आग्ऱ्याची सुभेदारी मेळ्ळी. उपृरांत ताचे सत्तेची थंय थापणूक जाली. नजीबखान रोहिल्यान अब्दालीकडेन बरेपण जोडून ही सत्ता सोंपोवपाचो यत्नूय केलो. पानिपतचे लडायेउपरांत जाट आग्ऱ्यांत आयले. दुसरो शाह आलम हाच्या वझीर नजफखानान हो वाठार मोगलांच्या शेकातळा हाडलो. पूण ताच्या मरणांउपरांत 1782 वर्सा शिंदे थंय सत्तेर आयलो. सन 1968 वर्सा बक्सरचे लडायेत सुभेदार शुजाउद्दौला हाचो पराभव जालो आनी अशेतरेन ब्रिटीश उत्तर प्रदेशांत रिगले. ल्हव ल्हव ब्रिटिशांनी अवधचे राखणेची जापसालदारकी उखल्ली. वॉरन हेस्टिंगच्या काळांत बनारसचेर इस्ट इंडिया कंपनीची सत्ता आयली. वेलस्लीन रोहिलखंड, दोआब, गोरखपूर हे वाठार कंपनीक मेळोवन दिलो. लॉड लेक हाणें दौलतराव शिंदे हाका हरोवन शिंद्याच्या हातासकयलो उत्तर प्रदेशांतलो वाठार 1856 वर्सा दत्तकविधान रद्द करून जालौन, ललितपूर, जैतपूर, झांशी हीं राज्यां आनी गैरशिस्तीखाल खालसा केल्लो अवध प्रांत ब्रिटिशांनी आपल्या हाताखाल धेतलो. हे सगळे वाठार मेळून आयचो संयुक्त प्रांत घडला.
1857 वर्सा जाल्ल्या स्वातंत्र्य संग्रामांत पुराय उत्तर प्रदेशान वांटो घेतिल्लो. अवधचे तालुदार, झांशीची राणी, बिठूरचो नानासाहेब हे ह्या झुजांत मुखेल आसले. ह्या झुजाचीं मुखेल केंद्रां ह्याच वाठारांत आसलीं. इंग्लीश हें स्वतंत्रतायेचें बंड मोडून उडोवपांत जैतीवंत थारले. 1902 वर्सा वायव्य सरहद्द प्रांत घडिल्ल्यान उत्तर प्रदेशाचें नांव संयुक्त प्रांत दवरलें. सन 1935 च्या कायद्यावरवीं ह्या प्रांताक स्वायत्तता मेळ्ळी. भारतीय सुटके-झुजाचें फुडारपण करचे पासत पं. अयोध्यानाथ, पं. गंगाप्रसाद, पं. मोतीलाल नेहरू, पं. जवाहरलाल नेहरू ह्याच भारताक मेळ्ळें. भारताचो पयलो प्रधानमंत्री पं. जवाहरलाल नेहरू ह्याच राज्यांतलो. स्वातंत्र्या उपरांत रामपूर, टेहरी-गढवाल हीं संस्थांनां उत्तर प्रदेशांत विलीन जाली. बूंदेलखंडाच्या उत्तरेचो कांय भागय तातूंत जोडलो. 1950 च्या संविधानांत उत्तर प्रदेशाक ‘अ’ दर्जो मेळ्ळो. 1962 च्या चिनी आक्रमणाउपरांत हिमालयाचे शिमेवेल्या राज्याचो कांय भाग उत्तर खंड नांवान निर्मिल्लो.
राज्यवेवस्था: उत्तर प्रदेश हें एक भारतांतले घटकराज्य. राश्ट्रपतीन नेमिल्ल्या राज्यपालाचे मान्यतायेखाला मंत्रीमंडळ हांगाचे कारभार पळेता. मंत्रीमंडळ विधीमंडळाक जापसालदार आसता. विधीमंडळाचे 425 वांगडी आसतात. तेभायर एक अँग्लो-इंडियन वांगडी नेमतात. विधानपरिशदेचे वट्ट वांगडी 105 आसात. राज्यांतल्यान 85 खासदार लोकसभेर वेंचून येतात. राज्यसभेर 34 खासदार वेंचून काडटात. स्वातंत्र्या उपरांत चडसो काळ राश्ट्रीय काँग्रेस पक्षाची सत्ता ह्या राज्यार चलली. 1989 च्या विधानसभा वेंचणुकांत ‘जनता दल’ पक्षाक सत्ता मेळ्ळा. 13 जून 1973 ते 8 नोव्हेंबर 1973 मेरेन राज्यांत राश्ट्रपती राजवट आसली. भारताच्या सात प्रधानमंत्र्यांमदले स जाण ह्याच राज्यांतले. राज्यकारभाराचे वेवस्थेखातीर 57 जिल्हे घडयल्यात. अलाहबाद, आग्रा, उत्तर खंड, कुमाऊँ, गोरखपूर, झांशी, फैजाबाद, मीरत, रेहिलखंड, लखनौ, वाराणसी अशे इकरा येणावळ दिवपी वाठार आयुक्ताच्या हातासकल आसात. पंचायत राज्याची त्रिसुत्री येवजण 1963 वर्सा चालीक लागली.
राज्यांत 51 जिल्हा परिशदो आनी 3 अतंरीम जिल्हा परिशदो आसात. राज्यांत वट्ट 142 नगरपालिका आसात. शेतकी, येणावळ, पाटबंधारे, शिक्षण, न्याय, भलायकी, कूटुंबयेवण, सहकार रासवळ प्रकल्प, उद्येगधंदे, येरादारी, भौशीक वीज, बांदकाम आनी हेर कामां हांचो कारभार त्या त्या खात्याचे मंत्री आपले यंत्रणेवरवीं पळेतात. उच्च न्यायालय अलाहबादाक आसून एक न्यायपीठ लखनौ हांगा आसा. मुखेल न्यायाधीशाबगर एक अतिरिक्त न्यायाधीश आनी 40 दुसऱ्या पांवड्याचे न्यायाधीश आसात. राज्यांत 45 सेशन विभाग आसात.
अर्थीक स्थिती: शेतकी पिकावळ: भारतांतली एक अश्टमांश शेतजमीन उत्तर प्रदेशांत आस्पावल्या. हांगा वर्सुकी दोन पिकां काडटात. भात, मको, ज्वारी आनी कांय दाळी हीं पिकां सर्द आसून गंव, हरबरे, वाटाणे हीं पिकां वांयगणी आसात. 78% लोकांचो मुखेल वेवसाय शेती होच जावन आसा. सन 1986-87 त अन्नधान्याचें उत्पादन 113.20 लाख टन बाजरी आनी 13.50 लाख टन मको हाचो आस्पाव जाता. 1986-87 त जवाचें उत्पादन 7.6. लाख टन तर गंवाचें 160 लाख टन जालें. सर्षप (rapeseed) आनी सांसवांचें (mustrad) उत्पादन 11.73 लाख टनांचेर पावलें (1986-87). राज्यांतले ज्यूटाचें उत्पादन 68,000 बेल्साचेर पावलां (1986-87). भारतांतल्या वट्ट उत्पादनांतलें ऊंसाचें अर्दे उत्पादन ह्या राज्यांत जाता. सांसवां, भिकणां, तीळ, कापूस, ताग हीं मुखेल नगदी पिकां राज्यांत जातात. देशांतलें 20.6% फळ-फळावळीचें उत्पादन राज्यांत जाता. चड धान्य पिकोवपाखीर तिसरे येवजणेंत दोन लाख बांयो मारिल्ल्यो. बटाटाचे लागवडीखातीर 14 ते 17 हजार हेक्टर मेरेन जमीन वाडयली.
उत्तर आनी दक्षिण गंगा, यमुना, आग्रा, शारदा ह्या कालव्यांवरवीं 38 लाख हेक्टर जमनीक उदक मेळ्ळां. रामगंगा, मांतारीला, गंडक हे कालवे हालींच्या वर्सांनी बांदल्यात. सन 1981-82 मेरेन राज्यांतल्या कालव्यांची वट्ट लांबाय 57,250 किमी. आसली. जून 1987 मेरेन 5,44,8-548 नलिका बांयो सुरू केल्यात. त्यो 40 लाख हेक्टर जमनीक उदक दितात. देशांतलें 20% तुपाचें आनी 28% दुदाचें उत्पादन ह्या राज्यांत जाता.
खनिज संपत्ती: खनिज संपत्ती दोंगरी वाठारांत मेळटा. नैनीताल, झांशी आऩी मिर्झापूर हांगा लोखण मेळटा. अलमोडा आनी गढवाल हांगा जिप्सम, मेग्नेसायट, तांबे, शिशें मेळटा. गढवाल आनी डेहराडून हांगा फोस्फाराइट मेळ्ळ्यात. खनिज तेलाचो सांठो हिमालयांत आसतलो असो अदमास आसा. चुनखडी, स्लेट हिमालयाच्या विंगडविंगड वाठारांत मेळटा. लोखण आनी उणे प्रतीचो कोळसो मिर्झापूरच्या सिंगरौली वाठारांत आसा. रस्त्याक उपेगी पडपी मुरुम, चिकणमाती आनी कंवची करपाक वापरपांत येवपी रेंव हांगा व्हड प्रमाणांत मेळटा. देशांतलें 80% सिलिका रेंवेचें उत्पादन ह्या राज्यांत जाता.
उदकांतली पिकावळ: 1944 सावन हांगा नुस्तेमारी कार्यावळीची खूब उदरगत जाल्या. 1.165 दशलक्ष हेक्टर वाठारांतल्या उदकामदलें 0.324 दशलक्ष हेक्टर उदक आडायिल्लें आसा. 1979-80 मेरेन 17,792.34 क्विंटल नुस्त्याचें उत्पादन जालें.
पर्यटन: पर्यटनाक हांगा खूब वाव आसा. वृंदावन, काशी, प्रयाग, मथुरा, अयोध्या ह्या सारकीं तीर्थथळां; मसुरी, नैनीताल ह्या सारकीं थंड हवेचीं थळां; आग्रा, फतेहपूर-सीक्री, लखनौ सारकीं इतिहासीक थळां पर्यटनाचे नदरेन म्हत्वाचीं आसात. फूलाचो घांट, यमुनोत्री, गंगोत्री, केदारनाथ, बद्रीनाथ, हेमकूंड, रानीखेत, अलमोडासारके जागे, श्रवस्थी, सारनाथ, कुशीनगर, संकिसा आनी कौशंबी सारकीं धर्मीक थळां हांगाय पर्यटक व्हड प्रमाणांत येतात.
उद्येगधंदे: उत्तर प्रदेशा भारतांतलें सगळ्यांत चड साकर पिकोवपी राज्य जावन आसा. हातमाग होवूय हांगासल्लो म्हत्वाचो उद्येग. कृषी-वेवसायाचेर आदारिल्लो साकर, कागद, खावपाचे तेल, सुतीकापड, खाण करपाचे कारखाने हांगा नेटान वयर सरकाक. वीजेचे जनित्र, रल्वेचे सुटे भाग, विजेचीं उपकरणां, मुळावीं उद्येगीक रसायनां, शिमिट हाचे कराखानेय उत्तर प्रदेशांत सुरू जाल्यात. जोतीं, चामड्या वस्तू करप, कंवचेच्यो वस्तू, सूती कापड, लोकर, शेतासारें करप, शेताक उपेगी पडपी अवजारां, रेडिओ, कानपूरच्यो रोलींग गिरणी, लोखण, पोलाद घडोवपी, बियर, सोरो, सायकली आदींचे कारखाने ह्या राज्यांत आसात.
भौशीक मळावेले उद्येग राज्यांत व्हड प्रमाणांत चलतात. भारत हेव्ही इलेक्टिकल्स-हरव्दार, इंडियन ड्रग एण्ड फार्मास्युटिकल्स-ऋषिकेश,
