Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/429

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

वावर करपी कामगारांक लागू पडपी १९४८ वर्साचो अधिनेम
४. हे वळेरेंतले कामगार भलायकेविशींचे कायदे महाराष्ट्र, कर्नाटक आनी पंजाब ह्या राज्यांनी आसात. उत्तर प्रदेश राज्यांत साकर आनी सोर्‍याच्या कारखान्यांनी काम करपी कामागारांखातीर वेगळो कायदो आसा. आसाम राज्यांत १९५९ वर्सा मंजूर जाल्लो मळ्यांनी काम करतल्यांखातीर वेगळो कायदो आसा.

(इ): पगाराविशींचे कायदे: हातूंत म्हत्वाचो कायदो म्हळ्यार १९३६ वर्साचो कामगारांक पगार दिवपाविशींचो अघिनेम (Payment of Wages Act). ह्या कायध्याक लागून, एके थारायिल्ले मुदतीभितर म्हळ्यार पगाराचो तारखेसावन सात वा धा दिसांभितर कामगारांक पगार दिवपाक जाय, अशें बंधन कारखानदारांचेर पडलां. आनीक म्हत्वाचे कायदे म्हळ्यार १९४७ वर्साचो उण्यांत उणो पगार दिवपाविशींचो कायदो (Minimum Wages Act) आनी १९६५ वर्साचो कामगारांक ‘बोनस’ (कारखानदारांच्या नफ्याचो कांय वाटो) दिवपाविशीं तजवीज करपी कायदो (Payment of Bonuses Act).

(ई): समाजीक सुरक्षिततायेचे कायदे: हे वळेरेंत अखिल भारतीय स्वरुपाचे दोन कायदे आसात.

१. १९४८ त, मंजून जाल्लो कामगार विमो येवजणेचो अधिनेम (Employees' State Insurance Act). काम्म करता आसतना जावपी दुखापतीक लागून लुकसाण भरपाय मेळपाची तजवीज ह्या कायध्यांत केल्ली आसा.

२. १९५२ वर्साचो कामगारांच्या भविश्यनिअर्वाह निधीविशींचो अधिनेम (Employees' Provident Fund Act). ह्या कायध्याप्रमाण कामगारांच्या पगारांतल्यान कांय थारावीक टक्के रकम कमी करतात आनी ती रकम एका फंडांत जमा करतात. जाण्टेपणांत कामगारांच्या हातांत कांय रक्कम उरची हो हे येवजणेफाटलो हेत जावन आसा.

(उ): उद्धेगीक संबंदांविशींचे कायदे (Industrial Relations Act):

१. १९२६ वर्साचो कामगार संघाचो अधिनेम (Trade Union Act). ह्या कायध्याप्रमाण कामगारांक आपल्या स्वतंत्र संघाची थापणूक करपाक मेळटा आनी कामगारांनी थापणूक केल्ल्या संघाक मान्यताय मेळटा.

२. १९४६ त, मंजूर जाल्ले उद्धेगीक मळावयल्या नोकरेविशींचे नेम- हे नेम तयार करुन जाहीर करपाची जापसालदारकी कारखानदारांचेर आसता. कामगारांवांगडा भासाभास करुन कारखानदार हे नेम थारायतात आनी मागीर मंजूर खात्यांत त्या नेमांची नोंद करतात.

३. १९४७ वर्साचो उद्धेगीक वादांविशींचो कायदो (Industrial Dispute Act)

(ऊ): कांय हेर कायदे आनी येवजण्यो अश्यो आसात-
१. फकत जाण्ट्यांचें रीण फारीक करपाखातीर भुरग्यांक नोकरेर दवरपाआड वावुरपी कायदो.
२. कांय राज्यांनी चालीक लायिल्ले कामगारांखातीर घरांची येवजण करपी कायदे.
३. १९५० वर्साचो काम शिकपी कामगारांविशींचो कायदो (Apprentices Act)

-ॲड. अमोल थळी

कामत, आनंद उत्तम:

(जल्म: १९ ऑगस्ट १९१९ लोलयें-काणकोण)

गोंयचे सुटके झुजारी. नॅशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचो तो वांगडी आसलो. १९४८ ते १९५४ ह्या काळांत ताणें जायतो राष्ट्रवादी वावर केला. १९५५ वर्साचे सुर्वेक ताणें कुंकळ्ळी पोलीस ठाण्याचेर हल्लो करपांत वांटो घेतिल्लो. १६ एप्रिल १९५५ दिसा पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरलो. उपरांत स म्हयने ताका मडगांव आनी पणजी बंदखणींत दवरलो. बंदखणींत पोलिसांनी ताका खर ख्यास्त दिल्ल्यान ताचो उजवो हात आनी पांय पांगळो जालो. उपरांत पोर्तुगेज सरकाराच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत (Territorial Military Tribunal) चवकशी जातकच ताका आग्वाद बंदखणींत देड वर्स खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली.ऑगस्ट १९७२ वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.

- कों. वि. सं. मं.

कामत, गोपाळ आपा:

(जल्म: २२ जुलय १९१७, सांखळी-दिवचल; मरण: २ एप्रिल १९९०, पणजी)

गोंयचो सुटके झुजारी. बापायचें नांव आपा कामत. लिसेवाचें सातवें वर्स मेरेन शिक्षण घेतलें. पोर्तुगेज कायध्याची पदविका घेतली. तो वकिल (Lawyer) आशिल्लो. डिसेंबर १८४६ वर्सा म्हत्वाच्या राजकी दर्जाविशीं (Special Political Status) उलोवणी करपाक एक कमिटी नेमिल्ली. गवर्नर जनरल बॉसान हे कमिटीचेर ताका नेमिल्लो. पूण ताचे राष्ट्रवादी विचारसरणेक लागून ताका दुभावीत नदरेन पळोवंक लागले. १९४७ आनी १९५२ वर्सा दोन खेपे ताची चवकशी जाली.

१ जून १९५४ दिसा ‘राष्ट्रीय काँग्रेस गोंय’ (National Congress Goa) संघटनेची सावंतवाडी वाठारांत बसका जाल्ली. तातूंत संघटनेचे कार्यकारी कमिटीचो वांगडी म्हूण ताका वेंचून काडलो. मार्च १९५४ वर्सा राष्ट्रीय काँग्रेस गोंय संघटनेचे मध्यवर्ती कमिटीचो (Central Committee of NCG) अघ्यक्ष म्हूण ताका वेंचून काडलो. ताणें डॉ. टी. बी. कुन्य, पीटर आल्वारीस आनी डॉ. पुंडलीक गायतोंडे ह्या सुटके झुजार्‍यांच्या मार्गदर्शनाखाला सुटके झुजाचो वावर केला. त्या काळांत तो राजकीय कैध्यांच्यो केसी चलयतालो. ३० जून १९५४ दिसा चळवळींनी वांटो घेता, ह्या आरोपाखाला पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका अटक केली.

उपरांत पोर्तुगेज सरकाराच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत (Territorial Military Tribunal) ताची चवकशी जाली फुडें पांच जुलय १९५५ दिसा न्यायालयान ताका धा वर्साँ खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. तेभायर दर दिसाक वीस इस्कूद हे प्रमाण दोन वर्साँ ताका दंड भरुंक लायलो आनी पंदरा वर्साँखातीर ताचे राजकी हक्क काडून घेतले. इतलेंच न्हय तर न्यायालयांत वचपाकूय ताचेर बंदी हाडिल्ली. १५ ऑगस्ट १९५९ दिसा बंदखणींतल्यान ताची सुटका जाली. गोंयाखातीर स्वायत्ततेचे मागणेची येवजण केल्ल्याखातीर २० जून १९६१ दिसा पोलिसांनी ताका परत धरलो. तेन्ना ताचे वांगडा मुंबयच्या ‘ब्लिट्‍झ’ (Blitz) ह्या इंग्लीश नेमाळ्याचो पत्रकार श्रीधर तेलकर हाकाय अटक जाली. फुडें ९ ऑक्टोबर १९६१ दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. गोंय सुटके उपरांत १९६७ ते १९७२ ह्या काळांत तो गोंय विधानसभेचो सभापती आशिल्लो. १९७२ वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. १९ जून १९८२ दिसा गोंय सरकारान सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला.

- कों. वि. सं. मं.

कामत, जनार्दन विष्णु (जनाप्पा कामत):

(जल्म: २१ डिसेंबर १८८६, काकोंडें-केपें; मरण: २ नोव्हेंबर १९६५, मुंबय)

एक समाजसेवक आनी लेखक. बापायचें नांव विष्णु विठ्ठल कामत. ताणें घरच्या घराच मराठींतल्यान मुळावें शिक्षण घेतलें आनी पोर्तुगेजींतल्यान सेगुंदग्रावाची परीक्षा दिली. ताचे पिरायेच्या णव वर्साँचेर ताचो बापूय मेलो आनी घरचो भार ताचेर पडलो. पद्रीचे सांगणेवेल्यान पोर्तुगेजांनी चंद्रेश्वर देवाच्या शिगम्याचेर बंदी घाल्ली. ताचे आड कारवाय करपाक ताका न्यायालयांत वचचें पडटालें. तेन्ना ताणें पोर्तुगेजांच्या कायध्याचो आनी राजवेवस्थेचो पुराय अभ्यास केलो.

ताणें भौशिक वावराक सुरुवात केली ती पिरायेच्या विसाव्या वर्सा. १ जानेवारी १९०७ दिसा ताणें केपें तालुक्यांतल्या पाड्डें वाठारांत ‘पारोडे मराठी ग्रंथसंग्रहालय’ नांवाची संस्था थापणूक केली. तो एक खर राष्ट्रवादी आशिल्लो. तेचपरी ‘भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस’ हे संघटनेचो तो अनुयायी आशिल्लो. भारत देशांत चलिल्ल्या स्वदेशी चळवळीचो (Swadeshi Movement) ताचेर प्रभाव पडिल्लो. स्वदेशी चळवळीच तेंको दिवपाखातीर ताणें साकर परदेशांतल्यान येता म्हूण साकर खावपाचें सोडून दिलें आनी गोड वापरुंक लागलो. १९२० वर्सा सावन लेख