Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/847

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आसात.

हवामान: सादारणपणान साउदी अरेबियाचें हवामान उश्ण गिमाच्या दिसांनी दर्यादेगांनी हवामान दमट आनी उश्ण आसता. परत्या दिंसानीं थंयचे तापमान 32 से. मेरेन वयर वता. मदेवर्ती सड्याच्या प्रदेशांत गिमाच्या दिसांनी तापमान ४९ से. मेरेन चडटा. पूण थंयच्यो राती शितळ आसता. देशंतले शिंयाळे खूब कडक. ह्या दिसांनी कांय भागांतले तापमान गोठणबिंदू सकयल वतात . असीर ह्या एकाच भागांत पावस चड पडटा. कांय रेंवाट भागांनी केन्नाच पावस पडना.

वनस्पत आनी मोनजात: देशाची चडशी भूंय रेवांट आशिल्लयानहांगा वनस्पतीचें प्रमाण खूब उणें. देशांत फक्त ३७० उपजातींची वनस्पत आसा. मुखेलपणान हांगा सांपडपी वनस्पत उदक सांठोवन (xerophytic) दवरपी. मोनजातींत मुखेलपणान कोलो, लांडगो, येवूल, मुंगूस, साळ, सोसो, रेंवटी हुंदीर आनी जेरबोआ हांचो आस्पाव जाता. चितळ ऑरिक्स, चितो आनी रान बोकडो हे सारकिल्ली व्हड मोनजात थंय कांय प्रमाणांत मेळटा. गरूड, शिडगो (Hawk), ससाणो (falcon), गीद, घुबड ह्या सारकिल्लीं दुसऱ्या जिवांचेर जगपी व्हड सवणीं थंय आसात. रेंवांट वाठारांत सांपडपी कांय सोरोपय थंय मेळटात. पोसपासारक्या मोनजातींत उंच, चरबेल्ली शेंपडी आशिल्ली म्हस, लांब कानाच्या बोकड्यो आनी गाढव हांचो आस्पाव जाता. अरेबियन घोडे फक्त गिरेस्त लोक पोसतात.

इतिहास: जाणकारांच्या मता प्रमाण ह्या देशांत हजारांनी वर्सा आदीं अरबी, सिरीयन आनी ज्यूसंबंदीत जातींतल्या लोकांचो राबितो आशिल्लो. बॅडोयन ह्या लोकांनी अरेबियन द्वीपकल्पाचो भितल्लो भाग हातशिल्लो, जाल्यार हेर लोकांनी कारावान मार्गांचेर आपआपली वेपारी केंद्रा उबारिल्ली. इ. स. प. ७०० शेंकड्याच्या सुमाराक साउदी अरेबियाच्या नैऋत्य भागांत आनी अस्तंत येमनांत साबियान लोकांचो राबितो आशिल्लो. ते कुशळ आनी गिरेस्त वेपारी आशिल्ले. जाल्यार, नाबाहियन ह्या वेपारी लोकांचो देशाच्या वायव्येक राबितो आशिल्लो. इ. स. प. ४०० ते इ. स. १०० मेरेन तांचो वायव्य साउदी अरेबिया आनी जॉर्डन वेपारी मार्गाचेंर शेक आशिल्लो.

इस्लाम धर्माचो संस्थापक महम्मद पैगंबराचो जल्म ५७० त मक्का शारांत जालो. त्या वेळार अरेबियन द्वीपकल्पंतल्यो लोक खूब देवांक भजताले. महम्मदान इस्लाम धर्माची स्थापणूक करून एकाच देवाची (अल्ला) पुजा करपाक लागलो तेन्ना थंयच्या लोकांनी ताक खूब विरोध केलो.६२२ त तो आनी ताचो वांगडी मदीन शारांत गेलो. ६३० त व्हड सैन्य घेवन ताणें मॅक्काचेर घुरी घालून ताचेर ताबो मेळयलो. उपरांत थंयच्या लोकांक ताणें बळजबरीन इस्लामी धर्म आपणावपाक लायलो. ६३२त ताका मरण आयलें, तेन्ना अरेबियाच्या चडश्या भागाचेर इस्लामांचो शेक आशिल्लो.

सातव्या शेंकज्याच्या मध्याकसावन महम्मदाचो उत्तराधिकारी म्हूण खलीफ सत्तेर आयलो. ताणें अरेबियाचे चडशे प्रदेश इस्लाम सत्तेखाला हाडले. ६६० च्या सुमाराक खलीफ माविया हाणें आपलें राजपाटण मदीन सावन सिरीयांतल्या दामास्कस शारांत हालयलें. उपरांत इस्लामांचें राजकीय आनी धार्मिक केंद्र म्हूण अरेबियन द्वीपकल्पांचें म्हत्व उणें जायत गेलें. आठव्या शेंकड्याच्या मध्याकसावन मुस्लीम सम्राड्याचे ल्हान ल्हान कुडके जावन खूब स्वतंत्र राज्यां अस्तित्वांत आयलीं. उपरांत त्या राज्यांभितर झगडी चालूच आशिल्लीं. सोळाव्या शेंकड्याच्या सुरवेक ऑटोमन टर्कांनी हेजाझ आनी असीर ह्या अरेबियाच्या अस्तंत भागांचेर ताबो मेळयलो. १८०० त ब्रिटीशांनी अरेबियाच्या दक्षिम आनी उदेंत दर्यादेगानीं आपले रक्षक प्रदेश उबारले. पूण अरेबियाच्या भितरल्या प्रदेशांनी थळाव्या मुखेल्यांचो शेक आशिल्लो.

पंदराव्या शेंकड्याच्या मध्याक सावन साउद वंशान दारीया ह्या ल्हानशा शारांत आपलो शेक बसयलो. अठराव्या शेंकड्याच्या मध्याक महम्मद इब्न साउद ह्या साउदी राजान महम्मद इब्न अब्न अल् वाहब ह्या धर्मसुधारकाकडेन युती करून इस्लाम तत्वांप्रमाण राडकारभार चलोवपाचें मान्य केलें. अब्द अल् वाहब हाणें अरेबियांत इस्लाम धर्माचेर जावपी अन्याय आनी विरोध मोडून उडोवन, थंयच्या लोकांक बळजबरीन मुसलमान तत्वां आपणावपाक सांगली. इस्लाम धर्मांत सुधारणां घडोवन हाडपाखातीर ताणें वहाबी चळवळ सुरू केली. साउदी सैन्याच्या आदारान ती अरेबियांतल्या चडश्या प्रदेशांनी पावली. उपरांत वहाबी चळवळ ज्या प्रदेशांत पातळिल्ली ते प्रदेश साउदी घराण्यान आपल्या शेकातळा हाडलो. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या सुरवेक ताणीं मक्का आनी मदीना हीं शारां आपल्या शेकातऴा हाडली. साउदीचो शेक दिसान दीस वाडत आसा हें जाणून ईजिप्ताच्या ऑटोमन गव्हर्नरान तांचेर घुरी घालून सुरवेक हेजाझ आनी उपरांत नाज्द हे प्रदेश हातासले. साउदींचे राजपाटण दरीया हें ऑटोमन शेकातळा गेल्या उपरांत १८२४ त साउदी घराण्यान रियाद शारांत आपलें नवें राजपाटण उबारलें. पूण १८४३ मेरेन साउदीन आपले चडशे प्रदेश सापरतून हातासले. १८६५ उपरांत साउदी घराण्यांभितर वैर निर्माण जावन तांची सत्ता दुबळी पडली. उपरांत थंयच्या वेगवेगळ्या जमातींनी राज्याचे प्रदेश हातासले. ऑटम सैन्यान साउदीच्या कांय प्रदेशांचेर आपलो शेक बसयलो. हाका सागून साउदी घराण्याक कुवेटांत आलाशिरो घेवंटो पडलो. १९०२ त अब्द अल्- अझीझ इब्न साउद ह्या साउदी तरणाट्यान रियाद शाराचेर घुरी घालून तें आपल्या शेकातळा हाडलें. उपरांत मुखावयलीं २५ वर्सा दुस्मानाकडेन एकसारको झुजून अझीझ इब्न साउदान हासा, असीर, हेजाझ आनी हेर प्रदेश परतून घेवन १९६२ त ' साउदी अरेबिया ' राज्याटी घोशणा केली.