आल्वारीस, आरमांदु (स्वामी आनिमानंद): (जल्मः 1903 बेळगांव; मरणः 1984).
किरिस्तांव धर्मफुडारी. ताणें राशोल सेमिनारींत शिक्षण घेतलें. बेळगांवच्या वाठारांत ताणें लिंगायतांमजगती धर्मप्रचार केलो. ताणें भारतीय मठवासी जीवनपध्दत आपणायली. ताणें देसूर हांगा पूर्विल्ल्या हिंदू देवळांच्या शैलीप्रमाण एक इगर्ज बांदली.
कों. वि. सं. मं.
आल्वारीस, जुजे आंतानिओ दु. रोझारिओ (आल्वारीस आंतानिओ): (जल्मः 12 एप्रिल 1918 चिंचोणें-साश्टी).
गोंयचो सुटके झुजारी. बापायचें नांव पावलू मिनिनो ओनोरातु आल्वारीस. ताणें लिसेवाचें तिसरें वर्स मेरेन शिक्षण घेतलें.
15 ऑगस्ट 1954 दिसा तेरेखोलचो किल्लो पोर्तुगेज पोलिसांचे देखरेखीखाला आसतना सत्याग्रही ताचेर घुरी घालूंक गेले. अशा प्रसंगावेळार आंतानिओन आपल्या हाताखाल आशिल्ल्या पोलिसांक फाटीं सरूंक सांगलें आनी सत्याग्रही लोकांक भितर येवंक दिले. तशेंच तांकां भारताचो तिरंगी बावटो किल्ल्याचेर लावंक दिलो. हेखातीर रोखडोच ताका नोकरेवेल्यान काडून उडयलो. प्रादेशिक लश्करी दंडाधिकाऱ्यामुखार चौकशी जावन ताका साडेतीन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. भारत सरकारान ताका ताम्रपत्र दिवन सुटकेझुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला.
कों. वि. सं. मं.
आल्वारीस, पीटरः (जल्मः 31 मार्च 1908, पर्रा-बारदेस; मरणः 6 मे 1975).
गोंयचो सुटके झुजारी. बापायचें नांव आगुस्तस जॉन व्हिंसेंत आल्वारीस. भारताचे सुटके झुजांत वांटो घेवचे पासत ताणें पोर्ट ट्रस्ट ऑफ इंडिया हांगाची नोकरी सोडली. फुडें 1942 वर्सा ‘ भारत छो डो ’ चळवळींत ताणें वांटो घेतलो. देखून, दोन वर्सां ताका बंदखणीची ख्यास्त जाली. ‘ ग्रेट इंडियन पेनिनस्यूलर ’ (GIP). रेल्वे पंचायत आनी हेर भारतीय रेल्वेच्या संघटनांचो तो संस्थापक आशिल्लो. 1956 वर्सा नागपूरांत भरिल्ल्या अधिवेशनांत ‘ अखिल भारतीय रेल कामगार महासंघ ’ (All India Railwaymen’s Federation) हाचो सहाय्यक सरचिटणीस म्हूण ताची नेमणूक जाली; उपरांत तो अध्यक्ष जालो.
मुंबयसावन उजवाडाक येवपी ‘ जनता ’ ह्या समाजवादी सातोळ्यांत ताचें बरप उजवाडाक आयलां. ताचें चडशें बरप अर्थीक घडणुकांचेर आशिल्लें. 1949 वर्सा, तो मुंबयचे विधानसभेंत पयलो ट्रेड युनीयन फुडारी म्हूण वेंचून आयलो. फुडें तो ‘ इंडियन नॅशनल काँग्रेसींत ’ आयलो, आनी ‘ काँग्रेस सोशलिस्ट पार्टी ’ पंगडाचो वांगडी म्हूण वेंचून आयलो. 1953 ते 1955 मेरेन तो ‘ नॅशनल काँग्रेस ’- गोंय संघटनेचो उपाध्यक्ष आशिल्लो. गोंय सत्याग्रह चळवळीच्या निमण्या काळांत, ताणें थापणूक केल्ल्या गोंय विमोचन सहाय्यक समितीक लागून भोवजन समाजाक जाग आयली. 15 ऑगस्ट 1955, दिसा सत्याग्रहांत वांटो घेवंक ताणें सगळ्या भारतांतल्यान पांच हजार सत्याग्रही एकठांय केले. 26 जानेवारी 1955 दिसा ताणें सत्याग्रही लोकांचो एक पंगड घेवन कॅसलरॉक वाठारांतं सत्याग्रह केलो. हाका लागून पोर्तुगेज पोलिसांनी ताचेर आरोपपत्र दवरलें आनी ताका अठरा वर्सां बंदखणीची खर ख्यास्त दिली.
तो खांपो समाजवादी आशिल्लो. ताणें संयुक्त महाराष्ट्र चळवळींत वांटो घेतलो तेन्ना ताका परतो धरलो. गोंय सुटके उपरांत 1963 वर्सा जाल्ले पयले वेंचणुकेंत उत्तर गोंयचो खासदार म्हूण वेंचून आयलो. जयप्रकाश नारायण हाच्या ‘ जनता ’ चळवळीची स्फूर्त घेवन ताणें बिहारचे चळवळींत व्हड उमेदीन वांटो घेतलो. 19 जून 1984 दिसा, गोंय सरकारान ताचो मरणोत्तर भोवमान केलो.
डॉ. विनायक मयेंकार
आल्वारीस, सेलेस्तिन्यु (सी. आल्वारीस): (जल्मः 21 ऑगस्ट 1920, साळगांव-बारदेस).
नामनेचो गोंयकार तियात्रीश्त (नाट्य कलाकार). ताच्या बापायचें नांव कायतान आल्वारीस, जो खासा एक तियात्रीश्त आशिल्लो. साळगांव वाठारांतल्या सरकारी मुळावे शाळेंत ताणें पोर्तुगेज प्रिमैरु ग्राव मेरेन शिक्षण घेतलें. उपरांत थंयच्या एका हायस्कुलांत तेन्नाचे चवथी यत्तेमेरेन शिकप केलें. विनोदी कलाकाराची भूमिका करपाक फाव आशिल्ले गूण घरचे परंपरेक लागून ताच्या आंगांत भुरगेपणांतच आयिल्ले. पिरायेच्या सातव्यां वर्सा (1927) ताच्या बापायन बरयल्ल्या ‘ म्हजी घरकान्न ’ ह्या तियात्रांत ताणें पयले खेप माचयेर पावल पदरलें. उपरांत ताचेकडल्यान स्फूर्त घेवन ताणें स्वताच तियात्र बरोवंक सुरवात केली. आतांमेरेन ताणें सुमार 78 तियात्र बरयल्यात. ‘ म्हजी व्हनी ’, ‘ चोर वो तियात्रीश्त? ’, ‘ आतांच्यो सुनो ’, ‘ मावोडेचें सूट ’, ‘ वजें ’ हे ताणें भुरगेपणांत बरयल्ले तियात्र भारतांत तशेंच भारताभायर गाजल्यात.
जोडगीत (duet) हो गीताचो एक प्रकार सी. आल्वारीसाक लागूनच लोकप्रिय जाला अशें म्हणूं येता. ताणें मिस मोहना, ऑफेलिया, आंतोनेत, फिलोमेन, बॅटी हांचे वांगडा गायिल्लीं जोडगीतां बरींच गाजल्यांत.
मुंबयच्या सिने टायम्सान घेतिल्ले सर्तींत ताका सतत चार वर्सांमेरेन बऱ्या अभिनयाखातीर पयलें इनाम मेळ्ळां. राश्ट्रीय पांवड्याचेर भारत सरकारान घेतिल्ले 1966 वर्साचे सर्तींत बऱ्या अभिनयाखातीर आदल्यो प्रधानमंत्री सर्गेस्त श्रीमती इंदिरा गांधी हिचेकडल्यान पुरस्कार मेळ्ळो. तेभायर हेर कितलींशींच इनामां ताणें जोडल्यांत.
ताणें बरोवन सादर केल्ल्या कांय तियात्रांचीं नांवां अशीं- ‘ केन्ना उदेतलो तो दीस ’, ‘ आवयचो शिराप ’, ‘ म्हजो सोपूत ’, ‘ जुरामेंत ’, ‘ गोंयचो मोग ’, ‘ मस्तेपण ’ तेभायर ताचे ‘ निर्मोण ’ आनी ‘ म्हजी घरकान्न ’ हे चित्रपट बरे गाजल्यात. ‘ भुयारांतलो मनीस ’ ह्या चित्रपटांत ताणें मुखेल भूमिका केल्या आनी चित्रपटाच्या मळार आपलें नांव दवरलां.
कों. वि. सं. मं.
आवाजः कानाक आयकुपाक येवपी आविश्काराक आवाज वा ध्वनी अशें म्हणटात. आवाजाची शास्त्रीय व्याख्या अशी- श्रवणेंद्रियांक ज्या उद्दीपनावरवीं संवेदना जावंक शकता तें उद्दीपन म्हळ्यार आवाज. हें उद्दीपन एकाद्र्या वायू, द्रव वा घन माध्यमांतल्या यामिकीय (mechanical) तरंगांच्या स्वरुपांत आसता. हे तरंग माध्यमाच्या स्थितिस्थापकतेक (elasticity) लागुनूच प्रस्थापित जावंक शकतात. देखून तांकां ‘ स्थितिस्थापकीय तरंग ’ वा ‘ ध्वनितरंग ’ अशें म्हणटात. मनशाच्या श्रवणेंद्रियांक फकत सुमार 16 हर्ट्झ ते 20,000 हर्ट्झ ह्या मर्यादांमदल्या कंप्रतेच्या (frequency) तरंगांचोच बोध जावंक शकता. ह्या प्रकारच्या
