दक्षिण कोरियांतले नामनेचे साहित्यीक आसात.
उत्तर कोरियांतूय साहित्याची बरीच वाड जाल्या. चडशें साहित्य आंखिल्ल्या अशा अमूकूच विचारधारेंतल्यान बरयतात.
म्हत्वाचीं थळां: उत्तर कोरियांत प्येंगयांग ही राजधानी, शिमेलागीं आशिल्ले केसाँग शार, यालू न्हंयच्या लागचें शिनईजू, चिन्नांपो हें प्येंगयांगचे बंदर आनी उदेंत दर्या देगेवेलीं वनसान, हामहुंग आनी चंगचिन हीं बंदरां आनी उद्येगीक केंद्रा आसात.
दक्षिण कोरियांत सोल ही राजधानी, इंचोन हें थंयचें बंदर, पुसान हें दक्षिणेवटेनचें मुखेल शार आनी बंदर; ते भायर चिनजू, क्वांगजू, मॉकपॉ, शूनसेन, ताएगू, तॅजॉन, चंगजू हीं मुखेल शारां आसात. किआँगजू हें एक व्हड उद्येगीक केंद्र आसा. चेजू जुंव्यांचेर चेजू हें व्हडलें शार आसा.
-कों. वि. सं. मं.
कोर्देयरु, जोसेफ कार्डिनल: पाकिस्तानांतल्या कराची शारांतलो आर्चबिशप. गोंयच्या बारदेस म्हालांतलो साल्वादोर दु मुंदू हो ताचो मूळ गांव. धर्मीक शिक्षण घेतल्या उपरांत १९४६ वर्सा, धर्मीक फुडारी म्हूण ताची नेमणूक जाली. उपरांत १९५८ वर्सा तो बिशप जालो. १९७३ वर्सा तो कार्डिनल जालो.
-कों. वि. सं. मं.
कोर्नबर्ग, आर्थर: (जल्म: ३ मार्च १९१८, ब्रुकलिन, न्यूयॉर्क).
अमेरिकन वैज आनी जीवरसायनशास्त्रज्ञ. ताणें १९४१ त रॉचेस्टर विद्यापीठाची एम्. डी. पदवी मेळयली. १९४२-४३ ह्या काळांत ‘नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हेल्थ’, मेरिलँड हांगा जीवरसायनशास्त्र विशयांत संशोधन केलें. १९५३ त, तो सेंट लुईस हांगाच्या वॉशिंग्टन विद्यापीठांत सूक्ष्मजीवविज्ञान शाखेंत प्राध्यापक जालो. १९५९ त, तो कॅलिफोर्नियांतल्या स्टेंनफर्ड विद्यापीठांत जीवरसायनशास्त्र विभागाचो मुखेल जालो.
दरेक कोशिकेंत खाशेल्यो D.N.A. सरपळ्यो कश्यो तयार जातात हें कोनबर्ग हाणें संशोधनांवरवीं स्पश्ट केलें. १९५५-६० मेरेन ‘D.N.A. polymerase’ ह्या एंझाइमाविशीं ताणें संशोधन केलें आनी तें अतिशुध्द स्वरुपांत तयार करून दाखयलें. D.N.A. (डीऑक्सिरिबोन्यूक्लिइक ॲसिड, Deoxyribonucleic Acid) आनी R.N.A. (रिबोन्यूक्लिइक ॲसिड, Ribonucleic Acid) हातूंत केल्ल्या मोलादीक संशोधनाखातीर ताका १९५९ चो वैजकी आनी शरीरक्रियाविज्ञान विशयाखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार सेव्हेरो ओचोआ ह्या शास्त्रज्ञावांगडा वांटून मेळ्ळो. पिरिमिडीन न्यूक्लिओटाइडांच्या (pyrimidine nucleotides) संश्लेशणाक मदत करपी एंझाइम विक्रिया, प्युरीन न्यूक्लिओटाइडाच्या (purine nucleotide) संश्लेशणांतलो म्हत्वाचो मध्य पदार्थ आनी सूक्ष्मजंतूंतल्या व्हडल्या रेणुभाराच्या पॉलिफॉस्फेटांच्या (polyphosphates) संश्लेशणाक मदत करपी एंझाइम हांचे म्हत्वाचे सोद कोर्नबर्ग हाणें लायलें. १९६७ वर्सा परीक्षा नळयेंत संक्रमणशील आनी पुराय क्रियाशिल विशामुजन्य D.N.A. तयार करपाक ताका यश आयलें. ‘Enzymatic synthesis of D.N.A.’ (1961) हें पुस्तक ताणें बरयलां.
-कों. वि. सं. मं.
कोर्नो: (मराठी-कण्हेर, कणेरी; हिंदी-कनेर; गुजराती-कणेर; कन्नड- कणिगिल, कणगिले; नेपाली-ओडोरम; संस्कृत-हयमारक, अश्वदघ्न, प्रतिहास, करवीर, विषवृक्षांक, इंग्लीश-इंडियन स्वीटसेंटेड ओलिअँडर; लॅटीन-नेरियम इंडिकम, कूळ-ॲपोसायनेसी).
हें झाड हिमालयांत नेपाळसावन अस्तंतेक काश्मीर मेरेन १९५० मी. ऊंच गंगेच्या देगणांत, तेचभशेन मध्यप्रदेश आनी हेर वाठारांत चडकरून व्हाळांचे देगेक जाता. ह्या झाडाक तांबडीं, गुलाबी वा धवीं वासाचीं फुलां जातात. सादारणपणान वर्सूयभर हीं फुलां फुलतात, पूण एप्रिल ते जून म्हयन्यांत रूखाक चंवर येता. ह्या रुखाच्या सगळ्या भागांनी धवो दीख आसता. ताका दरेक पेराचेर दोन वा तीन फिकट पाचवीं आनी तोंकाळ पानां आसतात. पुष्पमुकुटाचो आकार घांटीसारको आसता. ताका शिंयाळ्यांत जोडयेन फळां येतात. तातूंत खूब बियों आसतात आनी बियेच्या तोंकाक पुडी कोराचो केंसांचो झुपको आसता. नव्या झाडाची लागवड कलमांनी (गार्फ) जाता. नेरियम ओलिअँडर (इंग्लीश) हे जातीचीं फुलां फिकट गुलाबी वा धवीं आनी परमळीत आसतात.
ह्या झाडाचे सगळे भाग विखारी आसातात. मुळां, साली आनी बियो हातूंत ग्लायकोसाइडां आसतात, तांची क्रिया काळजाचेर डिजिटॅलिनासारकी जाता. सालींत कांय प्रमाणांत टॅनीन आनी उडून वचपी तेल आसता. पानांत ‘ओलिअँड्रिन’ हें काळीज-बलवर्धक द्रव्य आसता. मूळव्याध आनी व्रण हांचेर भायल्यान ह्या झाडाचीं मूळां वाटून लायतात. सालीचें तेल कातीच्या रोगाक उपेगी पडटा. पानांचो ताजो रोस दोळ्यांच्या दुयेंसांक उपेगी पडटा.
हळडुवो कोर्नो: (मराठी-बिट्टी; हिंदी-पीला कनेर; गुजराती-पिली कणेर; संस्कृत-अश्वघ्न, करवीर; इंग्लीश-लकी नट, यॅलो ओलियँडर, लॅटीन-थेवेशिया नेरिफोलिया; कूळ- ॲपोसायनेसी). उंचाय ४.६५ ते ६.२० मी. हो धव्या दिखान भरिल्लो आनी पानां झडनाशिल्लो रूख. मुळचो दक्षिण अमेरिका आनी वेस्ट इंडीज ह्या वाठारांतलो. ह्या रूखाक लांब आनी अशीर रेशाकृती, वयल्यान चकचकीत पाचवीं, एका आड एक, अशीं गच्च पानां आसतात. खांदयेच्या तोंकांक वर्सूयभर सादारण परमळाचीं, मात्शीं व्हड अशीं हळडुवीं फुलां येतात. पुश्पमुकूट घांटीभशेन आनी आंवळून घेतिल्लेभशेन आसता. फळ (drupe), सादारण चवकोनी, लांबशें, वाटकुळें आनी थपकटें आसून तातूंत दोन वा चार त्रिकोनी बियो आसतात.
सुक्या वाठारांतल्या खंयच्याय पूण चडकरून रेंवट जमनींत हो रूख रोखडोच वाडटा. बियांत वखदी द्रव्यां आशिल्ल्यान तीं रानटी जनावरांक मारपाखातीर वापरतात. ह्या झाडांत थेवटीन आनी थेवेरेसीन हीं विखारी द्रव्यां आसतात. बियांचें तेल वखदी पूण विखारी आसता.
-कों. वि. सं. मं.
कोलंबिया: दक्षिण अमेरिकेच्या वायव्य वाठारांतलो प्रजासत्ताक देश. विस्तार १२० ३०० उत्तर ते ४० १३’ दक्षिण आनी ६६’५० अस्तंत ते ७९० १’ अस्तंत (जुंवो सोडून). कॅरिबियन दर्यांतले सान आंद्रेस आनी प्रॉव्हिदेन्सिया जुंवे तशेंच पॅसिफिक म्हासागरांतलो माल्पेलो हो जुंवो मेळून क्षेत्रफळ ११,३८,९१४ चौ. किमी. लोकसंख्या: २,८२,३१,००० (१९८६). नामनेचो तारवटी क्रिस्तोफर कोलंबस हाच्या नांवावेल्यान ह्या देशाक कोलंबिया नांव मेळ्ळें. हाचे वायव्येक पनामा आनी कॅरिबियन दर्या, ईशान्येवटेन व्हेनेझुएला, आग्नेयेवटेन ब्राझील, नैर्ऋत्येक पेरु आनी एक्वादोर आनी अस्तंतेक पॅसिफिक म्हासागर आसा. ह्या देशाक १,३०० किमी. ची पॅसिफिक आनी १,६०० किमी. ची कॅरिबियन दर्याची देग लाबल्या.
भूंयवर्णन: अँडीज पर्वताक हांगा दक्षिण-उत्तरेक वचपी तीन फांटे फुटतात. हांची उंचाय सुमार ५,५००मी. आसा. मदली वळ चड ऊंच आसा आनी तातूंत ५,७५० मी. मेरेन उंचायेचीं हिमान भरिल्लीं ज्वालामुखीचीं दोंगरातेमकां आसात. उदेंतेवटेचे दोंगराशाखेचे दोन फांटे जावन ते व्हेनेझुएलांत पावतात. उत्तरेवटेन एक स्वतंत्र, ग्रॅनायट फातरांचो, त्रिकोनी दोंगराचो वाठार सिएर्रा नेव्हादा दे सांता मार्ता ह्या नांवान नांवाजिल्लो आसा. तांतली कांय तेमकां ५,८०० मी. परस चड उंचायेचीं आसात. सामकेच अस्तंतेवटेन एक उणे उंचायेची दोंगराची वळ उत्तरेवटेन पनामामेरेन गेल्या. उत्तर आनी नैर्ऋत्य दर्यादेगांचेर मळां आसात. अँडीजचो उदेंतेवटेनचो वाठार दोंगरी, पठारी आनी मळांचो आसा. उंचसकयलपणाचे नदरेन ह्या देशांची भूगोलीक परिस्थिती वेगळेच तरेची आसा.
दोंगराच्या वळींमदल्यान उत्तरेवटेन व्हांवपी आत्रातो, कौको आनी माग्दालीना ह्यो मुखेल न्हंयो आसात. त्यो कॅरिबियन दर्याक मेळटात.
