वा दोन बियो आसतात. करबीलाची लागवड व्हड प्रमाणांत केल्ली दिसना. गोंयांतम करबील फकत घरगुती वापराखातीर आपल्या घराच्या पोरसापुरतो रोयिल्लो दिश्टी पडटा. खाद धंध्याखातीर कोणूच रोयनात.
करबीलाक खास तरची जमीन अशें ना. ताका सारें वा उदकूय घालीनासतना. रेब्यामत-खातोडांत तो व्हड जाता. सांवटांतय तो जियेता. मात ज्या जाग्यार वत कमी आनी झाडां चड आसतात, ते सुवातेर तो ऊंव गेल्लो दिश्टी पडटा.
करबीलाच्या खास अश्यो जाती नात. हालींच पुणेच्या शेती महाविध्यांतल्या शास्त्रज्ञांनी करबीलाचो बरो वास येता तसली खाशेली जात विकसीत केल्या. करबीलाची लागवड बियांपसून करपाक जाता,पूण अशीं झाडां बरीं वाडनात. बरे लागवडीखातीर पाळांक जे कोंब यात, ते काडून रोयतात. ४५X४५X४५ सेंमी. लांब, रूंद आनी खोल आकाराचीं फोंडकुलां खणून ३X३ मी. अंतराचेर जून म्हयन्यांतपावसाक सुरवात जातकच हे कोंब काडून रोवपाचे आसतात.
करबीलाचें झाड ३ ते ५ वर्सांचे जातकच पानां काडपाक सुरवात करतात. झाड ल्हान आसतना पानां काडलीं जाल्यार झाडाचे वाडीचेर परिणाम जाता. घरांत वापरपाखातीर गरजेपुरतीं झाडांचीं पानां काडू येतात, पूण विकपाखातीर चड प्रमाणांत काडपाचीं आसत जाल्यार वर्सांतल्यान सादारणपणान २ ते ३ खेपे तेगशेवयलीं पानां काडटात. ब-या वाडिल्ल्या झाडांपसून सरसकट १०० किग्रॅ. पानां मेळपाक शकतात. करबीलाचें उत्पन्न २० ते २५ वर्सां मेळटा.
करबीलाच्या पानांक बाजारांत वर्सूयभर मागणी आसता. ह्या पानांचो चड करून जेवणाच्या पदार्थांक फोण्ण दिवपाक वापर करतात. सार, ताकाची कडी, चेटणी, चिवडो ह्या पदार्थांत वासाखातीर करबील वापरतात. हागवणीचे धामीआड उपाय म्हूण करबीलाचीं ताजीं पानां खातात.- विश्राम गांवकार
करमली, नागेश रामदास
- (जल्म: ५ फेब्रुवारी १९३३, काकोडें-केपें)
गोंयचो सुटके झुजारी आनी नामनेची कवी. बापायचें नांव रामदास माधव नायक करमली. ताणें मुळावें शिक्षण मराठी आनी पोर्तुगेज भाशेंतल्यान घेतलें. तो खण उध्येगांत नोकरी करतालो. उपरांत १९६२ वर्सा ताणें कामगार चळवळींत वांटो घेतलो. १९६६ वर्सा सावन आकाशवाणीच्या पणजी केंद्राचेर ‘स्टाफ आटिंस्ट’ म्हूण नोकरी करतालो आनी १९९१ त तो निवृत्त जालो.
ताका भुरगेपणातूच शिकता आसतना साहित्याची गोडी लागली. कविवर्य बाकीबाब बोरकार हाचें मार्गदर्शन ताका मेळ्ळें. तेचपरी शणै गोंयबाबाची बरपावळ वाचून ताका कोंकणी शक्तो दिश्टावो जालो. १९५२ वर्सा कोंकणीच्या वावराकडेन ताचो संबंद आयलो. तातूंतल्यानूच फुडें ताणें गोंयचे सुटके चळवळींत वांटो घेतलो. ‘राश्ट्रीय कॉंग्रेस-गोंय’ संघटनेवरवीं दक्षिण गोंयांत सुटके चळवळीचो प्रचार करपांत ताचो म्हत्वाचो वांटो आसा. सुटके झुजारी अन्थनी ऊर्फ टोनी द सोउझ हाच्या मार्गदर्शनाखाला ताणें १९५२ वर्सासावन लोकांच्या मनांत पोर्तुगेज राजवटीआट जाग हाडपाक जायतो वावर केलो. १६ सप्टेंबर १९५४ दिसा गोंयांत ‘तेरेखोल दीस’ मनोवपाचें थारायल्लें, ह्या निमतान १५ सप्टेंबर दिसा रिवण ह्या वाठारांत भूंयगत वावर करता आसतना पोलिसांनी ताका धरलो. लश्करी कोर्टान ताका धा वर्सां खर बंदखणींची ख्यास्त फर्मायली. तेभायर १५ वर्सां खातीर ताचे राजकी हक्क काडून घेतले. तो रेइश मागुश बंदखणींत आसतना, थंय बंदखणींतल्या स्वातंत्रय झुजा-यांचे कोंकणी अभ्यास मंडळ घडोवन ‘जोत’ नांवाचें हाताळें चलयलें. बंदखणींत ताणें चार वर्सां आठ म्हयने आनी दोन दीस ख्यास्त भोगतकच १७ मे १९५१ दिसा ख्यास्त सोंपचे आदींच ताची आग्वादचे बंदखणींतल्यान सुटका जाली. उपरांत गोंय सुटकेमेरेन ताणे वेगवेगळ्या रूपांत वावर केला.
ताणें फाटल्या पंचवीस-सव्वीस वर्सांत कोंकणीचे उदरगतीखातीर बरोवपी, वावुरपी आनी संघटक म्हूण वावर केला. कोंकणी भाशा मंडळाचो तो एक संस्थापक वांगडी जावन आसा. गोंयांतल्या ‘लळितक’ ह्या साहित्य दर्शनाचे कार्यावळीचो तो प्रवर्तक आसा. ताका कोंकणी भाशेवांगडाच मराठी, हिंदी,इंग्लीश आनी पोर्तुगेज ह्यो भासो येतात. उर्दू, बंगाली आनी कन्नड भासांचो ताणें अभ्यास केला. कोंकणी पाठ्यपुस्तकां तयार करपाचे नदरेन गोंय माध्यमिक आनी उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळ, तेचपरी गोंय राज्य शिक्षण संपादक मंडळाचो तो वांगडी आसा. गोंयच्या स्वातंत्र्य सैनिक चरित्रकोशाच्या संपादन वावरांत ताचो वांटो आसा.
ताणें कोंकणी आनी मराठी भासांतल्यान वेगवेगळ्या तरांचे बरोवप केलां. तातूंत काव्य हो प्रकार मुखेलपणान केळयला. आकाशवाणीखातीर तरेकवार बरपावळ रचल्या. ताचे ‘जोरग्त’ (१९७९), ‘सांवार’(१९७९) आनी ‘वंशकुळाचें देणे’ (१९८९)अशे कवितांझेले उजवाडाक आयल्यात. ताणें आध्य रंगाचार्य हाच्या ‘केळु जनमेजया’(जनमेजया आयक) नाटकाचो आनी मोहन राकेश हाच्या ‘आधेअधुरे’ ह्या नाटकाचो अणकार केला.
१९७२ वर्सा भारतीय स्वातंत्रया रूप्याउत्सवी वर्सानिमतान भारत सरकाराकडल्यान ताका ताम्रपत्र दिवन ताचो गौरव जालो. ताच्या ‘जोरगत’ ह्या कवितांझेल्याक कोंकणी भाशा मंडळ आनी गोंय कला अकादमीचे राज्य साहित्य पुरस्कार मेळ्ळ्यात. १९८३ वर्सा कडचडें हांगा जाल्ल्या अखिल भारतीय कोंकणी लेखक संमेलनाचो तो येवकार अध्यक्ष आशिल्लो.-कों. विं. सं. मं.
करमळकार, आत्माराम (आपा) नरसिंह
- (जल्म: २४ जून १९१६,पणजी).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें लिसेवमेरेन शिक्षण घेतलें. १९३४ वर्सा भारतीय राश्ट्रीय कॉंग्रेस (Indian National Congress) हे संघटनेचो तो वांगडी जालो. ‘छोडो भारत’
