Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/264

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

जाल्ल्या वेंचणूकांतय ताकाच पर्थून जैत मेळ्ळें. आयजमेरेन सुहार्तो होच ह्या राश्ट्राचो अध्यक्ष जावन आसा.

राज्यवेवस्था: इंडोनेशियाच्या एक स्वतंत्र आनी सार्वभौम राश्ट्र आशिल्ल्याची घोशणा 1945 त केल्ली. 1945 त आनी फेब्रुवारी आनी ऑगस्ट 1949 त तात्पुरतीं संविधानांय तयार जाल्लीं, पूण 1959 सावन 1945 चें संविधान मान्य केलां. अध्यक्ष आनी पंतप्रधान एकूच आसा आनी सगळी सत्ता ताच्या हातांत आसा. लोकांनी वेंचून काडिल्ली सभा अध्यक्ष थारायता आनी राश्ट्रीय धोरण थारायता. अध्यक्षाच्या पालवान प्रतिमंडळ कायदो चलयता. सरकाराक म्हत्वाच्या कामांनी बुद्ध दिवपा खातीर एक सगळ्यांत उंचल्या पांवड्यावेलें मंडळ आसता आनी अध्यक्ष होच ह्या मंडळाचो मुखेली आसता. शासनाच्या सोपेपणाक लागून इंडोनेशियाचे 27 प्रांत केल्यात. इंडोनेशियन मंत्रीमंडळांत 500 लोक प्रतिनिधी मंडळांत येतात, जाल्यार 100 जाणांची नेमणूक जाता.

अर्थीक स्थिती: इंडोनेशियांतले 70% लोक शेतवडीचेर जियेतात. राश्ट्रीय उत्पन्नाचो 50% परस चड वांटो शेतांतले पिकावळींतल्यान येता. तांदूळ, रबर, च्या, काफी, नाल्ल, मिरयां आनी हेर मसाल्याचे पदार्थ, काटेसावर, तंबाखू, मसमी भिकणां, ताडाचें तेल, मको, ऊस, सोयाबीन हीं हांगाचीं मुखेल पिकां जावन आसात.

आग्नेय आशियांतल्या पेट्रोल उत्पादकांतलो इंडोनेशिया मुखेल आसा. सुमात्रा, कालीमांतान, जावा आनी मादुरा ह्या चार जुंव्यांचेर खनिज तेलाच्यो व्हडल्यो बांयो आसात. पयलीं डच-अमेरिकेच्या मालकेचो आशिल्लो हो धंदो 1960 सावन सरकारी नियंत्रणां खाला आयलो. कथिल, बॉक्साइट, कोळसो, निकेल, मँगनीज ही खनिज संपत्ती हांगा बरीच आसा. तेभायर कांय प्रमाणांत तांबें, भांगर, चांदी हांच्योय खणी आसात. शिमीट, सारें आनी हेर शेतवडीक लागपी वस्तूंचे कारखाने हांगा आसात. लांकूड उद्देग आनी नुस्तेमारी हेय हांगाचे मुखेल उद्देग जावन आसात. जपान, अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां आनी नेदरलँड्स ह्या इंडोनेशियाच्या निर्यातीभितर रबर, च्या, मिरयां, सिसल, खोबरें, खनिज तेल, कथील, ताडतोड आनी ताचीं हेर उत्पादनां हांचो आस्पाव जाता. आयाती भितर तांदूळ, रसायनां, यंत्रां, कागद हांचो आस्पाव जाता.

रुपीयाह हें हांगाचें चलनी नाणें. पर्यटनाक लागून ह्या देशाक बरोच फायदो जाता. 1986-87 वर्सा इंडोनेशियाक 8,25,035 पर्यटकांनी भेट दिली. पर्यटनाचो धंदो वाडोवपाखातीर सरकारी पांवड्यावेल्यान नेटान यत्न चल्ल्यात.

येरादारी आनी संचारण: ह्या देशांत 1978 मेरेन 89,380 किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्ले. 1985 मेरेन रस्त्यांचेर धांवपी 64,25,240 वाहनांची नोंद जाल्ली, एका वर्साभितर ती 6.32% नी वाडून 1986 त 72,63,188 मेरेन पावली. रेल्वेमार्गाची लांबाय 7,891 किमी. आसा. चडशे रल्वेमार्ग जावा जुंव्याचेर आसात. हो देश बऱ्याच जुंव्यांचो आसल्या कारणान हांगा उदकांतली येरादारी सगळ्यांत म्हत्वाची. सगळ्या जुंव्यांचेर ‘पेलारजन इंडोनेशिया’ नांवाची राश्ट्रीय संस्था येरादारी चलयता. तेभायर हेर देशांकडेन उदकांतल्या मार्गांनी इंडोनेशिया आयातनिर्यातीचो वेपार करता. ‘गरुडा इंडोनेशिया’ ही हांगाची हवाई येरादारी सांबाळपी संस्था. ही संस्था आंतरराश्ट्रीय मार्गाचेर येरादारी करता, जाल्यार ‘मेरापाटी नुसांतरा एअरलायन्स’ ही संस्था देशाभितरल्या येरादारीचेर नियंत्रण करता. हांगा ‘मंडाला’ आनी ‘बौराक इंडोनेशिया’ ह्योय विमान कंपन्यो आसात.

1977 मेरेन हांगा 3,47,000 दूरध्वनींची नोंद जाल्ली. जातीलुहार ह्या धर्तरेचेर उबारिल्ल्या उपगिऱ्याक लागून ऑस्ट्रेलिया, जपान, युरोप आनी आशियांतल्या मुखेल शारांलागीं इंडोनेशियांतल्यान दूरध्वनीवरवीं संपर्क साधूंक येता.

सुमार 23,58,000 खप आशिल्लीं 178 खबरांपत्रां हांगा उजवाडाक येतात. काँपास, सिनार ङरपन, मर्डेका बेरिता बुआना, पोस कॉता हीं मुखेल जावन आसात.

लोक आनी समाजजीण: इंडोनेशियांतले चडशे लोक मलेशियन ह्या मंगोलॉइड वंशाच्या एके पोटजातीचे आसात. ते मोटवे, कांय प्रमाणांत कोंगऱ्या केंसाचे आनी कोरान उजळ आसात. मूळ मंगोलियन वांशिकांचो हिंदू, अरब, चिनी ह्या लोकांलागीं संकर जाल्ल्यान इंडोनेशियांतले मलेशियन वंशाचे लोक वेगळे जाल्यात. मूळ मंगोलियन वंशाचे लोक सामक्या उण्या प्रमाणांत सुमात्रा, तिमोर, मोलुकू, ईरीआन ह्या वाठारांनी दिश्टी पडटात. श्रीलंकेंतल्या ‘वेद्दा’ जमातीसारकी ही इंडोनेशियांतली जमात दिसता. हांगा विंगड विंगड संस्कृतायेचे लोक आसात. तांतले मुखेल अशे: 1. शिकारी आनी हेडग्या जमातीचे कालीमांतान हांगासरले ‘पुतान’ लोक. ते सामकेच फाटीं उरल्यात असल्या प्रकारचे कांय लोक सुमात्रा जुंव्याचेरूय आसात. तांका ‘कुळू’ अशें नांव आसा. हालीं हे कुळू लोक शेतवडीच्या आदारान जियेतात. कुळू परस मात्शे सुदारिल्ले सुमात्रांत ओरांग लाऊरॅ हे लोक आसात. 2. जावानीज: हे लोक मध्य आनी उदेंत जावांत रावतात. हे मलायो-पॉलिनीशियन भाशा उलयतात. हिंदू-जावानीज अशी हांची भरसल्ली संस्कृताय आसा. हांच्या मदली ‘बोरोबूदूर’ ही उपजात सुदारिल्ली आसा. हांची संख्या साडेतीन कोटींच्या वयर आसा. ते बऱ्या पैकी तांदूळ पिकोवपी आसात. हांच्या लिपीक ‘कावी’ अशें म्हण्टात. 3. सूंदनाज: सूंदा जुंव्याचेर आनी अस्तंत जावांत हे लोक रावतात. हे धर्मान चडशे मुसलमान आसात. कावी आनी अरबी ह्यो दोन लिपी हे वापरतात. 4. बादुई: अस्तंत जावांतल्या केंडेग हांगाच्या दोंगरी वाठारांत रावपी ही जमात अलंकार वापरप, गादयेचेर न्हिदप, वाहनांनी बसप ह्यो गजाली ते निशिद्ध मानतात. मुसलमानांच्या घुरयांक लागून घडये हे लोक दोंगरांनी रावल्यांत अशें कांय जाणांचें मत आसा. 5. टेंगेरेसे: उदेंत जावांतली टेंगेर रानांत रावपी ही जमात. हे हिंदू धर्माचे अभिमानी आसात. तांची संस्कृताय हिंदू-इंडोनेशिय आसा. 6. मेनांगकाबाऊ: ओरांग मेनांगकाबाऊ वा मेनांगकाबाडा ह्या नांवान हे जमातीक वळखतात. हे सुमात्रांत रावपी लोक चडशे धर्मान मुसलमान आसात. तांची संख्या 2.50 कोटींच्या वयर आसा. शेतवड, गोरवां पोसप, वेपार हातूंत ते चड हुशार आसात. कपडे विणप, लाकडी नक्षीकाम, धातूंच्या आयदनांवेली कलाकुसर ह्या गजालींनीय ते बरेंच हुशार आसात. हांची कुटुंब संस्था मातृप्रधान आसा. 7. बटाक: मध्य सुमात्रा टोबा तळाच्या वाठारांत रावपी हे लोक. मुसलमान आनी किरिस्तांव अशे दोनूय धर्म हे जमातींत सांपडटात. 8. आजिनी: हे उत्तर सुमात्रांत रावतात. हांची भास आनी लिपी अरबी. धर्मान ते मुसलमान आसात. सुमार देड कोटी आशिल्ल्या ह्या लोकांचे साहित्य बरेंच आसा. 9. लांपाँग: ही मुसलमान धर्माची जमात दक्षिण सुमात्रांत सांपडटा. हातूंतल्या मळांनी रावपी लोकांक ओरांग बाबीयान जाल्यार दोंगरांनी रावपी लोकांक आरांगा आबोंग अशें म्हण्टात. ह्या लोकांचे मुखेल पीक म्हळ्यार तांदूळ आनी मिरयां. 10. कुबू: पालेंबांग आनी जांबी वाठारांत हे लोक रावतात. मुसलमान धर्माचे हे लोक शिकार, रानांतलीं फळां पुंजावप हांचेर जियेतात. 11. गायो: मध्य सुमात्रांतले दाट रानांनी रावपी हे लोक धर्मान मुसलमान आसात. 12. बुगिनीज: हांकां बुगी अशेंय म्हण्टात. लोक सूलावेसी हांगा रावतात. धर्मान मुसलमान आसले तरी हांचेर हिंदू संस्कृतायेचो प्रभाव दिसता. हे लोक व्हडीं बांदपांत नांवाजिल्ले आसात. तांतले कांय जाण कालामांतान हांगा येवन रावल्यात. 13. तोडरजा: हे मध्य सुलावेसीच्या दोंगाराळ वाठारांत रावपी हे लोक किरिस्तांव धर्माचे आसात. 14. मेनाडोनी: उत्तर सूलावेसींतल्या मीनाहासा वाठारांत रावपी ही जमात धर्मान किरिस्तांव आसा. हांची भाशा बोली चडशी फिलिपीनी भाशा आनी बोलीक लागींची