Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/939

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

स्पेनाची अर्थीक वेवस्था सुदारपाखातीर स्पेनाक व्हड रिण दिलें.1960 सावन वेगवेगळे वेवसाय आनी उद्देगधद्यांची वाड जाल्ल्यान सपनेचे अर्थीक स्थितींत आनी राहणीमानांत खूब सुदारणा जाली.

इ.स.1969त फ्रँकोन आपल्या मरणा उपरांत प्रिन्स जुआँ कार्लोस हो स्पेनाचो राजा जातलो अशें घोशीत केल्लें.कार्लोस हो राजा आल्फोन्सो तेरावो हाचो पूत.1975 त फ्रँकोन मरण आयल्या उपरांत कार्लोस स्पेनाचो राजा जालो.1976त कार्लोसान आदोल्फो सुआरेझ हाच्या फुडारपणाखाल आशिल्ल्या युनियन ऑफ डॅमोक्रेटीक सेंटर हाका भोवमान मेळळें.1978त स्पेनान लोकशायेचेर आदारित नवें संविधान तयार केलें.नवें संविधान आपणायल्या उपरांत घेतिल्लें संसदीय वेंचणुकेंतय डॅमोक्रेटीक पक्षाक भोवमान दिलो.उपरांत जुआँ कार्लोसान लिओपोल्दो काल्यो झोतेलो हाची नवो पंतप्रधान म्हूण नेमणूक केली.1980त बारक्यू आनी कातोलोनीआ ह्या प्रांतांतल्या लोकांनी आपल्या प्रांतांखातीर थळावी संसद स्थापीत केली.उपरांत हेर प्रांतांनीय अशो संसदो स्थापीत केल्यो.1982 वर्सा स्पेन नार्थ ऍटलांटीक ट्रिटी ऑर्गनायझेशनाचो(NATO) सभासद जालो.उपरांत त्याच वर्सा घेतिल्ले वेंचणुकेंत सोशलिस्ट वर्कर्स् पक्षाक संसदेंत भोवमान मेळळें.पक्षाचो मुखेली गोंझालेझ हो देशाचो पंतप्रधान जालो.1986त स्पेन युरोपियन कम्युनिटीचो वांगडी जालो.सोशलिस्ट वर्केर्स् पक्ष 1982 ते 1993 मेरेन सेगीत चार खेप वेंचून आयलो.पूण 1996त कंजर्वेटीव आनी हेर थळाव्या पक्षांचें मेळून जोड सरकार सत्तेर आयलें.

राज्य वेवस्थाः

आरागोनाचो प्रिन्स फर्डीनंड आनी कास्तायलची प्रिन्सेस हांचे 1469त लग्न जाल्या उपरांत स्पेनांत मुखेलपणान राजशायच आशिल्ली.फक्त 1876त (इकरा म्हयने) आनी 1931-39 मेरेन थंय गणराज्य सरकाराची स्थापणूक जाल्ली.पूण 1939 त यादवी झूज काबार जाल्या उपरांत जनरल फ्रँकोन 1939 मेरेन स्पेनाचेर हुकूमशाय गाजयली.त्या काळांत नवे कायदे अंमलांत हाडपाचे आनी हेर म्हत्वाचीं सरकारी धोरणां आंखपाचे हक्क फक्त फ्रँको आनी ताच्या सल्लागारांकच आशिल्ले.फ्रँकोच्या मरणा उपरांत स्पॅनिश लोकांनी थंय लोकशाय पद्दतीचेर आदरिल्ली संसदीय राजशाय स्थपित केली.सद्या राजा,प्रधानमंत्री,कॅबीनटे आनी संसद मंत्री हे स्पेनीश सरकारचे मुखेल पदाधिकारी आसात.

स्पेनांत आजुनय राजशाहीय तिगून आसा.राजा हो राश्ट्राचो अधिकृत मुखेली तसोच आंतरराशट्रीय मळार सरकाराचो सर्वश्रेष्ठ प्रतिनिधी म्हूण तो वावुरता.नवे कायदे करप,विधीमंडळ आपोवप वा बरखास्त करप.वेंचणूक घेवप,अध्यक्ष आनी कॅबिनेट मंत्र्यांची नेमणूक करप वा बरखास्त करप हे सगळे अधिकार राजाक आसात.तो राखणदेळाचो सर्वश्रेष्ठ मुखेली आसून,झूज घोशीत करपाचे आनी कबलात घडोवन हाडपाचे अप्रत्यक्ष अधिकार ताका आसात.पूण राजान सगळीं सरकारी कार्यां मंत्र्यांच्या सल्लावयल्यान करचीं असो संकेत आसा,कारण सरकारच्या कृत्या खातीर मंत्र्यांक संसद जापसालदार धरता.प्रत्यक्षांत फक्त सरकारी धोरणाच्या कार्याची म्हायती मेळोवप आनी वेळप्रसंगी मंत्र्यांक संसद जापसालदार धरता.प्रत्यक्षांत फक्त सरकारी धोरणाच्या कार्याची म्हायती मेळोवप आनी वेळप्रसंगी मंत्र्यांक सल्लो दिवप इतलेच अधिकार ताच्या हातांत आसात.प्रधानमंत्र्याक स्पेनांत अध्यक्ष अशें म्हण्टात.तो कॅबिनेटाचो मुखेली आसून,स्पेनांतल्या दिसपट्टया सरकारी कामकाजाचेर ताची दखरेख उरता.

स्पेनांत संसद (Cortes) ही सगळ्या अर्थान सार्वभौम आसा.कायदे संमत करप,अर्थसंकल्प मंजूर करप,मंत्र्यांच्या कार्यांचेर देखरेख दवरप हो संसदेचो वावर जावन आसा.कोर्तेस हें दोन सदनी विधिमंडळ आसून,ताच्या कनिष्ठ घराक चेम्बर ऑफ डेप्युटीज अशें म्हण्टात.तातूंत 350 सद्स्य आसतात जाल्यार कोर्तेसच्या वरिश्ठ सेनेट अशें म्हण्टात.तातूंत 208 सदस्य आसातात.दोनय घरांतल्या सभासदांक स्पेनिश लोक पांच वर्सां खातीर वेंचून काडटात.अठरा वर्सां जाल्ल्या लोकांक मत दिवपाचे अधिकार आसात.

राजकारभारांत सुटसुटीत म्हूण देशाची 50 प्रांतांनी विभागणी केल्ली आसा.केंद्रीय सरकार दर एक प्रांतांचेर गव्हर्नराची नेमणूक करता.दर एका प्रांतांतले लोक ते ते विधानसभेचे सभासद पांच वर्सां खातीर वेंचून काडटात.शारा आनी नगरांतले लोक प्रशासकीय समिती वेंचून काडटात.दर एक शाराचो मॅयर हो मुखेली आसाता.

स्पेनातली न्याय पद्दती दिवाणी(सिवील) आनी लश्करी (मिलीटरी) अशी विभागणी आसा.मुखेल न्यायधिशांची नेमणूक केंद्रीय सरकार करता.दिवाणी न्यायपद्दत मुखेलपणान दिवाणी आनी गुन्यांवकारी खटले सोडयता.ते पद्दतींत सगळ्यांच ऊंच सुप्रिमकोर्ट.15 आपिलकोर्ट.50 प्रांतीयकोर्ट आनी सुमार णव हजारांवयर थळावीं न्यायलयां आसात.लश्करी न्यायालयां मुखेलपणान लश्करी संबंदींचे खटले चलयता.

भूसेना,नौसेना आनी वायुसेना हीं स्पेनाच्या राखणे वेवस्थेचीं मुखेल आंगां.1992त मेरेन स्पेनाचे भूसेनेंत 230,000; नौसेनेंत 57,000; जाल्यार वायुसेंनेंत 33,000 सैनिक आशिल्ले.21 ते 35 वर्सां मेरेनच्या दादल्यांनी एक वर्सा तरी लश्करांत काम करपाक जाय असो कायदो आसा.

अर्थवेवस्थाः

सद्या स्पेनाचो मुखेल उद्देगीक राश्ट्रां भितर