Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/907

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

एक अर्थशास्त्रज्ञ. ताणें भौतिकशास्त्र आनी तत्वगिज्ञानाचेर खूब लेख बरयल्यात. ताचो बापूय आशुतोश सेन हो एक शेतकी

Amartya

विज्ञानीक आशिल्लो, ताचे आवयचें नांव अमीता जाल्यार बायलेचें एम्मी. ताचो जल्म शांतिनिकेतांत जालो. ताचें मुळावें शिक्षण शातिनिकेतनांत जालें. अर्मात्या हे नांव ताका रविंद्रनाथ टागोरान दवरिल्लें. ताचें उंचेले शिक्षण कलकत्त्याच्या प्रेसिडेंसी कॉलेजिंतल्यान घेतले. फुडले शिक्षण घेवपाखातीर तो कँब्रीजाचे त्रिनिची कॉलेजींत गेलो. 1956-58 मेरेन ताणें जोधपूर विद्यापिठांत अर्थशास्त्राचो प्रध्यापक म्हूण काम केलें. उपरांत तो दिल्ली विद्यापिठांत शिकोवपाक लागलो.1971-77 मेरेन तो लंडन स्कूल ऑफ इकोनोमिक्स कॉलेजींत प्राध्यापक, 1977-80 मेरेन ऑक्सफर्डचे न्यू फिल्ड कॉलेजींत प्राध्यापक, 1980- 87 मेरेन ऑक्सफर्ड विद्यापिठांत अर्थशास्त्र प्राध्यापक, 1987 ते 89 मेरेन हार्वर्ड विद्यापिठांत अर्थशास्त्र प्राध्यापक जाल्यार, 1998 त ताची मास्टर ऑफ त्रिनिटी कॉलेज म्हूण नेमणूक जाली.

'ऑन इकोनॉमीक इनइक्वेलिटीज ' ' पॉवरटी अँड फॅमायन ' आनी ' ऑन इथिक्स, अँड इको नॉमीक ' हीं ताचीं अर्थशास्त्रावयलीं म्हत्वाचीं पुस्तकां. ताणें आपल्या लिखाणातल्यान गरिबिचीं मूळ कारणां किदे ते समाजामुखार मांडपाचो यत्न केलो. तशेच दर देशान आपल्या समाजाचो बारिकसाणेन अभ्यास करून देशाचें आर्थीक मुळावण कशें घालचें तें दाखयलां. 1981 त बरयल्ल्या ' पॉवरटी अँड फॅमायन ' ह्या पुस्तकाक 1998 त अर्थशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो. तातूंत ताणें अन्न धान्याचो उणाव हें दुकळाचें एक मुखेल कारण ना अशें सांगला. ताणें 1974त बंगला देशांतलो दुकळ, भारतांतल्या बंगला देशांतल्या तशेंच सहारा देशांतल्या अरिश्टांचो खोलायेन अभ्यास करून उपरांत येवपी आर्थीक आनी सामाजीक संकश्टांचो नियाळ केलो. 1974 त बंगलादेशांत आयिल्लया दुकळाक लागून उपरांत संबंद देशांत अन्नधान्यांचें मोल हिसपाभायर कशें वाडलें , शेतकामत्याचो दिसवडो उणो कसो जालो आनी ते भुकेन कशे वळवळपाक लागले हें दाखोवन दिला. ताच्या मतान अन्नधान्याचो सांठो खूब आसून लेगीत देशांत दुकळाची परिस्थिती निर्माण जाव येता. उपल्ब साठ्याची योग्यरितीन पुरवण करप ही खंयच्याय देशाची अर्थीक स्थिती उबारपाची योग्य पद्दत आसा.

सेन, केशवचंद्रः समाज सुदारक. ब्राह्मो समाजाचो प्रवक्तो. राजा राममोहन रॉय हाच्या उपरांत ब्राह्मो समाजाचो वावर ताणें फुडें चलयलो. 1857त ब्राह्मो समाजाचो वांगडी जालो. 1861 वर्सा सामन तो त्या समाजाचो मुखेल प्रचारक म्हूण वावूरपाक लागलो. 1862 ब्राह्मो समाजाच्या मुखेल आचार्यपदाचेर ताची नेमणूक जाली. तो प्रभावी वक्तो आशिल्लो. ब्राह्मो समाजाच्यो वांगडच्याची संख्या वाडोवपाखातीर तो खूब वावूरलो.

तो समाज सुधारक आशिल्लो. पूण ताची धर्माचेर श्रध्दा आशिल्ली. ताच्या मतान, धर्मश्रध्दा ज्या मूलभूत सिध्दांताचेर आदारल्या, ताचें बुध्दिनिश्ठ नदरेंतल्यान परिक्षण करचें, तशेंच बायलांशिक्षण, विधवांचें लग्न, आंतरजातीय लग्न ह्या सारकिल्ल्या भैशिक सुदारणा घडोवन हाडपाचो मोलादीक वावर ताणें केलो. केशवचंद्राली हीं मतां ब्राह्मो समाजातल्या जाणट्या वांगड्यांक मान्य नाशिल्लीं, देखून तांच्यात मतभेद जावन 1966त केशवचंद्र सेन आनी ताच्या हेर वांगड्यानी ' भारतवर्षीय ब्राह्मो समाज' हा संस्था स्थापीत केली. मुळावी संस्था ' आदीब्राह्मो समाज ' म्हूण चालू उरली. केशवचंद्राच्या फुडारपणाखाला नव्यान स्थापणूक जाल्ल्या ब्राह्मोसमाजाच्या मताप्रमाण ब्राह्म धर्म हो भौशिक धर्म, जाल्या आदीब्राह्मांच्या मताप्रमाण ब्राह्म धर्म हो हिंदू धर्माचो फांटो. केशवचंद्रान जातीभेद आनी मूर्तीपुजेक विरोध केल्लो.

केशचंद्रान ब्राह्मो समाजाच्या संस्था भारताच्या साबार प्रदेशांनी उबारिल्ल्यो. ताचें खाशेलेपण म्हळ्यार तो राजकीय क्षेत्रासावन सदांच कुशीक रावतालो. देखून ताच्या वावराक ब्रिटीश सरकारान उत्तेजन दिल्लें. 1872त ब्रिटीशांनी ' सिवील मॅरेज अॅक्ट ' करून ब्राह्मलग्नांक मान्यताय दिल्ली. त्या कायद्या प्रमाण व्हंकलेची पिराय चवदा जाल्या न्हवऱ्याची अठरा वर्सा आसपाक जाय आशिल्ली. पूण 1978त केशवचंद्रान आपले अल्पपिरायेचे चलयेंक लग्न कुचबिहारच्या राजाकडेन केल्लें, तेन्ना ते चलयेची पिरीय चवदा वर्सींपरस उणी आनी न्हवऱ्याची फक्त पंदरा वर्सां आशिल्ली,ते प्रमाण ते लग्न ब्राह्मो समाजाचे पद्दतीन जायनासतना, वौदिक पद्दतीन जाल्लें. तेन्ना सैनाचेर टिकांचो शिवर करून ताचे साबार वांगडी ताका सोडून गेले. ताणें ' सादारण ब्राह्मोसमाज ' ही वेगळी संस्था काडली. उपरांत तांणी संवसारातलीं सगळ्या धर्मांचीं मुखेल तत्वां एकठांय करून ' नवविधान 'हो पंथ काडलो. पूण ताचो कल किरिस्तांव धर्माकडेन चड आशिल्ल्यान ताच्या पंथाक ल्हव ल्हव देंवती कळा लागली. ब्राह्मोसमाज विंडिकेटेज (1862) आनी द न्यू संहिता (1883) अशें दोन ग्रंथ ताणें बरयले.

सेन राजवंशः मध्ययुगांत बंगालाचेर राज्य करपी एख वंश. ह्या वंशाचो मूळ पुरूस सामंतसेन, हो चालुक्य सम्राट विक्रमादित्य हाचो एक सेनापती आशिल्लो. विक्रमादित्यान 11 व्या शतमानाचे निमणें