कार्बोनेट (calcium carbonate) वापरुन कार्बन डाय-ऑक्साइड तयार करतात. कॅल्शियम कार्बोनेटांत हायड्रोक्लोरीक अम्ल घालतकच कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू फसफसून भायर येता. कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू उपरांत सिलिंडरांनी भरतात.
जनावरां आनी वनस्पत उस्वासांतल्यान कार्बन डाय-ऑक्साइड भायर सोडटात. फकत पाचवी वनस्पत दिसाची कार्बन डाय-ऑक्साइड उस्वासांतल्यान भितर घेवन अन्ननिर्मिती करता. हे क्रियेक उजवाड-संश्लेशण (photosynthesis) म्हण्टात. हे क्रियेक लागूनूच वातावरणांतलें कार्बन डाय-ऑक्साइडचें प्रमाण वाडूंक पावना. हवेंत आशिल्लो कार्बन डाय-ऑक्साइड सूर्य-उजवाडांतली कांय हुनसाण (heat energy) अंतरिक्षांत वचपापासून आडायता. ताका लागून धर्तरेवयलें तापमान सवकास वाडटा. हाका ‘ग्रीन हाउस इफेक्ट’ (Green House Effect) अशें म्हण्टात.
कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू चुन्याचे निवळेंत (calcium hydroxide solution or lime water) सोडल्यार निवळी दुदाभशेन धवीच जाता. पेटती मेणवात कार्बन डाय-ऑक्साइड वायूच्या संपर्कांत येतकच पालवता. ह्यो क्रिया कार्बन डाय-ऑक्साइड वायूची पारख (confirmation) करपाखातीर वापरतात.
- - प्रा. प्रेमानंद फडते.
कार्बोटकार, नवसो बाबू:
(जल्म: ११ मार्च १९०९, मयें- दिवचल)
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें मुळाचें शिक्षण मराठींतल्यान घेतलें. १९४७ वर्सा मेरेन तो आझाद गोमंतक दल संघटनेचो वांगडी आसलो. गोंय सुटके उपरांत तो भारतीय राष्ट्रिय काँग्रेस कमिटीचो वांगडी जालो. सुटके झुजारी आत्माराम मयेंकार हाच्या फुडारपणाखाल तो वावर करतालो. १९४५ वर्सा मयें वाठारांत जाल्ले ‘शेतकरी चळवळींत’ ताणें वांटो घेतिल्लो. १९४७ वर्सा पोलिसांनी ताका अटक केली आनी स म्हयने बंदखणीची ख्यास्त फर्मायल्ली, पूण ताका णव म्हयने बंदखणींत दवरलो. १९४८ वर्सा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. १९७२ वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
- -कों. वि. सं. मं.
कार्लफेल्ड्ट, एरिक ॲक्सल:
(जल्म: २० जुलय १८६४, फोल्कार्ना – स्वीडन; मरण: ८ एप्रिल १९३१, स्टॉकहोम)
स्वीडीश भावकवी. ताचो जल्म एका शेतकामती कुटुंबांत जालो. उप्साला विद्यापीठांतल्यान ताणें तत्वगिन्यानाची पदवी घेतली (१८९८). कांय काळ शिक्षकाची नोकरी करून ताणें ग्रंथपालाचो वेवसाय सुरू केलो. ताचें चडशें काव्य प्रादेशिक स्वरूपाचें आसा. डालार्नाच्या वाठारांतलो सैम आनी लोकजीण- खास करून शेतकामती जीण, ताणें आपलें कवितेंतल्यान सोबीतपणान पितारल्या.
ताणें बरयल्लें चडशें काव्य ६ खंडांनी उजवाडाक आयलां:
Vidmarksloch Kaerlkvisor (1895, songs of Wilderness and of Love), Fridolins visor (1898, Fridolin’s songs), Fridolins lustgard (1901, Fridolin’s Pleasure Garden), Flora och Bellona (1918), Hosthom (1927, the Hom of Autumn), Arcadia Borealis (selected poems of Erik Axel Karlfeldt 1938) हो ताचो कवितांझेलो इंग्लीश भाशेंत उजवाडाक आयलो. १९०४ त, तो स्वीडीश अकॅडमीचेर वेंचून आयलो. १९१२ त, तो हे अकादेमीचो स्थायी सचिव जालो. १९१८ त, ताका साहित्याखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार दिवपाचो थारायल्लो पूण ताणें तो न्हयकारलो. देखून, १९१२ त, तो भोवमान ताका मरणांउपरांत दिलो.
- - कों. वि. सं. मं.
कार्वर, जॉर्ज वॉशिंग्टन:
(जल्म: १८६४, डायमंड ग्रोव्ह- मिसुरी, अमेरिका; मरण: ५ जानेवारी १९४३).
एक अमेरिकन शेती-रसायनशास्त्रज्ञ. हो जल्मान निग्रो आसलो. हाचें भुरगेंपण खूब कश्टांत गेलें. कॅन्सस स्टेट मदले हायलंड कॉलेजींत ताका शिक्षणाखातीर दिल्लो प्रवेश तो नीग्रो म्हूण कळटकच न्हयकारिल्लो मागीर तो शिक्षणाचो नाद सोडून अस्तंतेवटेन गेलो. थंय ताणें १६० एकर जमीन मेळयली आनी शेतकीचेर जायजायते विंगड-विंगड प्रयोग केले. फुडें इंडिया नोला हे संस्थेत ताका प्रवेश मेळ्ळो. शेतकीशास्त्र आनी वनस्पतीशास्त्राचो अभ्यास ताणें हे संस्थेंत केलो. प्राध्यापक म्हूण हो पयलो निग्रो संशोधक, विद्यापीठांत शिकोवपाक आनी संशोधन करपाक लागलो. बटाट आनी मसमी, भिकणां हे ताच्या संशोधनाचे खास विशय आसले. ताच्या ह्या संशोधनाक लागून सिंप्सन कॉलेजीन ताका ‘डॉक्टरेट’ दिवन ताचो भोवमान केलो. लंडनाचे रॉयल सोसायटीचो तो वांगडी जालो. ताणें आपली पुराय संपत्ती शास्त्रीय संशोधनाखातीर दिल्ली. ताका विंगड विंगड संस्था आनी विद्यापीठां हांचेकडल्यान जायते भोवमान आनी मानादीक पदव्यो फाव जाल्यात. तातूंत स्पिनगार्न पदक, रूझवेल्ट पदक, रॉचेस्टर विद्यापीठाची डॉक्टरेट पदवी हांचो आस्पाव जाता.
- - कों. वि. सं. मं.
कालभैरव:
एक दैवत. अष्टभैरवांमदलो एक. हाका ‘काशीचो कोतवाल म्हण्टात. शंकरान ब्रम्हदेवाचें पांचवें मस्तक कालभैरवाच्या हातान कापून उडयलें. कालभैरवान तें मस्तक आपल्या दाव्या हाताच्या नाखटान कापलें. उपरांत शंकरान कालभैरवाक काशी गांवांत रावपाची आज्ञा केली. काशी यात्रेक जो पावता, ताणें पयलीं कालभैरवचें दर्शन घेवंक जाय. काशीयात्रेसावन परत येतना हाताक जो काळ्या रंगाचो दोरो बांदतात, तो दोरो कालभैरवाचो आसता.
कालभैरवाची अशी प्रार्थना करतात:
कपाल मालिका कान्तं ज्वाला पावक लोचनम् ।
कपाल घरमत्युग्रं कलये कालभैरवम् ।
अर्थ: रुंद माळांनी सोबीत, जाच्या दोळ्यांतल्यान उज्याचे लोळ भायर सरतात, जाच्या हातांत कपला आसा आनी जो अती उग्र आसा, अशा कालभैरवाक हांव वंदन करतां.
उजैनसावन तीन मैलांचेर भैरवगढ नांवाचो एक कोट आसा. त्या कोटांत कालभैरवाचें व्हडलें देवूळ आसा. त्या देवळांत आशिल्ली कालभैरवाची मूर्त व्हड आनी ओडलायणी आसा. कालभैरवाच्या व्रताक कालाष्टमी म्हण्टात. तें व्रत सूर्य उदेतकच अठरा घटकांसावन चोवीर कालाष्टमी म्हण्टात. तें व्रत सूर्य उदेतकच अठरा घटकांसावन चोवीस घटकां मेरेनच्या वेळांत करतात. आश्र्विन कृष्ण अष्टमीक हें व्रत करतात. कार्तिक कृष्ण अष्टम आनी भाद्रपद कृष्ण अष्टम हया दिसा वा तिथींकूय हें व्रत करतात. हें व्रत करप्यांची पुराय दीस उपास करून रातीकडेन चंद्राचो उदय जातकच वण्टीर शिव आनी चंद्र काडून तांची पूजा करपाक जाय. हें पूजेंत आठ दिवे लायतात. आठ पात्रांनी वा आयदनांनी वडे, पुरयो, पायस आनी हेर खावपाचे जिनस दवरून ताचो निवेद्य दाखयतात. ही पूजा कालभैरव-शिवाची आसता. ही पूजा करतना ध्यानमंत्र असो म्हण्टात:
‘अष्टकालं महाकालं भैरवाष्ट गणाचितम् ।
चंद्रमासहितंशुक्लं मृत्युंजय नमोस्तु ते ॥ ’
अर्थ: अष्टकाल, महाकाल, अष्टभैरव आनी चंद्रमा हांणी युक्त आनी शुक्ल अशा मृत्युंजया, तुका म्हजो नमस्कार.
गोंयांत कालभैरवाचें देवूळ, पेडणें म्हालांतल्या धारगळ गांवांत आसा. पांचशीं वर्सां आदी तें तिसवाडी म्हालांतल्या दिवाडी गांवांत आसलें. इ. स. १५१० त गोंयांत पोर्तुगेज लोंकांचें राज्य सुरू जालें. तांणी थोड्याच वर्सांनी हिंदु धर्मीय प्रजेचें क्रिस्तीकरण सुरू केले. ताका लागून कालभैरव देवाचें ताच्या कुळाची लोकांनी दिवचल म्हालाच्या नार्वे गांवांत स्थलांतर केलें. थंय सावन उपरांत कांय वर्सांनी कोलवाळ गांवांत व्हेलें. थंय बाटाबाटीचो उपद्रव जावपाच्या भयान पेडणें म्हालांतल्या धारगळ गांवांत व्हरून थंय देवूळ बांदलें (इ.स. १५६० ते १५६७). ह्या देवळाची
