातीच्या ९ वरांचेर याम्योत्तर वृत्त (Meridian Circle) हुंपून वता. पृथ्वीच्या अक्षाच्या परांचन गतीक (precession) लागून आनीक १३,९६० वर्सांनी अभिजित हें नखेत्र ध्रुव नखेत्र जातलें.

                                                  कों. वि. सं. मं

अभिनयः नृत्य, नाटक, सिनेमा वा हेर प्रायोगिक कलांभितर, कलाकार स्वताचे भाव पळोवप्यामेरेन पावोवपाखातीर स्वताची कृती, हावभाव, भाशण, संगीत, गीत, भेस ह्या साधनांचो आदार घेता. हाकाच ‘अभिनय’ अशें म्हणटात. काळजांतल्या राग, मोग, दुख्ख, खंत, दुस्वास सारक्या उमाळ्यांक उक्तावन दाखवप म्हळ्यार ‘अभिनय’ अशीय एक व्याख्या आसा.

भरतमुनीच्या नाट्यशास्त्रांत अभिनयाचे चार प्रकार सांगल्यातः

भवेदभिनयोS वस्थानुकारः स चतुर्विधः।

आङ्गिको वाचिकश्चैवमाहार्यः सात्विकस्तथा।।

अर्थः अभिनय म्हळ्यार अवस्थेचें अनुकरण. ह्यो अवस्था चार प्रकारच्यो आसात. आंगिक, वाचिक, आहार्य आनी सात्वीक.

आंगीक अभिनयः मनशाची कूड, मुखामळ आनी आंगाचे विंगड विंगड भाग हांचे मोडप करून ताचे भाव रसिकांक दाखोवप हाका आंगिक अभिनय म्हणटात. तकली, हात, कमर, थानां, कुडीचो फुडलो भाग, पांय, खाडकी हाच्या आदारान आंगिक अभिनय करतात. दोळे, भुंवयो ओंठ, पोले, खाडकी हांचो आदार घेवन करतात त्या अभिनयाक आंगिक अभिनयांतलें उपांग म्हणटात. मनशाचे कुडीचें कमीपण दाखोवपी लंगडो, थोटो, पांगळो, कुड्डो, जाणटो ह्या अभिनयाच्या भावाक ‘चेष्टाकृत अभिनय’ म्हणटात. हे सगळ्या तरांचे अभिनय रस, भाव आनी प्रसंग हांच्या आदारान करतात.

शरीराच्या कांय भागांचीं, अभिनयाची खाशेलीपणां फुडल्या प्रमाण आसात. तोंडाचो अभिनय चार प्रकारचो आसता. - सभावीक, उमेदी, संतापिल्लो आनी शांत. तकली हालोवन केल्लो अभिनय णव प्रकारचो आसता. तांची विस्कटावणी अशीः

१. समः तकली सकल बागयिल्ली वा वयर उखलिल्ली वा हालनाशिल्ली. उपेगः नाचपाची सुरवात, नमन करप, आयकुप्याचेर अधिकारान केल्लें भाशण, समाधान, राग, बिनधास्त सभाव, नेणारपण हे भाव दाखोवपाखातीर.

२. उद्वाहितः तकली वयर उखलून थीर दवरप. उपेगः चंद्रीम, मळब, दोंगर, वाऱ्यार उडपी वस्त, बोनेरां हे तरेच्या उंचायेवेल्या वस्तूंचो निर्देश करपा खातीर.

३. अधोमुखः तकली सकल बागयल्ली आसप. उपेगः विनय, दुख्ख, नमन, सोंशिकपण, न्हावप हे भाव दाखोवपाखातीर.

४. आलोलितः तकली वांटकुळी घुंवडावप. उपेगः न्हिदप, काकू करप, हांसप, मस्ती चडप, घुंवळ येवप, बेसुद पडप हे भाव दाखोवपा खातीर.

५. धूतः उजवेवटेनच्यान दावेवटेन आनी दावे वटेनच्यान उजवेवटेन तकली घुंवडावप. उपेगः न्हंयकार, परतें परतें पळोवप, खंत, थंडी, उजो, भंय, सहानुभूति, अजाप जावप, सोरो पियेवपाचो पयलो खीण, उलो मारप, झुजाची तयारी, आशेवप, नाका म्हणप, निर्शेवप हे भाव दाखोवपाखातीर.

६. कंपितः सकल वयर तकली हालोवप. उपेगः राग, तिडक, राव म्हणप, बारीकसाण करप, वास्तपूस करप, भंय घालप, उलो मारप हे भाव दाखोवपाखातीर.

७. परावृतः तकली एके वटेन करप. उपेगः ‘हें कर’ अशें सांगप. तिरस्कार करप, नमळायेन वागप, भियेवन थरथरप हे भाव दाखोवपा खातीर.

८. उत्क्षिप्तः तकली एके वटेन वयर करप. उपेगः ‘हें घे’ म्हणप, खून करप, चत्राय घेवप, मान्यताय दिवप आनी हेर हे तरेचे भाव दाखोवपा खातीर.

९. परिवाहितः तकली हेवटेन तेवटेन आयण्यावरी हालोवप. उपेगः मोगी जावप, मोगिकेची वाट पळोवप. सूख, आनंद, विचार आनी हेर हे तरेचे भाव दाखोवपा खातीर.

नदरेच्या अभिनयाचे आठ प्रकार अशे आसात.

१. समः देवांच्या बायलांप्रमाण दोळे हालयनासतना पळोवप. उपेगः नाचपाची सुरवात, हेर कांय गजालींचो विचार, अजाप हे भाव, तागडी, देवाची मूर्ती ह्यो वस्तू दाखोवपा खातीर.

२. आलोकितः थाव घेवपी थीर नदरेन दोऴे घुंवडावप. उपेगः कुमाराचे घुंवपी चक्र, एकान एक वस्त दाखोवप, इत्सा हे भाव दाखोवपाखातीर.

३. साचिः तकली हालयनासतना दोळ्यांच्या खाचींतल्यान पळोवप. उपेगः मिशयेक पीळ, आत्मविश्वास, बाणाचो नेम धरप, कुरू करप हे भाव दाखोवपा खातीर.

४. प्रलोकितः हे वटेंतल्यान तेवटेन दोळे घुंवडावप. उपेगः दोनूय वटेनच्यो वस्तू पळोवप, कुरू करप, अस्थीर मन हे भाव दाखोवपा खातीर.

५. निमालितः दोळे अर्दे धांपिल्ले, अर्दे उक्ते केल्ले. उपेगः ऋषीवरी हावभाव, दुसऱ्याक बरें दिसता तशें वागप, जप, ध्यान, नमस्कार, पिशेंपण, शिटूक नदर हे भाव दाखोवपाखातीर.

६. उल्लिखितः शिटूकसाणीन वयर सकल नदर मारप. उपेगः बावट्याचो मुखावेलो भाग, गोपूर, देवाचो माटोव, पूर्वजल्म, उंचाय, चंद्रिका हे भाव दाखोवपाखातीर.

७. अनुवृत्तः सट्करून सकल वयर पळोवप. उपेगः रागीश्टपणां, मायेमोगान दिल्ले आपोवणें हे भाव दाखोवपा खातीर.

८. अवलोकितः सकल पळोवप. उपेगः सावळे कडेन पळोवप, विचार, हांतरूण, अभ्यास, आपल्या आंगा कडेन पळोवप हे भाव दाखोवपाखातीर. भुंवयांच्या अभिनयाचे स प्रकार फुडले प्रमाण आसात.

१. सहजः सदांचे अवस्थेंतली नदर सैमीक अवस्था दाखयता.

२. पतितः एका जाग्यार थीर आशिल्ल्यो भुंवयो वयर उबारप. उपेगः अरसिकपण, अजाप, मत्सर हे दाखोवपाखातीर.

३. उत्क्षिप्तः एक वा दोनूय भुंवयो वयर उखलप. उपेगः बायलांचो राग, खरें उलोवप, मोगाचे भाव, लीला हे भाव दाखोवपाखातीर.

४. चतुरः भुंवयो एकठावन थोड्यो हालोवप. उपेगः एकामेकांची