Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/977

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

सत्तेभायरो केलो खांप्री लोकांत स्वातंत्र्य मेळिल्लो हो पयलो देश पूण जुलमी हुकुमशाय राजवटीक लागून देशांतलें वातावरण आजुनय तंग आसा

-कों वि सं मं

हारसो: परावर्तनान वस्तुंच्यो प्रतिमा निर्माण करपी साधनाक हारसो अशें म्हण्टात कंवचेक एके वटेन लेप दिल्ले हारशे आसतात तशेंच धातुच्या गुळगुळीत पृश्ठाचेय आसतात हारशाक 'दर्पण' अशेंय म्हण्टात

कंवचेच हारशे आनी ते तयार करपाची कृती भारतीय लोकांक प्राचीन काळासावन खबर आशिल्ली पूण हारशे भारतांत केन्ना प्रचारांत आयले हें निश्र्चित सांगप कठीण प्राचीन उत्खननांत सांपडिल्ल्या हारशांत एक हारसो काशाच्या मिश्रधातूचो आसा 'कुमारसंभवात' शिवान पार्वतीक एक मणिदर्पण दिल्ल्याचो उल्लेख कालिदासान केला

इट्रस्कन ग्रीक आनी रोमन लोक ब्रॉंझ धातुचे हारशे वापरताले ह्या हारशाची एक बाजू बहिर्गोल आनी चकचकीत आसताली जाल्यार दुसरी बाजू सपाट वा कोरीव- काम केल्ली आसताली कथिल आनी रुपें हांचो मुलामो आशिल्लो कंवचेचे हरशे सिडॉन हंगा तयार करताले असो उल्लेख प्लिनी हाणें केला इ स प चवथ्या शतकांतले कांय ग्रीक हारशे सांपडल्यात इ स पयलींचीं कांय शतकां धातुच्या पत्र्याक चकाकी हाडून तयार केल्ले ल्हान हारशे प्रचारांत आशिल्ले

मध्ययुगाच्या काळांत कंवचेक धातुंचे ल्हान कुडके लावन हारशे तयार करताले १३७३ त कंवचेचे हारशे तयार करतल्यांची एक संस्था न्यूरेंबर्ग हांगा आशिल्ली सोळाव्या शतकाचे सुरवेक जर्मनींत बर्हिगोल आरशे करताले वेपारी पद्दतीन हारशे तयार करपाक सगळ्यांत पयलीं व्हेनिस हांगा सुरवात जाली १५६४त व्हेनिसांत कंवचेचे हारशे तयार करपी कारखानदारांनी एक संस्था स्थापन केली तांच्या कंवचेच्या हारशांक लागून धातुंचे हारशे फाटीं पडले सपाट कंवचेचे हारशे करपाची पद्दत फ्रांसांत १६९१त सुरू जाली १८३५त रासायनिक पद्दतीन कंवचेचेर चांदीचो मुलामो दिवपाची पद्दत लीबिश हाणें सोदून काडली पूण पांच वर्सांनी ती प्रत्यक्षांत अँलात आयली हालींच्या काळांत इटलींतल्या व्हेनिस शारांत आनी बेल्जियम देशांत तयार जाल्ले हारशे बरे प्रतीचे अशें मानतात

कंवचेचेर मुलामो दिवपाखातीर पारो,कथिल, अमोनियम सिल्व्हर नायट्रेटांतलें आल्डिहायड रुपें भांगर प्लॅटिनम पॅलॅडियम -ह्डियम इरिडियम तांबें बाश्पीकृत ऍल्युमिनियम हीं रसायनां वापरतात चकाकी बरी येवपी म्हूण तांबें -कथिल ह्या मिश्रधातूंत आर्सेनिक ऍंटिमनी वा जस्त घालतात चकाकी नाका आसत जाल्यार कंवचेक थायोयूरिया लायतात

हारशे तयार करपाची कृती:हारशे तयार करच्यापयलीं कंवचेक कसलोच दोश उरचो न्हय म्हूण ती नितळ धुतात नितळ करपाखातीर अल्कोहॉल ऍसिटोन खडवाचो वस्त्रगाळ पिठो स्टॅनस क्लोरायड उर्ध्वपतित उदक हीं रासायनिक नदरेन शुध्द रसायनां वापरतात रुप्याचो लेप थंड पद्दतीन दिल्यार रुप्याचे सूक्ष्मस्फटिक जावन कंवचेचेर बेस बरे चिकट्टात मुलाम्याची जाडी १ दशलक्षांश सेमी आसता मुलामो जाय तितलो जालो म्हण्टकच कंवचेंतल्यान दिवो निळो दिसपाक लागता मागीर हारसो धुवन सुकयतात आनी ताचेर फवारो दिवन रंग वा लाख लायतात ताका लागून लेपाची राखण जाता तेभायर रुपें ६०० सॅ तापमानाच्या वयर तापोवन मुलामो दितात

लेप करपाखातीर प्लॅटिनीक क्लोराईड वा क्लोरोप्लॅटिनीक अम्ल वापरल्यार धातू बरो चिकट्टा आनी ताचेर डाख दिवपाक मेळटा मिश्रणांतल्या ऑक्सायडाक लागून ओलसाण आनी चिकटसाण वाडटा व्हडा प्रमाणांत हारशे तयार करपाचे आसल्यार यंत्रां वापरतात

प्रकार: अंतर्गोल बहिर्गोल गोल सपाट अन्वस्ताकृती अशे वेगवेगळ्या आकारांचे हारशे आसात

गुणध=र्म: हारशावयल्या उजवाड परावर्तित जावपाचें प्रमाण हें १ आपाती किरणांचो हारशाच्या पृष्टभागाकडे घडिल्लो कोन २) पृष्ठभागाची सफाई ३) हारसो कसल्या पदार्थांचो केला ह्या तीन गजालींचेर अवलंबून आसता हारसो जितलो चड गुळगुळीत आनी चकचकीत आसत तितलो उजवाड चड परावर्तित जाता पूण उत्कृश्ट हारशापसून लेगीत उजवाड पुराय परावर्तित जावंक पावना

उपेग: मोटार स्कूटर सायकल आदी वाहनांच्या दिव्यांचो परावर्तक अंतर्गोल वा अन्वस्ताकार हारशाचे आसतात मोटार चलयतना चालकाक फाटली येरादारी दिसची म्हूण ब=हिर्गोल हारशे वापरतात दंतवैजाच्या दिव्यांतूय अंतर्गोल हारसो बसयल्लो आसता चित्रपट निर्मितींतल्या उजवाड येवजणेंत धातुंचे सपाट हारशे वापरतात शोधक दिव्यांत अन्वस्ताकृती हारशे वापरतात चलचित्रपट प्रक्षेपक परिदर्शक सूक्ष्मदर्शक ह्या उपकरणांतय हारशे वापरतात झोताच्या दिव्यांत आनी सूर्यप्रकाशाचेर चलपी भट्टेंत धातुंचे हारशे वापरतात तापमानांत बदल जावन कंवचेचे हारशे वेरेतात म्हूण ते धातूपसून करतात कॅमेरा वा दूरदर्शक हातूंत वापरील्ल्यो हारशाच्यो कंवच्यो प्रकाशकी कामाखातीर