Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/936

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

प्रकाराचें नुस्तेंय खूब प्रमाणांत मेळटा.

इतिहास

इबॅरीयन व्दिकल्पांतल्या गिब्राल्तार,जातीवा आनी बॅनोलास हांगा सांपडिल्ल्या मनशांच्या अवशेशांवयल्यान तशेंच हेर वाठारांनी सांपडिल्ल्या वेगवेगळया प्रकारच्या आयदनांवयल्यान थंय एक लाख वर्सां आदींसावन मनशांचो राबितो आशिल्ल्याचें सिध्द जालां.पूण थंयची खूब आदली म्हायती स्पश्टपणान मेळना.पांच हजार वर्सां पयलीं इबॅरीयन लोकांनी स्पेनाचेर ताबो मेळयलो.शेतवड हो तांचो मुखेल वेवसाय.तांच्यांतले चडशे लोक खेडयांनीच रावताले,पूण कांय लोक नगरां वसोवनय रावपाक लागले.तांचें कार्टाजेना हें नगर सद्या तर्रागोना नांवान स्पेनाचें एक प्रसिद्द शार आसा.इ.स.प.100 सावन भूंयमध्यर्याचे उदेंत देगेर फोएनिसीयन लोकांनी वसाहती उबारपाक सुरवात केल्ली.त्या वसाहतींत तांचो वेवसाय नेटान चलतालो.कादीझ आनी मालागा हीं तांणी उबारिल्लीं शारां आयजय आस्तिवांत आसात.उपरांत सुरवेक इ.स.पइ900त आनी मागीर इ.स.प.600त स्पेनच्या उत्तरेकडच्यान सेल्टीक लोक आयले.तांणी स्पेनच्या उत्तर भागांत आपलो राबितो केल्लो.इ.स.प.600 सुमाराक ग्रीक लोकय स्पेनांत पावले.उपरांत तांणी उदेंत दर्यादेगांनी आपलीं वेपारी केद्रां उबारलीं.इ.स.प.400त उत्तर आफ्रिकेंतल्या कार्थेज ह्या बळिश्ट शारांतल्या लोकांन स्पेनाचेर घुरी घालून ताचो बरोचसो भाग हातासलो.मुखार इ.स.प.200 ते कार्थेज शाराचो जनरल ह्न्नीबाल हाणें स्पेनाच्यान रोमन इटलीचेर घुरी घातली.पूण दुसऱ्याक पुनीक झुंहात रोमी लोकांनी हन्नीबालचो पराभव करुन (इ.स.प.218-201),कार्थेजीयन सैन्याक स्पेनच्यान घांवडावन घाले.ह्या झुजा उपरांत रोमी लोकांनी स्पेनाचेर आपलो शेक बसोवपाक सुरवात केली.पूण वेगवेगळया जमातीच्या लोकांक पुरायपणान आपल्या शेकातळा हाडपाक रोमी लोकांक सुमार दोनशें वर्सां लागलीं.इबेरियन व्दिपकल्पांत आस्पाव जातल्या पुर्तुगाल देशूय तांणी स्पेनाक जोडलो.अशे रितीन सबंद इबेरियन व्दिपकल्प एका सरकारच्या शेकतळा आयलो.तो व्दिपकल्प रोमनाचो एक प्रांत जावन ताका हिस्पानीया अशें नांव पडलें.उपरांत स्पेनाक स्पेनीश भाशेंत हिस्पानीया नांवावयल्यान इस्पाना नांव मेळळें.स्पेन हो रोमन साम्राज्याचो मुखेल प्रांत जाल्ल्यान साबार रोमी लोक थंय रावपाक आयले.उपरांत स्पेनाच्या चडशा भागांत रोमी लोकांनी व्हड शारां आनी रुंद रस्ते,तशेंच वसू भागांत उदक व्हरपा खातीर पाट बांदले.आपलो शेक बसयल्या उपरांत रोमी लोकांनी स्पेनांत लातीन संस्कृती आनी लातीन भाशेचो प्रसार केलो.मुखार सेनांत उलोवपी लातीन भाशेंतल्यानच ल्हव ल्हव स्पेनीश भास विकसीत जाली.रोमी लोकांनी थंय किरिस्तांव धर्माचोय प्रसार केलो.उपरांत किरिस्तांव हो स्पेनाचो राज्य धर्म जालो.इ.स.पइ 300 त रोमन साम्राज्याचे अस्तंत आनी उदेंत अशे दोन विभाग जावन.स्पेन अस्तंत रोमन साम्राज्याचो भाग जालो.

इ.स.400 च्या सुमाराक अस्तंत रोमन साम्राज्याक देंवती कळा लागिल्ली आसतनाच ताचेर कांय जर्मन टोळयांनी घुरयो घालपाक सुरवात केली.त्या घुरयांक लागून अस्तंत रोमन साम्राज्य 476त कोंसळळें.जर्मन टोळयेंतलें विसीगोथ हे टोळयेन सुरवेक स्पेन आनी उपरांत 573त सबंद व्दिपक्लप हातासलो आनी स्पेनांत राजशाय रोमन संस्कृतिचो प्रसार केलो.पूण विसीगोथ राजा आनी विसीगोथ खानदानी घराण्यां भितर एक सारकी झगडीं जायत राविल्ल्यान स्पेनाची राजकीय आनी अर्थीक स्थिती इबाडली.विसीगोथ लोकांनी स्पेनांत आठव्या शेंकडयाचे सुरवातेमेरेन राज्य केलें.711त उत्तर आफ्रिकेंतल्या मूर लोकांनी स्पेनाचेर घुरयो घालपाक सुरवात केली.उपरांत तांणी 718 त सबंद विसीगोथ राज्य आपल्या शेकातळा व्हेलें.मूर हे इस्लाम धर्माचे लोक आशिल्ल्यान तांणी स्पेनांत इस्लामी संस्कृतिचो प्रसार केलो.साबार स्पेनीश लोक मुस्लीम जाले.त्या तेंपार मुस्लिमांची संस्कृती हेर युरोपी लोकांपरस खूब फुडारिल्ली.तांणी गणित,वैजकीशास्त्र आनी हेर क्षेत्रांत खूब सोद लायले.तांणी रोमी आनी ग्रीक लोकांचें साहित्य व्हड जतनायेन राखून दवरलें.तशेंच मशीद,किल्ले आनी हेर व्हड आनी सोबीत अशो साबार इमारती थंय उबारल्यो.उपरांत मूर लोकांत आपसात झगडीं जायत राविल्ल्यान 1000त मूर सरकार कोंसळळें आनी स्पेन देश विभागून ताचीं साबार स्वतंत्र मूर राज्यां आस्तित्वांत आयलीं.

मूर लोकांचो शेक चलतालो तेन्ना स्पेनाचे साप्प उत्तरेक विसीगोथ आनी हेर किरिस्तांव लोकांचे कांय पंगड तग धरुन आशिल्ले.मूर लोकांची आपसात झगडीं जायत आसली तेन्ना ते परिस्थितीचो फायदो घेवन विसीगोथ आनी हेर किरिस्तांव लोकांनी 1000 च्या सुमाराक मूर लोकांक दक्षिणे कडेन धांवडावन आपलो राज्य विस्तार करीत रावले.उत्तर-मध्य स्पेनांत आशिल्लें कास्तील शार हें वाडटया किरिस्तांव राज्याचें मुखेल केंद्र जालें.किरिस्तांव लोकांक एकवटीन करचे खातीर 1100 च्या सुमाराक सावन स्पेनाच्या कांय राजांनी संसदेची(Cortes) स्थापणूक केली.त्याच काळांत पुर्तुगालाक कास्तील सावन स्वतांत्र्य मेळळे.तेराव्या शेंकडयाच्या दुसऱ्या अर्दामेरेन मुसलमनांचें दक्षिणे कडेन ग्रानाडा हें एकच राज्य उरलें.जाल्यार उरिल्ल्या स्पेनांत आरागोन.नावारे आनी कास्तील हें चड बळिश्ट आनी चडसो स्पेनाचो भाग ताच्या शेकतळा आशिल्लो.चवदाव्या आनी पंदराव्या शेंकडयांत चडशा काळामेरेन तांचो शेक चलतालो.इ.स.1469त आरागोनचो राजकुंवर फर्डीनंड हाचें कास्तीलची राज्यकन्या इसाबेल हिचेकडेन लग्न जालें.1474त इसाबेल कास्तीलची