Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/935

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

साबार तज्ञांनी टिका केल्या.

स्पेनुःयुरोप खंडांतलें नैऋत्येकडेन आशिल्लें एक राश्ट्र.क्षेत्रफळ 504,750 चौ.किमी.क्षेत्रफळाचे नदरेन तें युरोपांतलें सगळ्यांत वदहडले राश्ट्र.इंबेंरियन व्दिपकल्पाचो सुमार 85% वांटो स्पेनान रेवाडिला.लोकसंख्या 39,784,000(1991).भूंयमध्य दर्यांतलो बॅलरीक तशैंच एट्लांटीक महासागरांतल्या कनारी जुंव्याचोय स्पेन राश्ट्रांत आस्पाव जाता.स्पेनाचे उत्तरेक बिस्के आखात.उदेंतेक व्हड पिरेनीस पर्वत,दक्षिणेक भूंयमध्य दर्या आनी गिब्रालतार सामुद्रीध्वनी,नैऋत्येक अट्लांटीक महासागर आनी अस्तंतेक पुर्तुगाल गणराज्या आसा.मॅडरीड शार हें देशाचें राजपाटण.

भूंयवर्णनः

भूंयरचणूकेचे नदरेन देशाचे सात वांटे केल्ले आसा, ते अशे-1) मॅसेटो,2) उत्तरीय पर्वत,3) इब्रो पाणटो(Ebro Basin),4) दर्यादेगांतली सपाट जमीन.5) गौडालक्यूवीर पाणटो,6) बॅलरीक जुंवो आनी 7) कनारी जुंवो.

मॅसेटो ह् व्हड पठारी प्रदेशान स्पेनाचो चडसो भाग रेवाडिला.हो प्रदेश मुखेलपणान सपाट मैदानां आनी ल्हान ल्हान दोंगुल्ल्यांचो ह्या भागांत उत्तरेक,अस्तंतेक आनी उदेंतेक कांय ऊंच पर्वत आसात.अस्तंते कडेन मॅसटो प्रदेशाचो कांय भाग पुर्तुगालांत पातळळा.त्या प्रदेशांत अस्तंतेकडेन गॅलिसीयन पर्वत ,मध्य भागांत कॅन्टाब्रीयन पर्वत आनी उदेंतेकडेन पिरेनीस पर्वत आसात.उदेंतेकडेन आशिल्लो पिरेनीस पर्वत स्पेनाक फ्रांस देशासावन वेगळो करता.गॅलिसीयन आनी कॅन्टाब्रीयन पर्वतांवळींची उंचाय अट्लांटीक दर्याकडेन मातशी चड वाडल्या.इब्रो पाणटो हो सपाट मैदानी प्रदेश इशान्यकडेन इब्रो न्हंये भोंवतणी पातळळा.भूंयमध्य दर्यादेगांनी आशिल्ल्या स्पेनाच्या चडशा पिकाळ आसून,थंय दर्यादेगांनी पातळिल्ल्यो साबार दोंगुल्ल्यो आसात.गैडालक्यूवीर न्हंये भोंवतणी पातळळा.त्या प्रदेशांतलें हवामान सुकें आसलें तरी थंयची जमीन पिकाळ.भूंयमध्यदर्यांत आशिल्ले बालेरीक जुंवे स्पेनचे मूळ मूंयेसावन सुमार 80 ते 240 किमी.पयस आसात मुखेल पांच जुंवे आनी साबार ल्हान ल्हान जुंवे मेळून बालेरीक जुंव्यांचो चोंबो तयार जाला.माजोरका,मिनोरका आनी ईबीझा हे व्हड जुंवे.तातुंतलो माजोरका हो सगळ्यांत व्हडलो आनी पिकाळ जुंवो.त्या जुंव्यार वायव्येकडेन कमी उंचायेची पर्वतावळ आसा.मिनोरका हो मुखेलपणान सपाट,जाल्यार ईबीझा हो पर्वतीय जुंवो.कनारी जुंव्यांचो आस्पाव अट्लांटीक महासागरांत जाता.ते स्पेनाचे मूळ भुंयेसावन सुमार 95 ते 430 किमी पयस आसात.त्या जुंव्याचोंम्यांत मुखेलपणान सात जुंवे आसात.टॅनरीफ हो तांच्यातलो सगळ्यांत व्हडलो जुंवो.फ्युर्टेलेंटयुरा,ग्रान कनारीया हे हेर व्हडले जुंवे,टॅनरीफ जुंव्याचेर आशिल्लें पिको-दे-टेयदे हें स्पेनांतलें सगळ्यांत व्हडलें तेमूक (3,707 मी).ग्रान कनारीयेच्या मध्यभागार पर्वत आनी खोल देगणां आसात. फ्युर्टेलेंटयुरा जुंव्याची चडशी जमीन सपाट आसा.

हवामान

स्पेन देशाचो आसपाव समशीतोशण विभागांत जाता.मॅसेटा आनी स्पेनच्या हेर भितल्ल्या प्रदेशांतलें हवामान वर्सयभर सादारणपाणन सुकें आनी उजळ आसता.त्या प्रदेशांतले गीम तशेंच शिंयाळे कडक आसतात.जुलय म्हयन्यांत थंय उश्णता चड जाणवता.त्या म्हयन्यांत थंयचें सरासरी तापमान 27 से इतले आसारा.पूण जानेवारी म्हयन्यांत ते 1 से मेरेन सकयल देंवता.शिंयाळ्यांत आनी ग्रामीण थंय केन्ना केन्नाय अचकीत पावस पडटा.मॅसेटा प्रदेशांतल्या उंचेल्या तेंमकांचेर शिंयाच्या दिशांनी हिम सांचता.थंयचें वारें चड करुन मंद गतीनच व्हांवता.भूंयमध्यदर्या देगांतल्या प्रदेशांनी आनी बालेरीक जुंव्यांचेर शिंयाच्या दिसांनी पावस पडटा.थंयचो गीमय कडक.केन्ना केन्ना पावस पडटा आसतना थंय ल्हान ल्हान मोडां जातात.अट्लांटीक दर्यावयल्यान येवपी शीतळ वाऱ्याक लागून उत्तरेकडच्या पर्वतीय प्रदेशांत ओलसाण उरता.त्या भागांत पावस तशेंच हिमय चड पडटा.आतऱ्या-पयऱ्यान शिडशिडीत आसता.दमटिच्या दिसांनी धुकें पडटा.

वनस्पत आनी मोनजातः वेगवेगळया प्रदेशांनी जावपी वनस्पतीच्या खाशेल्या प्रकारांक लागून देशाचे उत्तर,मध्य,दक्षिण आनी आग्नेय अशे चार वांटे केल्ले आसात.उत्तरेकडच्या प्रदेशांनी चड ओलसण आनी दमटसाण आशिल्ल्यान थंय मुखेलपणान शाव्दल आनी पानझडी रुखांचीं रानां आसात.वेगवेगळया प्रकाराचें तणूय थंय वाडत आशिल्ल्यान तो प्रदेश सदांच पांचवेचार उरता.मध्य भागांतल्या सपाट प्रदेशांत ल्हान ल्हान झोपां आबी फुलझाडा पळोवपाक मेळटात.इब्रो देगणाच्या वयल्या भागांत,तशेंच दक्षिणे कडच्या पठारी आनी उदेंतकडेन ओलीव आनी द्रांक्षांचे मळे आसात.कोस्टल प्लॅन ह्या भागांत मुखेलपणान पाचवीचार शेतां आनी फुल-फळांची बारीक बारीक झाडां दिश्टी पडटात.

स्पेनच्या पिरेनीस आनी हेर पर्वतीय हेर प्रदेशांनी वांस्वेलां आनी लांडगे खूब प्रमाणांत सांपडटात.पूण शिकारीच्या छंदाक लागून स्पेनची रानटी मोनजात सद्या उणी जाल्या .’स्पेनीश इबेक्स’ ही मूळ स्पेनाची मोनजात सद्या काबार जाल्ली आसा.गवेरेडे,रानदुकर.सोंशे,हरणां आनी हेर रानटी जनावरां फक्त अभयारण्यांनीच पळोवपाक मेळटात.स्पेनाक व्हड दर्यादेग लाबिल्ल्यान थंय वेगवेगळया