रुंदाय 1.5 फूट आनी उंचाय 7 इंच आसता.लांबायेची एक बाजू उणी आशिल्ल्यान रुंदायेची एक बाजू तिरकी जाता.तवटेन छत्तीस खुंटयो बसयल्ल्यो आसतात.तांकां सरयो गुठलावन त्यो घोडयेवयल्यान व्हरुन तांची दुसरी तोंकं मुखावयले वटेन आशिल्ल्या तारदानाक बांदतात.ह्या सरयांची लांबाय साहजीकच उणी उणी जायत आसता.ताका लागून ह्या वाद्यांत मंद्र.मद्य आनी तार ही तीन स्वरसप्तकां वाजोवंक मेळटा.आदीं मध्ययुगांत ह्या तारंची संख्या 21 वा 22 आसताली.पूण सद्या ती बरीच चड आसता.एक एक सरी एका एका स्वरार लायिल्ली आसता.
नखीन आनी जव्यान वा बोटांनी ह्यो सरयो जातात.वा दोन ल्हान बडयांनी वाजयतात.गमकां आनी अलंकार उत्पन्न करप खातीर दाव्या हातान ल्हान लोखणी कडें घेवन तें सरयेर दामतात.आदीं कडया जाग्यार शिंपल्यो वापरताले.ह्या वाद्याचो आवाज मवाळ आनी गोड आसता.हें वाद्य बडयांनी वाजयल्यार ताचो आवाज पियानो वरी येता.पियानोवरी हाका लांकडी पाय लायतात.हातुंतल्यानच पियानोचो उग्म जालो आसूंक जाय अशें संगीतज्ञाचें मत आसा.हें वाद्य स्वतंत्रपणान वाजोवंक येता वा साथीकय वापरुंक येता.
स्वस्तिकः एक मंगल चिन्ह.स्वस्तिक हो शब्द सु + अस धातुपसून तयार जाला.सु = शुभ ,मंगल आनी कल्याणपद.तशेंच अस = सत्ता,अस्तित्व देखून स्वस्ति=कल्याणाची सत्ता.स्वस्तिक हें प्रसन्नतेचें धोतक आसा देखून पुर्विल्ल्या काळासावन भारतांत ताका सर्वश्रेष्ठ प्रतिक मानतात.भारतीय आर्यांनी तें चतुर्विध पुरुषार्थाचें सूचक मानिल्ले आसा.चारय युगांत स्वस्तिक चिन्न अक्षुण्ण उरता अशी तांची श्रध्दा आसा.
स्वस्तिकाचो प्रचार भारतांतच न्हय तर संवसाराच्या हेर देशांतय मेळटा.सगळ्यांत पुर्विल्ल्या अशा पाशणयुगा सावन स्वस्तिकाचो वापर केल्लो दिश्टी पडटा.मोहेंजोदडोच्या उत्खननांतय स्वस्तिक चिन्न मेळळां.
स्वस्तिक हे अति पुर्विल्ल्या मनशान निर्माण केल्लें सगळ्यांत पयलें धर्मप्रतिक अशें समजतात.पावस दिवपी इंद्र,ढगांचें संचलन करपी वायू,उजवाड आनी उशणता दिवपी सूर्य,मनशाचे बरे वायट वागणुकिचेर आनी शुभा कर्माचेर नदर दवरपी वरुण वा ततस्म दुसरो खंयचो तरी देव अशा जायत्या देवांचो सवस्तिकांत आस्पाव जाल्लो आसा.देवाची शक्ती आनी मनशाची शुभ कामना ह्या दोगांयच्या एकवटीत बळग्याचें प्रतिक आसा.
एक उबी रेग आनी तिचेर तितलेच लांबायेची दुसरी आडवी रेग अशी स्वस्तिकाची मुळची कल्पना आसा.उबी रेग ही ज्योतिर्लिंगाची प्रतिनिधी आसा आनी ज्योतोर्लिंग हें विश्र्व उत्पत्तीचें मूळ कारण आसा.आडवी रेग ही सृश्टीचो विस्तार दाखयता.ईश्वरान ही सृश्ट तयार केली आनी सगळ्या देवांनी आपल्या बळगयाचे आदार दिवन विस्तार केलो असो ह्या मूळ स्वस्तिकाचो भावार्थ आसा.
स्वस्तिकाचो संबंद चडसो सुर्याकडे जोडिल्लो आसा.स्वस्तिकाचे फुली भोंवतणी एक वांटकूळ काडलें जाल्यार तें सुर्याचें प्रतिक जाता.उबें फुलयंत एक तिरपी फुला काडली जाल्यार ते आकृतेक आठ आरे तयार जातात.ताचेर त्रिकोनी तोपयो काडटकच की अश्टदल कमळ तयार जाता.सुर्याचें आनी विष्णुचें आभिन्नत्व आसा.ताका लागून स्वस्तिकाची चार भुजा म्हळ्यार विष्णुचे चार हात.विष्णुक लागून स्वस्तिकाचें विश्र्वधारत्व सुचित जाता.स्वस्तिकाचो मध्यबिंदू हे विष्णुचें नाभिकमल म्हळ्यार सृश्टीकत्या ब्रह्मदेवाची सुवात आसा.ताकालागून स्वस्तिक हे सर्जनात्मक थारता.फुलयेच्या आडव्या रेगेचो दोनय तोंका उबीं वळयली म्हण्टकच तोच त्रिशूळ जाता.त्रिशूळ हें शिवाचें आयुध आसून तो सृश्टीचो संहारकर्तो आसा.अशे तरेन सृश्टी-स्थिती आनी प्रलय अशो विश्वाच्यो तिनय अवस्था एकाच स्वस्तिकाच्या वेगवेगळ्या आकृतींनी दाखयल्लो आसात.
स्वस्तिकाचे दावे आनी उजवे अशे दोन प्रकार आसात.जाच्या भुजांची तोंकां दावेकडे वळयल्लीं आसतात तें दावें आनी जाची उजवे कडेन वळयल्लीं आसतात ते उजवें.दावें स्वस्तिक कालीचें धोतक आसून तें नारीतत्त्वाचें प्रतिक आसा.उजवे स्वस्तिक गणेशाचें चिन्न आसून ते नरतत्त्वाचें प्रतिक मानतात.
सिध्दांतसार ह्या ग्रंथात स्वस्तिकाचें तत्त्वगिन्यानात्मक विवेचन दिलां,तें अशें –स्वस्तिकाचो मध्यबिंदू हो विश्र्वाचो गाभो आनी ताचेंच नांव सत .हो मध्यबिंदू जेन्ना रेगांत विस्तारता आनी ताचो जो व्यास जाता तो लिंग रुप तत्त्व.हे महायोनींत उत्त्क्षोम निमार्ण करता आनी उत्पत्रीक प्रेरणा दिता.जेन्ना हातुंतल्यो रेगो शुलाचो आकार घेतात जड आनी चेतन अशा पुराय वेगळ्या तत्त्वाचो आगळोच मेळ जाता आनी तातुंतल्यान नामरुपात्मक विश्र्व जल्म घेता.
हिंदूवरीच जैन आनी बौध्द लोकांतय स्वस्तिक हें पुज्य मानलां.बौध्दांच्या उपासनेंत स्वस्तिकांची जायती रुपां दिसून येतात,बौध्द धर्मावरवीं हें स्वस्तिक मलाया,जावा,चीन ह्य सारक्या भायल्या देशांनीय पावलां.चीनांतलीं देवळां आनी धर्मग्रंथ हांचेरय स्वस्तिकाच्यो आकृत्यो काडिल्ल्यो आसतात,बौध्द देवळांत दिव्याचेर स्वस्तिकाच्यो आकृती दिसता.जैन लोक जेन्ना एकाद्या देवाचें दर्शन घेतात तेन्ना देवामुखार स्वस्तिक काडून ताचेर दक्षणा दवरतात.जैन बायलांकय स्वस्तिक प्रिय आसा.
भारतीय शिल्पकलेंतय स्वस्तिकाक मानची सुवात आसा.
