रोवपाखातीर ८ मी. x १ मी. x १५ सेंमी. (२५’ x ४’ x ६’’) ह्या आकाराचे वाफे करतात. ह्या वाफ्यांक ३० किग्रॅ. शेणगोबराचें सारें(compost) आनी ०.५ किग्र. नत्र, स्फूरद, पॉटेशाचें मिश्रण आशिल्लें सारें (NPK, Complex fertilizer) दितात. सुमार ८५० ग्रॅ. ते १ किग्रॅ. बीं वयलेतरेच्या पंदरा वाफ्यांनी लायतात. रोवचेआदीं बियांचेर मर्क्युरी क्लॉराइडाची प्रक्रिया करतात. बीं मातयेंत मेळोवन वयर तणान धांपतात. ताचेर दिसाक दोन फावट उदकाचो शिंवर मारतात.
मातयेवांगडा भरसण केल्लें २५ ते ३० टन सारें दर हेक्टराक दितात आनी ४५ सेंमी. खांच दर एके वळीमदीं दवरतात. उपरांत ७५ किग्रॅ, नायट्रोजन, १०० किग्रॅ. फॉस्फरस आनी १५० किग्रॅ. पॉटेश जमनीक दितात.
चार सप्तकांनी बियांक कोंब येतात. सादारण अका म्हन्यांत तण काडून उडोवन रोंपे हुमटावन विस्कळ म्हळ्यार १ फूट अंतर दवरून रोयतात. दिसांतल्यान एक फावट उदकान शिंपतात. चार सप्तकांनी ७५ किग्रॅ. नायट्रोजन रोंप्यांक दितात.
उत्पादनाचो वाठार आनी क्षेत्र:
वाठार उत्पादन दर
(हजार हेक्टराक) (हजार मेट्रीक टन)
1. आशिया ८१० १३,०९० 2. रशिया ३८० ८,७०० 3. युरोप ३३२ २६,०२३ 4. अमेरीका ११६ २,४०० 5. आफ्रिका २५ ६२१ 6. ओशिॲनिया ४ १०१
रशिया, चीन, जपान, पोलंड आनी अमेरिका ह्या देशांनी कोबीचें उत्पादन चड प्रमाणांत जाता.
आशिया खंडांत युरोप खंडापरस अडेच पट जमीन कोबीचे लागवडीखाल आसा. पूण उत्पादन मात युरोपाच्या कोबी उत्पादनाच्या अर्दान जाता. आशिया खंडांत जपान कोबीच्या उत्पादनांत तशेंच प्रती हेक्टर उत्पादनांत मुखार आसा.
भारतांत कोबीचें पीक, गरम हवामानाक लागून वर्साक एकूच फावट घेतात. दख्खन वाठारांत मात वर्साक दोन ते तीन पिकां घेतात.
रोग आनी उपाय: किडीचो रोग: प्लुटेला मॅक्यूलिपिनीस (caterpillars of Diamond back moth) आनी कॅबेज सेमी लूपर कोबीचीं पानां खातात. ह्या वेळार कोबीचें पीक काडचे एक सप्तक आदीं इंडोसल्फन वा मालाथियोन हाचो फवारो मारतात. (प्रमाण:१ लिटर उदकांत १.५ मि. लिटर वयले खंयचेय रसायन).
काळो जीव: (ॲथलिया प्रॉक्सिमा) हे किडीची लागण ऑक्टोबर- मार्च म्हयन्यांत जाता. तेखातीर पायरेथ्रमाचो फवारो मारतात.
रंगीत थिपक्यांचे जीव: (ब्रॅगॅडा पिक्टा) हो जीव पानांतलो रोस ओडून घेता ताका लागून झाडाचीं पानां हळदुवीं पडटात. ह्या जिवाचो बंदोबस्त करपाखातीर १०% बी. एच. सी. चो फवारो मारतात.
झॅथोमोनस कँपेस्ट्रिस: हो रोग सूक्ष्म जंतूंक लागून जाता. ताचो प्रसार बियांक लागून जाता. ह्या रोगाचो बंदोबस्त पयलींच करचेपासत, बियांचेर जलविद्राव्य (उदकांत विरगळपी) पारायुक्त कवकनाशकाची २५-३० मिनटां प्रक्रिया करतात. तशेंच बियांचेर २५ ते ३० मिनटां ५०० से. तापमानाचेर उश्णजल प्रक्रिया करतात. ह्या उपायाउपरांतूय रोगाची लागण दिसल्यार पिकाक चड उण्या प्रमाणांत उदक दितात. हो रोग खर आसल्यार कोबीचे गड्डे जायनात.
-मिगेल ए. ब्रागांझा
कोमुनिदाद: गोंयच्या थळाव्या ग्रामसंस्थांक ‘कोमुनिदाद’ ह्या पोर्तुगेज नांवान वळखतात.
डॉ. व्ही. टी. गुणे हाच्या मतान पोर्तुगेज गोंयात येवचेआदीं कितलेशेच शेंकडे, ह्या वाठारांत स्वायत्त प्रशासकीय ग्रामसंस्था पोर्तुगेज कायद्यांत ‘गांवकारीयास’ (Gauncarias) ‘गांवकारीया’ (Gaoncaria) कामर आग्रारिय (Cimara Agraria) आनी कोमुनिदाद म्हण्टाले.
एस्. आर. फळ हाच्या मनात कोमुनिदाद ही फकत शेतकी संस्था वा संघ न्हय. तिका एक समाजीक आनी अर्थीक वेगळेपण आसून, एक खास कायदेशीर अस्वित्व आसा. कोमुनिदादीक मुळावे, नगरपालिका आनी न्यायीक कायदे चालीक लावपाचो अधिकार आसता. धर्मीक समारंभाचो खर्च भागोवप, भौसाक शिक्षण आनी हेर आदार दिवप, सगळे तरेचीं झगडीं-झुजां मिटोवप, आपले कक्षेंत येवपी गुन्यांवकारांक ख्यास्त करप हीं हे संस्थेचीं कर्तव्यांत आसात.
डॉ. जे. सी. आल्मैदा हाच्या मतान कोमुनिदाद ही एक शेतकी संस्था. हे संस्थेचे वांगडी गांवचे मूळ गांवकार आसताले. ह्या सगळ्या गांवकारांची शेतवड सगळे वांगडी एकठांय पिकयताले आनी ह्या शेताच्या धंद्यांतल्यान जावपी फायदो आनी लुकसाण थारायिल्लेप्रमाण वांटून घेतले.
कोमुनिदाद हें उतर मूळ पोर्तुगेज भाशेंतल्यान आयलां. पोर्तुगेज भाशेंत ह्या उतराचो अर्थ ‘जमात’ वा ‘समाज’ असो जाता. कोमुनिदाद हे ग्रामसंस्थेचे उत्पत्तीविशीं सारकी म्हायती मेळना.
जे. सी. आल्मैदाच्या मतान कोमुनिदादीची सुरवात गोंयांत केन्ना आनी खंय जाली हें सांगप बरेंच कठीण आसा. पूण दुभावविरयत संस्था क्रिस्ताआदीं कितलींशींच शतमानां मनूच्या काळांत घडल्यात. कोमुनिदादी संबंदिचें एक पोरनें कागदपत्र ‘फोराल द ऊझुश इ कांश्तूमिश दुश गावकारिश इ लाव्ह्रादोरिश दश इल्श द् गोअ’(Foral de usos e costumes dos Gaonceres e Lavradores das llhas de Goa). तें १६ सप्टेंबर १५२६ त उजवाडाक आयलें, तातूंत कोणूच कोमुनिदादीचें मूळ सांगूक शकना अशें म्हळां. गोंयच्या लोकसमाजाचो नियाळ घेतना कोर्मु आझाव्हेद म्हण्टा, ‘कोमुनिदादीचें मूळ भूतकाळांत शेणलां’. गोवा लॅण्ड रिफॉर्मस् कमिशनाच्या १९६४ मतान, कदंब राजवंश, मुसलमानी सत्ताधीश मलीक हुसेन आनी ताचो चलो सबाय दिलखान आनी निमाणें पोर्तुगेजांनी गोंयचेर राज्य करचेआदीं कितलेशेच शेंकडे, अस्तंत घाटावेल्यान कितलींशींच घराणीं, सेगीत चलपी झुजां, दुकळ ह्या विंगडविंगड कारणांक लागून आपलो मूळ गांव सोडून गोंयांत आयलीं. गोंयांत आयिल्ल्या घराण्यांनी स्वताच्यो संस्था घडयल्यो. घरचो मुखेल ह्या संस्थांचो मुखेल आसतालो. त्या काळांत तांका ‘गांवकार’ (Gaoncares) ह्या नांवान पाचारताले. ह्या गांवकारांनी उपरांत गांवची उदकाळ आनी पिकाळ जमीन तशेंच गांवचीं पडीक जमीन पिकावळीखाला हाडली. जमनीचेर आदारिल्ले लोक तशेंच नोकर-चाकर, हांकाय शेतपिकावळीखाल हाडपाच्या वावरांत आस्पावन घेतले. अशेतरेन शेतां एकठांय रोवन, तातूंतल्यान मेळपी उत्पन्न सगळेजाण वांटून घेताले.
सर हेन्री मेन हाच्या मतान स्वायत्त, स्वताची भूंय आशिल्ल्यो ग्रामसंस्था भारतांत हेर कडेन आपलो वावर चलयतात, हें इतिहासीक म्हत्व मतींत दवरून, अश्या ग्रामसंस्थांचो अणभव घेतिल्ल्या अस्तंत घाटांवेल्या लोकांनी कोमुनिदादीचें मुळावण गोंयांत घालें.
भायल्या संवसाराकडेन आयिल्ल्या संबंदाक लागून कोमुनिदादींतूय जायते बदल आनी सुदारणा घडल्यो. सुर्वेच्या दिसांनी कोमुनिदाद ही समाजीक, राजकी आनी शेतकी संस्था आसली. इगर्जी आनी देवळाच्या अंतर्गत कामाचोय आस्पाव जातालो. सादारणपणान सद्याचे ग्रामपंचायतीचीं खाशेलेपणांत तातूंत आस्पावल्लीं. काळांतरान ती मुळाव्या हकदाराची एक संस्था वा सोसायटीभशेन जाली आनी तिचें मूळ रूप ना जालें. गांवाभायले लोक जे ह्या वाठारांत येवन सासणाचे रावपाक लागले, तांकां हे संस्थेचें वांगडीपण मेळनासलें. वांगडीपण मूळ वांगड्यांपुरतें मर्यादीत आसलें. बऱ्याच वर्सांउपरांत कोमुनिदादीच्या कायद्यांत सवळसाण आयली जेवरवीं, मूळ वांगडी (आकसांवकार) वा संस्थेचो शेअरधारक आपले शेअर (आक्सांव accao) हेरांक विकपाक
