आनी ‘अफियु’ ह्या नांवांनीय वळखतात. अफूच्या झाडांक आयिल्ल्या तरन्या बोणयांपसून पाझरून येवपी आनी सुकयतकच घट्ट जाल्ल्या रोसाक ‘अफू’ म्हणटात. हो एक मादक , विखारी पदार्थ. अफू मूळची अस्तंत आशियांतली. ग्रीकां आदीं अरबांनी अफूचें म्हत्व जाणलें आनी अफू उदेंतेक व्हेली. इजिप्तांत अफूचो उपेग वखदाखातीर जातालो अशें एका बरपांत मेळटा. इ.स. पयलीं तिसऱ्या शेंकड्या उपरांत अफूचो प्रसार नेटान वाडलो. भरतांत अफू आर्यांआदीं आयिल्ली आसूंक जाय.
अफूची वनस्पत सुमार ६० ते १२० सेंमी. ऊंच आसून ती एक वर्स जियेता. सादारण लक्षणां पॅपॅव्हरेसी कुळांत वर्णन केल्ल्या प्रमाण. पानां सादीं, खरवती काठाचीं वा वेगळीं जाल्लीं. फुलां धवीं वा तांबसर जांभळीं. सोबीत आनी मोटीं. कळयो जानेवारी म्हयन्यांत येतात. संदलां दोन, प्रदलां चार, केसरदळां कितलींशींच, किंजदळां खूब आनी जुळिल्लीं आसतात. किंजल्क चेपटो आनी तोंकाचो. बोणयो वांटकुळ्यो तांतयांसारक्यो आनी बियो धव्यो आसतात.
अफूचें झाड रेंवट जमनींत नोव्हेंबर म्हयन्यांत रोयतात. रोप्यांक भरपूर उदक दितात. अफूंतल्या मॉर्फिनचें प्रमाण वाडचें म्हूण झाडांक नायट्रोजन आनी फॉस्फॉरसचीं सारीं घालतात. अफूच्या झाडाक केवडा आनी भुरी हे रोग जातात. तांकां आळाबंद हाडपाक बोर्दो मिश्रण आनी गंधकाचे फवारे मारतात. रोयल्या उपरांत तीन म्हयन्यांभितर अफूचें झाड सुमार देड मी. ऊंच वाडटा आनी ताका बोणयो येतात. तरन्यो बोणयो नश्तर नांवाच्या चाकून सकयल्यान वयर वा आडव्यो चिरतात. तातूंतल्यान पाझरपी रोस थंयच घट जाता. फांतोडेर तो कुलेरासारक्या'सत्वा' नांवाच्या हत्यारान खरवडून एकठांय करतात. ह्या दाट रोसांतलो ‘पसेवा’ हो काळो पदार्थ काडटात आनी अफू वतांत सुकयतात. अफू रुचीक कडू आसता.
अफूची लागवड करचेखातीर सरकाराकडल्यान परवानो काडचो पडटा. अफू तयार करपी मुखेल देश म्हळ्यार तुर्कस्थान, इराण, रशिया, चीन, ब्रह्मदेश, थायलंड, लाओस आनी भारत. ते भायर बल्गेरिया, पाकिस्तान, जपान, युगोस्लाव्हिया ह्या देशांनीय अफूचें अत्पादन जाता.
भारतांत अफूचें उत्पादन सोळाव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक सुरू जालें.मोगलांच्या मुस्तींत अफूची लागवड जाताली. भारतांत उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, राजस्थान हांगा अफूची लागवड जाता. उत्तर प्रदेशांत गाझीपूर हांगा अफूचो कारखानो आसा. गाझीपूरच्या कारखान्यांत अबकारी, निर्याती आनी वखदी अशी तीन प्रकाराची अफू तयार करतात. भारतांत १९७१ वर्सा सुमार ५०,००० हेक्टर्स जमीन अफूच्या लागवडीखाला आशिल्ली. अफू आनी अफूच्या हेर द्रव्यांपसून भारताक दर वर्सा सुमार 15 कोटी रुपयांचे परकी चलन मेळटा. भारतांतल्यान इंग्लंड, अमेरिका आनी फ्रांस देशांनी अफूची निर्यात जाता
अफू घेवप हें एक व्यसन. अफू तीन तरांनी घेतातः १. खावप, २. ओडप, ३. सुयेवरवीं कुडींत तोपप. अफू घेतकच नशा चडटा. तरांतरांच्यो कल्पना आनी भ्रम जातात. अफू एकदां घेतली म्हणटकच परत-परत ती घेवपाची इत्सा जाता आनी मनीस व्यसनांत घुस्पता. भारत, चीन, इराण ह्या द्शांनी अफूचें व्यसन चड प्रमाणांत दिसून येता. अफूच्या व्यसनाक लागून भूक उणी जावप, अजीर्ण जावप, न्हीद वचप, आळस येवप आनी आंग दुखप, सुस्तेवप, मज्जातंतू दुर्बळ जावप, नपुंसकत्व येवप, पिशें लागप, कुडीचें आनी मनाचें दुबळेंपण येवप असले परिणाम घडून येतात. अफूपसून तयार केल्लें मॉर्फिन अफूपरस २० पट चड विखारी जावन आसा. मॉर्फिन चड खाल्यार न्हीद येवप, भूक वचप, शुध्द वचप, आंग लुळें पडप, ओंकारो, भायरी जावप असलीं लक्षणां दिसतात.
अफूपसून मॉर्फिन पॅपॅव्हरीन, नार्कोटिन, कोडीन आदी वैजकी नदरेन म्हत्वाचीं अशीं आल्कलॉय्डस तयार करतात. घुंवळ वा न्हीद हाडप, दुःख आनी वेदना कमी करपी वखदांनी अफू वापरतात. अफूची कापूर घाल्ली भरसण खांक आनी अतिसार हागवण हांचेर घेतात.अफूच्या झाडावेल्या गांठीचें मलम मूळव्याधीचेर वापरतात. अफूच्या बोणयांचे अर्क कानांत सूज आयल्यार घालतात.
भारतांत अफूच्या वापराचेर बंदी आसा. १८५७ वर्सा अफूच्या झाडाच्या लागवडीविशीं अफू कायदो आयलो. १८७८ वर्सा अफूचें उत्पादन, येरादारी आनी विकपाविशीं अफू-कायदो आयलो. त्याचप्रमाण १९३० वर्सा अफू आनी ताच्या आल्कलॉय्डसाच्या निर्मणेविशीं वखदां कायदो काडून भारत सरकारान अफूची लागवड, उत्पादन, निर्मणी, विकप हांचेर कडक नियंत्रण दवरलां.
इंग्लंडांत १८४३ वर्सा ब्रिटिश पार्लमेंटांत अफूच्या वेपाराचेर बंदी हाडपाचो प्रस्ताव आयलो पूण तो अंमलांत आयलोना. ब्रिटिशांचो चीनाकडेन अफूचो वेपार चलतालो. १९४० वर्सा चीन सरकारान अफूच्या आयातीचेर बंदी हाडली आनी हाका लागून चीन आनी इंग्लंडाभितर झूज पेटलें. हातूंत इंग्लंडाक जैत मेळलें. १५ वर्सां उपरांत, १८५६ वर्सा ह्याच कारणाक लागून चीन-इंग्लंड हांच्या मदीं अफूचें दुसरें झूज जालें. ह्याय खेपे इंग्लंडाकच जैत मेळलें. पूण हो प्रस्न सुटलोना. साम्यवादी गणतंत्र राज्य आशिल्ल्यान आयज चीनांत अफूचेर कडक निर्बंध घाल्यात.
- को. वि.सं.मं.
अबु, मन्सूरः (कार्यकाळः धावें शतमान)
एक पर्शियन वैजकीशास्त्रज्ञ. भारत, अरबस्तान, पर्शिया, ग्रीस, सिरिया, ह्या विंगड विंगड देशांतल्या वैजकी उपायांचो ताणें अभ्यास केलो. साद्या वखदांचेर ताणे शंभरांवयर लेख बरयले. ‘दि फाउंडेशन्स ऑफ् दि टु प्रॉपर्टीज ऑफ रेमिडीज’ हें ताच्या गाजिल्ल्या वैजकी ग्रंथाचें इंग्लेज नांव जावन आसा. तातूंत ५८५ वखदांची नोंद आसा. हें पुस्तक मूळ पर्शियन भाशेंत आसून, ते भाशेंत वैजकीवेलें तें पयलेंच पुस्तक जावन आसा.
- को.वि.सं.मं.
अभंगः ‘अभंग’ हें एका खास मराठी लौकीक छंदाचें नांव आसा. चडशी पुर्विल्ली मराठी कविता होंवी आनी अभंग ह्या दोन लौकिक छंदांत रचल्या. होंवी आनी अभंग हे दोनूय मराठी छंद सारक्याच स्वरुपाचे आसात. होंवी हें दोनूय छंदप्रकारांचें मूळ रुप आसून होंवयेचे माळेक ‘अभंग’ म्हणटात; तरी लेगीत अभंग ह्या नांवाची खास परंपरा आसा. महानुभाव वाड्नयांत 'अभंग'हो शब्द समाप्तिमुद्रा (colofon) ह्या अर्थान वापरला. पूण ताचो अभंग छंदाकडेन कांयच संबंद ना. तेराव्या शेंकड्यांतलो कानडी कवी चौडरस हो विठ्ठलाक अभंग-विठ्ठल अशें म्हणटा. एकनाथ आनी हेर मराठी संतांनीय अभंग-विठ्ठल ह्या शब्दांनी विठ्ठलाचें वर्णन केलां.
अभंग विठ्ठल परि मना सांडी विषय खोडी
