इंडोनेशिया
भूंयवर्णन: धर्तरी अस्तित्वांत आयल्या उपरांतच्या सुरवातीच्या काळांत आशिया आनी ऑस्ट्रेलिया हे खंड एकामेकांसावन वेगळे जाता आसताना दोंगरांच्या हालचालींक लागून मलायासावन न्यू गिनी मेरेनच्या जुंव्यांची निर्मणी जाली, अशें शास्त्रज्ञांचें मत आसा. सुमात्रा, जावा आनी बोर्निओ हांच्या मदलो वाठार पयलीं आशिया खंडाचोच वांटो जावन आशिल्लो, जाल्यार न्यू गिनी ऑस्ट्रेलियाचो वांटो आशिल्लो. दोनूय वाठारांनी पोरन्या फातरांचे अवशेश मेळटात; तशेंच हांगाचे दर्याय चड खोल नात. दर वर्सा सुमार 1,5000 भूंयकांप जाल्ल्याची नोंद मेळटा, जाल्यार वट्ट 3000 पर चड आशिल्ल्या ज्वालामुखींतले पन्नास अजून जागृत आसात. जावा आनी सुमात्रा हांच्या मदी आशिल्ल्या क्राकाटाऊ जुंव्याचेर 1883 वर्सा जाल्लो ज्वालामुखी जगांतलो सगळ्यांत व्हड अशें मानतात. ह्या ज्वालामुखीक लागून अर्दो जुंवो नश्ट जालो, 150 किमी. मेरेन ताचो आवाज आयकूक आयलो आनी सुमार 30,000 लोक मेले. दर्यांत उत्पन्न जाल्लीं ल्हारां 6,000-8,000 किमी. पयस मेरेन जाणवली. ज्वालामुखी फुटतकच जो धुल्ल भायर सरलो, तो मळबावटेन कितलेंशेच किमी. वयर पावलो. हो धुल्ल तीन दीस पृथ्वी भोंवतणी घुंवत रावलो आनी ताका लागून हवामान सगळेकडेन मोड आशिल्ल्या भशेन जाले. हेर ज्वालामुखी इतले भयंकृत नाशिल्ले. ह्या ज्वालामुखीक लागून देशाक लुकसाण जाले. पूण कांय काळांत जमीन चड पिकाळ जाल्ल्यान देशाक फायदोय जालो. इंनेशियाचें चडशें जुंवे दोंगरी आसात, पूण थोडेच दोंगर 4,000 मी. परस ऊंच आसात. विषुववृत्तीय हवामानाक लागून हांगा बरोच पावस पडटा आनी न्हंयांचे प्रवाह पिकाळ माती आपल्या वांगडा हाडटात.
सुमात्रा (अंडालास) हो सगळ्यांत अस्तंतेकडलो, वायव्य-आग्नेय पातळिल्लो जुंवो. हाचें क्षेत्रफळ सुमार 4,73,606 चौ. किमी. इतलें आसा. जावा आनी मादुरा हांचें क्षेत्रफळ 1,32,107 चौ. किमी. हे सगळ्यांत चड पिकाळ आनी दाट लोकवस्ती आशिल्ले जुंवे. जावांत सुमार शंबरा वयर ज्वालामुखी आसात आनी तांतले सतरा जागृत आसात. जावाचे उदेंतेवटेनचे जुंवे नुसा तेंगारा (क्षेत्रफळ 68,053 चौ.किमी.) वा ल्हान सुंदा जुंवे म्हूण नामनेक पावल्यात. हातंतले लाँबॉक, बाली, सूंबावा, फ्लोरेस, सूंबा आनी तिमोर हे म्हत्वाचे. हांची भूंयरचणूक जावपासारकी आसा.
जावाचे उत्तरेवटेन बोर्निओ हो जगांतलो तिसरो व्हड जुंवो आसा. हातूंतलें 72% म्हळ्यार 5,39,460 चौ. किमी. क्षेत्रफळ इंडोनेशियाच्या सत्तेखाला आसा. हाका कालींमतांत अशें म्हणटत. हो वाठार, दोंगरी, ऊंच रानांनी भरिल्लो आनी कांय जाग्यांचेर चिखलाचो आसल्या कारणान फाटीच उरला. बारीतो, कापूआस, महाकाम, मेंटावाय ह्या न्हंयांक लागून कांय पिकाळ मळां तयार जाल्यात. ह्या न्हंयांतल्यान येरादारी चलता.
बोर्निओचे उदेंतेक सूलावेसी जुंवो आसा. हाचें क्षेत्रफळ 1,89,035 चौ. किमी. हो वाठार चड दोंगरी आशिल्ल्यान फाटीं उरला. हांगा बरेच ज्वालामुखी आसात. तांतले 3 जागृत आसात. हाचे उदेंतेवटेन मोलुकू जुंव्यांचो चोमो आसा. हातूंत मोरोताइ, हॅल्माहेरा, तेर्नाते, तिडॉर, माकियान, ओबी, सुला हें उत्तरेवटेनचे जाल्यार बुरू, सेराम, अँबोइना, बांदा, काइ, आरू, तानिंबार, वेतार हे दक्षिणेवटेनचे जुंवे आसात.
मोलुकुफुडें न्यू गिनीचो अस्तंत वाठार इरीयान आसा. हाचें क्षेत्रफळ 4,21,951 चौ. किमी. आसा. हो वाठार रानांचो, दोंगरी आनी चिखलान भरिल्लो आसा. नासो, चार्ल्स लुई, ओरान्ये ह्यो कांय पर्वतांच्यो वळी वायव्येवटेंतल्यान आग्नेयेवटेन गेल्ल्यान येरादारी कठीण जाल्या. हातूंतलें कांय दोंगर 4,500 मी. परस ऊंच आसात. जुंव्यावेल्या दोंगरामदीं जगांत सगळ्यांत ऊंच दोंगराचें तेमष ‘कार्स्डेन्झ’ (5,030 मी.) हांगा आसा. मांबेरामो, सेपिक, फ्लाय, दिरुल ह्यो न्हंयो आसात.
