२० आनी २० किलोवॅट प्रक्षेपक आसात.
उद्देश आनी हेतः १. देशी आनी विदेशी खबरांचें संकलन करून तीं खबरेपत्रां प्रक्षेपित करप. २. देशाची येवजणबध्द सर्वांगीण उदरगत कशी जायत हे संबंदीची म्हायती आनी विचार लोकांक दिवप. ३. आयकुप्यांचें मनोरंजन करप आनी तांची संस्कृतीक उदरगत सादप. ४. शिक्षणीक कार्यावळी वितरावप. ५. आयकुप्याच्या गिन्यानांत भर घालप.
रचनाः भारत सरकाराच्या म्हायती आनी नभोवाणी खात्याच्या हाताखाल आकाशवाणी आनी दूरचित्रवाणी ह्या दोगांचेंय कार्य चलता. आकाशवाणीचो महानिर्देशक खात्याच्या मंत्र्यान सुचयिल्ल्यो सुचोवण्यो चलणुकेंत हाडटा. आकाशवाणीचे कार्यविभाग आनी तंत्रविभाग अशे दोन वांटे पडटात. प्रक्षेपणाची सगळी तंत्रीक बाजू आकाशवाणीचो मुखेल अभियंता सांबाळटा. आकाशवाणीची केंद्रां मुखेल शारांत आसून कार्यक्रम विंगडविंगड भागांत आयकुपाक येवचे हेखातीर उपकेंद्रां उबारल्यांत. रेडिओ केंद्राचो मुखेल, केंद्राधिकारी आसून तो सगळी जापसालदारकी सांबाळटा. केंद्राचो अभियंता आनी सहाय्यक अधिकारी केंद्रांची तंत्रीक बाजू पळयतात. चडश्यो कार्यावळी पयलींच फितमुद्रीत केल्ल्यो आसतात. ताका लागून कार्यावळीची वळेरी तीन-चार म्हयन्यां आदीं थारावप शक्य जाता. दरेका राज्यांतलीं हेर केंद्रां राज्यांतल्या मुखेल केंद्राच्या पालवान चलतात. एक मध्यवर्ती कार्यावळ समिती महानिदेशकाक सल्लो दिता. तेचपरी दरेका केंद्राची थळावी सल्लागार समिती आसता. जेन्ना समितीचे वांगडी सुचोवण्यो करतात तेन्ना त्यो महानिर्देशकाक धाडटात. उपरांत केंद्र ह्यो सुचोवण्यो चलणुकेंत हाडपाचो यत्न करता. आकाशवाणीचें मुखेल कार्यालय नवी दिल्लींत आसा. तातूंत प्रसारभवन आनी आकाशवाणी भवन ह्या दोगांचोय आस्पाव जाता.
आकाशवाणीच्या दरेक केंद्रांत संगीत, नभो-नाट्य सारके विभाग आसतात. कार्यावळींच्या स्वरूपावेल्यान कलावंतांची येवजण करतात. विद्यार्थ्यांखातीर, बायलांखातीर तशेंच भुरग्यांखातीर, शेतकामत्यांखातीर, भाशणांखातीर अशे आकाशवाणीचे जायते विभाग आसून तातूंत कलावंतांची वर्गवारी केल्ली आसता. दरेका विभागाचें संचलन निर्मातो करता. बायलांचे कार्यावळीखातीर बायल निर्माती आसता.
विविधभारतीः विविधभारतीवेल्यान आयकुप्यांखातीर मन भुलयण्यो कार्यावळी प्रसारित जातात. हे कार्यक्रम चडकरून राश्ट्रभाशा हिंदींत आसतात. विविधभारतीच्या कार्यावळींच्या प्रसारणाखातीर मद्रास आनी मुबंय दोन ऊंच तांकीचे लघुतरंगावेले प्रक्षेपक बसयल्यात. तांची २९ वेवसायीक प्रसारक केंद्रां आसात. विविध भारतीच्या प्रसारणामदलो १०% टक्के वेळ जायराती वितरावपाखातीर दितात.
खबरोः ताजे म्हायतीप्रमाण आकाशवाणीचो खबरांपत्र विभाग दर दिसा ३६ वरांची २७३ खबरांपत्रां वितरायता. हातूंत घरगुती, थळावी आनी विदेश सेवेतलीं खबरांपत्रां आस्पावतात. दिल्ली केंद्रावेल्यान १९ भासांतलीं ८१ खबरांपत्रां वितरायतात. ती इकरा वरांचीं आसतात. विदेश-सेवा विभाग दर दिसा चोवीस भासांतल्यान ६० वरां ३५ मिनटांच्यो कार्यावळी वितरायता.
कार्यावळ वेवस्थः आकाशवाणीच्या दिसपटट्या कार्यावळींची म्हायती दिवपाखातीर इंग्लीश, हिंदी, उर्दू, बंगाली, असमिया, तामिळ, गुजराती, तेलुगू आदी भाशांतल्यान नेमाळीं उजवाडाक येतात.
म्हायती आनी नभोवाणी मंत्रालयाच्या हाताखाल ‘ भारतीय जनसंचारण संस्था ’ (इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मास कम्युनिकेशन्स) नांवाचे स्वायत्त संस्थेची १९६५ त थापणूक केली. ही संस्था संपर्क माध्यमाचें शिकप दिता. हो खास शिक्षणक्रम पंदरा म्हयन्यांचो आसून तो केंद्रीय म्हायती सेवा आनी राज्यांच्या जनसंपर्क अधिकाऱ्यांखातीर आसा. हे संस्थेची थापणूक करपाच्या कामांत भारत सरकाराक युनेस्को आनी एशिया फाउंडेशनाकडल्यान अर्थीक पालव मेळ्ळो.
म्हायती आनी नभोवाणी खात्याचे उदरगतीसंबंदान विचार करूंक ए. के. चंदा हाचे अध्यक्षतेखाल १९६४ वर्सा एक समिती घडली. हे समितीचो अहवाल १९६६ वर्सा उजवाडाक आयलो. आकाशवाणी आनी दूरचित्रवाणीवरवीं निरक्षरताय ना करूं येता असो समितीक विस्वास आसा. आकाशवाणी ही स्वायत्त संस्था आसची अशें मत हे समितीन मांडला.
आकाशवाणीक, विविधभारती सेवेवरवीं खूब उत्पन्न मेळटा. सन १९८२-८३ वर्सा विविधभारतीक १५.५१ कोटी रुपयांचें उत्पन्न मेळिल्लें. १९८६-८७ त विविधभारतीचें उत्पन्न २४ कोटी रुपयांचेर पावलें.
खाशेलेपणः भारतीय आकाशवाणीचें ब्रीदवाक्य ‘ बहुजनहिताय बहुजनसुखाय ’ हें जावन आसा. आकाशवाणीच्या सगळ्या प्रक्षेपकांची तांक, आकाशवाणीचो विस्तार आनी ताचें विंगडपण ह्यो गजाली मतींत घेतल्यार अमेरिका, ग्रेट ब्रिटन आनी रशिया फाटल्यान भारताचो क्रमांक लागता.
गोंय आकाशवाणीः गोंयांत रेडिओ-प्रसारणाची सुरवात सन १९४७ त जाली. त्यावेळार ह्या रेडिओक इमिसॉरा दॅ गोवा (Emissora-de-Goa) म्हणटाले. ‘ रेडिओ-गोवा ’ म्हूण ह्या प्रसारणाक चड वळखताले. देशांतली पयली वेवसायीक प्रसारण सेवा म्हूण गोवा-रेडिओक (आतां आकाशवाणी-पणजी) वळखतात. १९६१ मेरेन हें केंद्र कोंकणी, मराठी, हिन्दी, पोर्तुगेज आनी हेर भासांतल्यान कार्यावळी वितरायताले. अती उदेंत, मध्य उदेंत, पाकिस्तान आनी दक्षिण आफ्रिका मेरेन ह्या रेडिओच्यो कार्यावळी आयकुपाक येताल्यो.
गोंयचे सुटकेउपरांत, ९ जानेवारी १९६२ ह्या दिसा गोंय रेडिओ केंद्राचेर परत्यो कार्यावळी सुरू जाल्यो. त्यावेळार गोंय रेडिओ केंद्राच्या प्रक्षेपकाची तांक ५ किलोवॅट इतली उणी आसली. ह्या केंद्रांचें प्रसारण मध्यमतरंगाचेर आयकुपाक मेळटालें. सुर्वेक गोंयचें केंद्र विदेश वेव्हार मंत्रालयाच्या हाताखाल आसलें. उपरांत तें घरखात्याच्या हाताखाल आयलें. १ एप्रिल १९६३ ह्या दिसा म्हायती आनी नभोवाणी मंत्रालयभारत सरकार हांचे कक्षेंत गोंयचें केंद्र आयलें आनी ताचें नांव ‘ ऑल इंडिया रेडिओ-पणजी ’ अशें जालें. पणजी केंद्राखातीर मे १९६९ त मध्यमतरंगावेलो १० किलोवॅट तांकीचो प्रक्षेपक बसयलो. ह्या प्रक्षेपकावेल्यान पणजी ‘ अ ’च्यो थळाव्यो कार्यावळी वितरावपाक सुरवात जाली. पोरन्या पांच किलोवॅट तांकीच्या प्रक्षेपकावेल्यान जुलय १९७१ सावन विविधभारतीच्यो कार्यावळी वितरायतात. आकाशवाणी-पणजी केंद्राची मुखेल भास कोंकणी आसून मराठी हिंदी, इंग्लीश, पोर्तुगेज आनी संस्कृत भाशेंतल्यानय कार्यावळी जातात.
पणजी आकाशवाणीचे म्हत्वाचे पांवडेः १५ ऑगस्ट १९६५ ह्या दिसा पणजी आकाशवाणीचेर गांवगिऱ्या कार्यावळींक सुरवात जाली. उपरांत स्वायत्त शेत आनी घर विभागावरवीं शेतकी शाळांच्यो कार्यावळी शेतकामत्यांखातीर वितरावपाक सुरवात जाली. १४ जून १९६७ ह्या दिसा आकाशवाणीचो कुटुंब कल्याण विभाग चलणुकेंत आयलो. २६ जुलै १९७६ ह्या दिसा शिक्षणीक कार्यावळींक सुरवात जाली. १० सप्टेंबर १९८५ सावन पणजी ‘ अ ’ वेल्यान वेवसायीक जायराती दिवपाक लागले.
फुडारांतल्यो येवजणीः पणजी ‘ अ ’ केंद्रावेल्यान वेवसायीक जायराती दिवपाक लागले.
फुडारांतल्यो येवजण्योः पणजी ‘ अ ’ केंद्रावेल्यो कार्यावळी कर्नाटक आनी महाराष्ट्र ह्या राज्यांत लेगीत आयकुपाक येवच्यो हे नदरेन, मध्यमतरंगावेलो १०० किलोवॅट तांकीचो प्रक्षेपक बसोवपाचो आसा. ताका सातवे पंचवर्सुकी येवजणेंत मान्यताय मेळ्ळ्या. आकाशवाणीच्या विदेशी प्रसारण विभागाच्या हाताखाल आकाशवाणी-पणजी दोन २५० किलोवॅट तांकीचे मध्यमतरंगावेले प्रक्षेपक बांबोळी हांगा बसोवपाचे आसात. ह्या प्रक्षेपकांवेल्यान सरळ गल्फ देशांत कार्यावळीचें प्रसारण जातलें.
