Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/848

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

नव्या राज्याटी स्थापणूक जाल्ली तेन्ना हो देश आर्थीक मळार फाटीं आशिल्लो. देशांतले चडशे लोक ररीब शेतकामती आनी हेडगे आशिल्लें पूण १९३३ त राज्यांत खनीज तेलाचो सोद लागल्या उपारंत थंयची आर्थीक स्थिती सुदारपाक लागली दुसऱ्या म्हाझुजापरांत तेल उद्देगाची नेटान वाड जाल्ल्यान सउदी सरकार आनी तेल काडपी परकी कंपन्यानी मेळून देशांत रस्ते, शाळा आनी दवाखाने बांदले. १९४५ त हो देश सुरवेक संयुक्त राश्ट्र संघाचो आनी उपरांत अरब लिगाचो वांगडी चालो. १९५३ त इब्न साउदान प्रशासकीय मंडळाची स्थापणूक करून सरकारी क्षेत्रांत सुधारणा घडोवन हाडल्यो. ताणें आपलो व्हडलो पूत साउद हाची आपलो वारस म्हूण नेमणूक केली. ताच्या मरणाउपरांत साउद हो राजा रालो जाल्यार ताचो दुसरो पूत फैसल प्रधानमंत्री जालो. साउदान भौशिक मळार सुदारणा घडोवन हाडपाखातीर खूब दुडू खर्च केलो. पूण वेवस्थित राज्यकारभार चलोवपाक ताका शक्यजालें ना. देखून १९५८ त ताणें आपलो भाव फैसल हाचेकडेन राज्यकारभाराचीं सुत्रां दिलीं. अर्थिक मळार सुदारपणां घडोवन हाडपाक फैसलाक यश आयलें. पूण १९६० त फैसल आनी साउद हांच्यात वाद निर्माण जाल्लयान फैसलान प्रधानमंत्री पदाक सोडचीट दिली. सादान सरकारी सुत्रां परतून आपल्या हातांत घेतली.

येमन देशांत १९६२त सैनिकी मुखेल आनी राजघराण्याभितर जाल्ल्या यादवी झुजांत साउदी अरेबियान राजघराण्याक तेंको दिल्लो, जाल्यार इजिप्तान सैनिकी मुख्याल्यांक आपलो तेंको दिलो. त्याच वर्सा ह्याच कारणावयल्यान साउदी अरेबिया आनी इजिप्त देशांभितर झूज पेटलें. उपरांत १९६७ त इजिप्तान आपलें येमनातल्यान सैन काडलें. दोगांयमदले वातावरण तंगच आशिल्ले. १९६० त साउदाची भलायकी इबाडिल्ल्यान, राज्यकारभारांत सांबाळपाक ताका कठीण जावपाक लागलें. देखून १९६२ त फैसल परतून प्रधानमंत्री जालो. तच्या वर्सा देशांतलयान सगळ्या मळांचेर सुदारणां घडोवन हाडपाची घोशणा आंखली. १९६४ त राजघराण्यांतल्या सोकांनी आनी धर्मगुरूंनी साउदाक सत्तेभायर करून, फैसलाक राजा केलो.

फैसलाचे राजवटीखाला साउदी अरेबियाची अर्थीक, भौशिक आनी राजकीय उदरगत जाली. तशेंच अरबस्तानांत आनी संवसारीक घडणुकांनी साउदी अरेबिया सक्रिय वाटो घेवपाक लागलो. १९६७ त अरब- इज्रायलिच्या स दिसांच्या झुजावेळार साउदी अरेबियन, इजिप्त, जॉर्डन आनी सिरीयेंतल्या अरबांक आदार दिलो. १९७३ त जाल्ल्या अरब इज्रायली झुजावेळार साउदी अरेबियान इज्रायलाक आदार करपी राश्ट्रांत तेल दिवपाचें बंद केलें. १९८० त साउदी अरेबियन तेल काडपी अरामको (Aramco) कंपनीकडच्यान हक्क काडून घेतलो. ह्याच काळांत खनिज तेलाचें मोल चड वाडिल्ल्यान देशाक खूब येणावळ मेळ्ळी.

मार्च १९७५ त फैसलाची ताच्या पुतणयान हत्त्या केली. उपरांत फैसलाचो सवती भाव खालील गादयेर बसलो. १९८२ खलीदाक मरण आयल्या उपरांत ताचो सवती भाव फाहद सत्तेर आयलो. खलीद आनी फाहद हांणी फैसलाच्योच योवजण्यो चालीक लावन देशांत सुधारणां घडोवन हाडल्यो. १९९० इराकी सैन्यान कुवेटाचेर धुरी घालून तो आपल्या शेकातळा व्हेलो. त्या वेळार आपल्याचेर इराक धुरी घलीत ह्या भंयान साउदी अरेबियान अमेरिका आनी हेर अस्तंत देशाकडेन सैनिकी आदार मागलो. इजिप्त, सिरीया आनी अरबी राष्ट्रांनीय साउदी अरेबियाक सैनिकी आगार दिलो. जानेवारी १९९१ जाल्ल्या ह्या आखाती झुजांत साउदी आनी दोस्त राश्ट्रांच्या विमानांनी मेळून इराकाचेर बाँब शेंवटिलो इराकाक हारोवन कुवेट मुक्त करपाक अरेबियाचें व्हड योगदान आसा.

राज्यवेवस्था: साउदी अरेबियांत इस्लाम तत्वांचेर आदारिल्ली राजेशाय चलता. रा हो कार्यकारी आनी वैधानीक मुखेल. तशें तो राजकीय आनी धार्मीक मुखेली, देशांत संविधान ना. शरियत ही संस्था भौशिक वेवस्थेचेर देखरेख दवरता. राजघराण्या संबंदीत हजारांनी लोक देशांत आसात. हेच लोक आपल्या भितल्ल्या एकल्याक राजा म्हूण वेंचून काडटात. ताका उलेमांनी परवानगी दिवंची पडटा. मंत्रीमंडळांतल्यान वांगड्यांची राजाच नेमणूक करता. तशेंच राजा आपुणच प्रधानमंत्री म्हूण राज्यकारङार चलयता. राज्यकारभार वेवस्थित चलचो म्हूण देश १४ प्रांतानी विभागला. राजान नेमणूक केल्लो गव्हर्न प्रांताचो मुखेली म्हूण राजकारभार चलयता. न्यायवेवस्था धर्मीक तत्वांचेर आदारल्या.

आर्थीक स्थिती: अर्थीक मळार खूब उदरगत जाल्लीआसा. अर्थीकवेवस्था मुखेलपणान खनिज तेल उद्देगाचेर आदारल्या. वट्ट येणावळींतलो सुमार ४०% वांटो तेल उद्देगासावन मेळटा. शेतवडीसावन मेळपी येणावळ खूब उणी. १९६० उपरांत सरकारान तेल उद्देगासावन मेळपी येणावळीचो हेर नवें उद्देग विकसीत करपाखातीर उपेग केला. ह्याखातीर ताणें जपान , युरोपी आनी अमेरीकी तांत्रीक आनी वेवसायीक तज्ञांक आपयल्लो. पूण फिशाल कामगारांच्या उणावाक लागून उद्देगीक उदरगत नेटान जावंक पावली ना.

साउदी अरेबियांत खनीज तेलाचे सांठे खूब प्रमाणांत आसात. ते मुखेलपणान देशाच्या उदेंत भागांत आनी परसियन आखाताकडे सांपडटा. हालीं तेंपार देशाच्या हेर भागांत तेलाचे सांठे सांपडल्या. तांबे, भांगर, रुपें, लोखंड आनी हेर खनिजांचो सांठेय थंय कांय प्रमाणांत आसात. पूण ह्या सांठ्यांचें काडप आजून चड प्रमाणांत जावंक ना. हेर देशांपरत साउदी अरेबिया खनीज तेलाची निर्यात चड करता. पूण तेल उद्देगांत देशांतले फक्त २% कामगार वावूरता.