Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/952

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

घेतलें.पयल्या आनी दुसऱ्या महाझुजांत स्विडनान तटस्थतायेचें धोरण आपणायल्लें.पूण 1940त जर्मनीन नार्वे हाताशिल्लो तेन्ना.स्विडीश सरकारान जर्मन सैन्याक देशांतल्यान वचपाक मान्यातय दिल्ली.पूण साबार स्विडीशांनी ह्य धोरणाक विरोधी केल्या उपरांत 1943त सरकारान ताचेर बंदी घाली.दुसऱ्या महाझुजां उपरांत ते 1960 मेरेन स्विडनाच्या अर्थीक मळार खूब भरभराट जाली.स्विडीश लोकांच्या राहणीमान खूब सुदारणा जाल्यो.1975त नवें संविधान तयार केलें.त्या संविधानान राजाचे चडशे हक्क काडून घेवन ते संसदेक दिले.देशांत 1932 ते 1976 मेरेन हेर पक्षानी मेळून सत्ता गाजयली.1982त प्रधानमंत्री ओलोफ पाल्मे हाची हत्या जाली.उपरांत इंग्वॉर कालसोन प्रधानमंत्री जालो.1988त जाल्ले संसदीय वेंचणुकेंत ग्रीन पार्टी ह्या पक्षाक भोवमान मेळळें.

सद्या स्विडनाचो गिरेस्त राश्ट्रांभितर आस्पाव जाता .पूण 1980 ते 1990 ह्य सबंद दसकांत देशाक अर्थीक अडचणींक तोंड दिवचें पडलें.उद्देगीक उत्पन्न उणें जायत रावलें,जाल्यार म्हारगाय वाडत रावली.वाडटे म्हागायेक आळाबंद हाडपाक सरकाराक अपेस आयलें.देखून राजकीय तणावय निर्माण जाले.सप्टेंबर 1991 त जाल्ले भौशिक वेंचणुकेंत खंयच्याच पक्षाक भोवमान मेळूंल नाशिल्ल्यान युती सरकाराची स्थापूणक जाली.कार्ल बिल्डट् हो नवो प्रधानमंत्री जालो.

राज्यवेवस्थाः स्विडनांत संविधानात्मक राजशाय अस्तित्वांत आसा.राजा वा राणी .प्रधानमंत्री ,कॅबीनेट आनी संसद मेळून राज्यकारभार चलयता.1809त तयार केल्लें संविधान 1975 मेरेन अस्तित्वांत आशिल्लें.1809 च्या संविधानान राजाक कार्यकारी सत्ता दिल्ली.पूण वैधानिक हक्क राजा आनी संसदेक वांटून दिल्ले.1917 त संविधानांत कांय सुदारणा करुन राजाचे कांय हक्क काडून ते संसदेक दिल्लें.1975त तयार केल्ल्या संविधानान राजाचे उरिल्लेय कार्यकारी हक्क घेवन ते संसदेक दिले.अशे रितीन राजा हो नांवापुरतोच देशाचो मुखेली उरलो.1980त संविधानांत परतून सुदारणा करुन राजघराण्याची सगळ्यांत व्हडली आस्पत चलो वा चलयेक राजगादतेचे वारस म्हूण थारायले.संसदेचें अधिवेशन राजा वा राणयेचेय उपस्थितींत सुरु जाता.नवो प्रधानमंत्री जेन्ना सत्ता हातांत घेता तेन्नाय ताका त्य सुवाळ्याक हाजीर रावचो पडटा.

कार्यकारी सत्ता प्रधानमंत्री आनी हेर कॅबिनेट वांगडयांच्या हातांत आसता.संसदेचो सभासद प्रधानमंत्र्याची नेमणूक करता.पूण ताका हेर संसद वांगडयांचीय मान्यताय जाय पडटा.उपरांत प्रधानमंत्री हेर कॅबिनेट वांगडी वेंचून काडटा.

देशाची संसद एक सदनी आसून तीका रिक्सदा अशें म्हण्टात.संसदेंत 349 वांगडी आसून,तांकां तीन वर्सां खातीर वर्सां खातीर वेंचून काडटात.तातुंतले फक्त 310 वांगडी भौशीक मतदानांत वेंचून काडटात,जाल्यार हेर जागे वेगवेगळ्या पक्षांक देशभर कितलीं मतां पडटात,त्या प्रमाण वांटून मेळटात.हे राखीव जागे मेळपाखातीर पक्षाक सबंद देशांत उण्यांत-उणीं 4%मतां पडपाक जाय,वा एका मतदान संघांत 12%मतां पडपाक जाय.अठरा वर्साम पिरायेच्या दर एक स्विडीश नागरिकाक भौशिक वेंचणुकेंत वांटो घेवपाक मेळटा.संसदेच्या अधिवेशनाचो तेंप ऑक्टोबर ते मे मेरेन आसता.सबंद कॅबिनॅट वा कॅबिनॅटच्या खंयच्याय वांगडयाक काडून उडोवपाचे हक्क संसदेक आसात.सरकारी अधिकाऱ्यांचेर देखरेख दवरप खातीर संसद ऑम्बड्समॅन ह्य खाशेल्या अधिकाऱ्याची नेमणूक करता.भ्रश्टाचार आनी बेकायदेशीर कामां थांबोवप तशेंच नागरिकांक समानता मेळोवन दिवप हें तांचें मुखेल काम.भौशिक लोकशाय पक्ष,हो देशांतलो मुखेल पक्ष.सेंटर पार्टी,मोडरेट पार्टी आनी लिबरल पार्टी हेय थंयचे म्हत्वाचे पक्ष.जाल्यार कम्युनिस्ट आनी ग्रीन पार्टी हें थंयचे ल्हान पक्ष.

राज्य कारभार वेवस्थीत वेवस्थीत चलचो म्हूण देशाचे 24 प्रांत केल्यात.त्या प्रांतांचें स्वतंत्र थळावें सरकार आसून,ताचेर लक्ष दवरपाखातीर दर एकां प्रांतांत गव्हर्नर नेमतात लोकांनी वेंचून काडिल्ल्या मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्याप्रमाण तो सरकार चलयता.

अर्थवेवस्थाः स्विडन हें एक गिरेस्त उद्देगीक राश्ट्र.भरभराटीक पाविल्ली ताची अर्थवेवस्था मुखेलपणान सुदारिल्ली अभियांत्रिकी आनी सव्हीस इंडस्ट्रीज हांचेर आदारिल्ली आसा.निर्यातीसावन मेळपी येणावळिचोय वांटो खूब म्हत्वाचो .सुमार 90%स्विडीश उद्देग खाजगी मालकिचे आसात.घट्ट लांकूड आनी लोखण हांच्या व्हड सांठयांक लागून स्विडनाक अर्थीक मळार विकास करपाक शक्य जालें अशें अर्थतज्ञांचें मत .जलविद्युत केंद्र आनी अणुशक्ती केंद्र हांचेसावन देशाक जाय आशिल्ली ऊर्जा मेळटा.दक्षिणेक आनी मध्याक आशिल्ली पिकाळ जमीन देशाक अन्न पुरवण करता.

वट्ट भुंयेतली फक्त 10%जमीन शेतवडीखाल आसा.देशाचे सामके दक्षिणेक सकॅन ह्या वाठारांतलें बरें हवामान आनी पिकाळ जमनीक लागून थंय तरेकवार पिकां भरपूर प्रमाणांत काडटात.दक्षिणेकडच् हेर भागांनी आनी मध्य वाठांरातय कांय प्रमाणांत पिकां काडटात.देशाचो उत्तरेकडचो भाग चड थंड आशिल्ल्यान कांय प्रमाणांत पिकां काडटात.देशाचो उत्तरेकडचो भाग चड थंड आशिल्ल्यान थंय कसलेंच पीक काडपाक मेळना.हांगा जावपी मुखेल पिकावळीमत बार्ली.ओट.बटाट,शुगर बीट आनी गंवाचो आस्पाव जाता.चडशे शेतकामती सहकारी संस्थेचे वांगडी आसात.ही संस्था शेतकामत्यांक सगळे तरेचो आदार दिता.दूद उत्पादान आनी पशुपालन हे शेतकामत्यांक खूब येणावळ दिवपी मुखेल वेवसाय.दूद,बीफ आनी पोर्क हांचो खप चड आसा.