अकादेमी पुरस्कार- १९९०), ‘मोरपाखां’ (१९७९), ‘माती’ (१९८३) प्रकाश पाडगांवकार हाचें काव्य ‘हांव मनीस अश्वत्थामो’ (१९८५, साहित्य अकादेमी पुरस्कार) उपदेशात्मक आसून लेगीत खूब शब्दबध्द आसा. ‘काशी म्हण्टा’ हें काव्य रचपी शिवानंद तेंडुलकार हो कवी उपरोधिक आसून धाडसी कल्पनासृश्ट रचता.
यशवंत केळेकार – ‘पुंजायल्लीं वोवळां’ (१९८५), उदय भेंब्रो– ‘चान्न्याचे राती’ (१९८६), रामकृष्ण जुवारकार- ‘मोगरीं’ (१९८४), ‘कांदळा ओंवळां’ (१९८७), शंकर भांडारी, हरदत्त खांडेपारकार, जेस्स फेर्नांदीश हेय नामनेचे कवी जावन आसात. श्रीमती विजयाबाय सरमळकार हिणें ‘गोठलां’ (१९७३) हें कवितेंत बायलजातीचे जिणेचें नाजूक दर्शन घडयलां. पुंडलीक नायक हाचें ‘गा आमी राखणें’ (१९७६) हे कवितेंत उतरांचें आनी कल्पनांचें असामान्य बळगें दिसून येता. सुरेश बोरकार हाणें ‘वज्रथिकां’ (१९८५) हे अभंगासारके कवितेंत धर्मीक गुढार्थ हाडला. वसंत प्रभु हाच्योय कविता तश्योच आसून तातूंत संगिताची लय दिसून येता. अ. ना. म्हांबरो, मनोहरराय सरदेसाय, भिकाजी घाणेकार हे विडंबनात्मक कवी आसून तांणी भुरग्यांखातीरूय कविता बरयल्यात. भरत रघुवीर नायक हाचो ‘मना, मना’ (१९८२) कवितांझेलो म्हळ्यार मनाचेर उजवाड घालपाचो एक अप्रूप असो यत्न. जे. एल्. गॉय्स हाचो ‘घोडकां’ (१९८२, गजानन रायकार हाचो ‘बनवड’ (१९८१) तशेंच महादेव नाडकर्णी हाचो ‘मंत्रपुष्प’ (१९८७) हो कवितांझेलो, प्रताप नायक हाचो ‘जीवितांतलीं घडितां’ (१९८०), धर्मानंद वेर्णेकार हाचो ‘ल्हारां’ (१९८५), हे कांय कवितांझेले आसात. नागेश करमली हाणें आपल्या ‘सांवार’ (१९७९), ‘वंशकुळाचें देणें’ (१९८९) ‘जोरगत’ (१९७९) ह्या कवितांझेल्यांतल्यान गोंयच्या समाजाचें चित्र धगधगीत उतरांनी रंगयलां.
कांय तरनाटे कवी आयज अमूर्त, दुर्बोध कवितेकडेन आकर्शित जाले तरी चडशे कोंकणी कवी आपल्या काव्यांतल्यान सामान्य मनशाच्यो भावना, आकांक्षा आनी सपनां चितारतात. तेचप्रमाण समाजीक आनी राजकीय स्थितीचेरुय खर विचार मांडटात.
भरत नायक- ‘गीत गंध’ (१९८६), ऑलिव्हिन्यु गॉमिश- ‘पुंजायिल्ल्यो पाखळ्यो’ (१९७४) ,माया खरंगटे (शेल्डेंकार)- ‘कयपंजी’, नयना अडारकर (सुर्लकार)- ‘प्रतिमा’, शांती तेंडुलकार- ‘मोगऱ्या आटी’, प्रकाश द. नायक- ‘चैतर’, संजीव वेरेंकार- ‘भावझुंबर’, नीला तेलंग- ‘काळजाची भरती’, आर. रामनाथ-‘मळब रंगमाची’, निलबा खांडेकार- ‘वेध’, सुदेश शरद लोटलीकार-‘पैस’,आलेक्स गॉयस- ‘काजुले’, पंढरीनाथ लोटलीकार- ‘आमची भूंय’ (१९७५), सुरेश रामचंद्र पै- ‘जैताची घुडी’ (१९७४) ,राम प्रभू चोडणेकार- ‘उमाळो’ (१९८०), ‘निरांजन’ (१९८४) आनी ‘दिवजां’ (१९८७) हे कांय उल्लेख करपासारखे कवितांझेले.
साहित्य अकादेमीन उजवाडायिल्लो आनी बाकीबाब बोरकार हाणें संपादीत केल्लो कोंकणी काव्यसंग्रह तशेंच कोंकणी भाशा मंडळान उजवाडायिल्लो आनी डॉ. मनोहरराय सरदेसाय हाणें संपादित केल्लो ‘स्वतंत्र गोंयांतली कोंकणी कविता’ ह्या दोन कवितांझेल्यांनी बऱ्याच कवींच्या प्रतिनिधीक कवितांचो आस्पाव जाला.
कोंकणी तियात्रः गोंयच्या किरिस्तांवांनी केळयल्लो एक आगळो नाट्य प्रकार. तियात्र हें उतर पोर्तुगेज तियात्र (Teatro- लॅटीन Theatruna) वयल्यान आयलां. तियात्र हो इटालियन ऑपेरांतल्यान स्फूर्त घेवन रुपाक आयला. अशें एक मत आसलें तरी तो गोंयांत आदल्या काळापसून चलत आयिल्ल्या ‘जागर’ ह्या नाट्यप्रकारांतल्यान जल्माक आयला, अशेंय म्हणूं येता. जागरांत नाच, गीतां आसतात आनी समाजीक आनी घराव्या जिविताचेर फकाणांय आसातात. जशीं पद्य गीतां आसातात, तशेंच गद्य संवादूय आसतात. किरिस्तांव गोंयकार मुंबय वचून स्थायिक जाल्ले तेन्ना ते आपल्यावांगडा जागर घेवन गेले. धोबीतलावाचेर आशिल्ल्या गेटी थियेटर ( Gaiety Theatre-आतांचो ॲम्पायर थियेटर) हातूंत जागर जाताले. मुंबयंतलो पयलो जागर १८२० ते १८३० ह्या सुमाराक जाल्लो जावंक जाय. काळांतरान एकामेकांचेर केल्ले टिकेक लागून झगडीं उप्रासूंक लागलीं. देखून जागराबदला दुसरे तरेची कार्यावळ करपाचें जुवांव आगोस्तीन्यु फेर्नांदीश, लुकासिन्यु रिबैर आनी कायतानीन्यु फेर्नांदीश हांणी थारायलें. त्याचवेळार कांय इटालियनांनी चलयिल्ली इटालियन ऑपेरा कंपनी मुंबय, पुणे, मद्रास, सिमला आनी कलकत्ता हांगा आपल्यो कार्यावळी दाखयताली.
तातूंतल्यान स्फूर्त घेवन तसल्योच कार्यावळी कोंकणींतल्यान घडोवन हाडच्यो. देखून जुवांव आगोश्तिन्यु फेर्नांदीश आनी लुकासिन्यु रिबैर हांणी इटालियन कंपनींत माचयेर हाडिल्ली सगळ्यांत लोकप्रिय कार्यावळ कोंकणींत ‘इटालियन भुरगो’ ह्या नांवाखाला रुपांतरीत केली. मागीर तांणी ‘गोवा पोर्तुगेज ड्रॅमॅटिक’ नांवाची संस्था स्थापन करुन कोंकणींतल्यान खूब नाटकां माचयेर हाडलीं. होच कोंकणींतलो पयलो तियात्र.
तियात्राचे दोन वर्ग करतातःतियात्र आनी खेळ तियात्र. तियात्र हो सगळ्या अर्थांनी लोकप्रिय असो नाट्यप्रकार. तियात्र बरोवपी, नट, वाजोवपी आनी प्रेक्षक हे चडशे किरिस्तांव समाजांतले आसतात. हो एक निधर्मी (secular) नाट्यप्रकार. इगर्जेची ताका उक्ती मान्यताय ना. देखून इगर्जेमुखार तियात्र केन्नाच करिनात. तियात्र चडकरून तीन ते चार वरां चलता. तातूंत सात अंक (पड्डे) आसतात. कांय तियात्रांनी नट-नटयेक आपलो पोशाख बदलचो पडटालो. नट नवो पोशाख घालून येता म्हणसर प्रेक्षकांक वाट पळोवची पडटाली. हाकालागून मदल्या काळांत लोकांची करमणूक करपाक गीतां (कांतारां) म्हणपाची चाल सुरू जाली आनी काळांतरान हीं कातारां तियात्राचो एक म्हत्वाचो वांटो जावन रावलीं. दर अंका उपरांत तीन-चार पदां (कांतारां) म्हण्टात. गावप्याक ‘क्लाउन’ (clown) अशें म्हण्टात. गावपाक संगीताची साथ आसता. हातूंत वापरतात तीं वाद्यां अस्तंतेचे पध्दतींचीं, तीं अशीं: व्हायोलीन (Violin), ट्रम्पेट (trumpet), क्लॅरिऑनेट (clarionet), बॅन्जो (banjo) आनी ड्रम्स (drums). सद्या बॅन्जो आनी व्हायोलीन हाचेबदला गितारीचो वापर करतात. हें संगीत बरयल्लें आसना.
‘कांतार’ हें उतर पोर्तुगेज (cantar-गावप) ह्या उतरावेल्यान आयलां. नाटकाच्या कथानकालागीं ह्या कांतारांचो कसलोच संबंद नासलो तरी कांतार हो तियात्रांतलो म्हत्वाचो वांटो जावन आसा. कांतारांबगर केल्ल्या तियात्रांक ‘तियात्र’ म्हणपाक अजून तरी प्रेक्षक तयार नात. तियात्राचो सुमार अर्दोवेळ कांतारां आनी संगीताचेर वता. तियात्र सदांच कांतारान सोंपता. ह्या निमण्या कांतारांत चडकरुन कसलीतरी शिकवण वा संदेश आसता. तियात्रांतल्या नट-नट्यांचो आंकडो पांच ते पंचवीस मेरेन आसूं येता.
तियात्राचे सुर्वेक बायलेची भूमिका बायलूच करताली, पूण बायलेची भूमिका करपाक जाय तितल्यो बायलो मेळनाशिल्ल्यान दादल्यांनी ती भूमिका करपाक सुरवात केली. पूण सद्याच्या काळांत मात बायलांच्यो भूमिका बायलोच करतात. तियात्राचे चडशे विशय घरावे वा समाजीक आसतात. मनशांमनशां भितरले संबंद आनी तातूंतल्यान उप्राशिल्ले प्रश्न हे तियात्रांत थोडे भोव अतितायेन मांडिल्ले दिसतात. भाटकार-मुंडकार संबंद, माय-सुनो, आवय-बापूय आनी भुरगीं हांचे मदले संबंद आनी कांय हुनहुनीत राजकी तशेंच समाजीक विशयांचेरुय तियात्र बरयतात. देखून तियात्र म्हळ्यार गोंयच्या जिविताचें नाट्यमय दर्शन एशें म्हळ्यार जाता. जिविताच्या प्रश्नांची सोडणूक करपाक तियात्रीस्त चडकरुन वायटाक ख्यास्त आनी बऱ्याक इनाम, ही वृत्ती आपणायता. शंबर वर्सांचे परंपरेक लागून तियात्रांत वापरतात ते भाशेक आगळेंच रुप आयलां. वास्तववाद आनी आदर्शवाद हांचो तियात्रांत आगळोच मेळ जाला. तरी खुबशा तियात्रांचें स्वरुप मॅलोड्रॅमॅटीक (melodramatic) आसता. भाशेची आनी उमाळ्यांची आतिताय तियात्रांत आसता. संवादांत केन्ना केन्ना साहित्यीक वाक्यां होल्मतात. कांय आडवाद सोडल्यार तियात्र एक
