Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/831

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

थीर आसता जाल्यार एकलो एकसुरो आसून लेगीत संवसारातल्या केध्याय व्हडल्या प्रतिस्पर्ध्याक तोंड दिवप शक्य जाता. अहिंसा म्हणजे भिजूडपण नासून ती प्रतिस्पर्ध्याक नमोवपी खर आंतरीक बळगें आसा. सत्याग्रहाची मोख फक्त अन्यायाआड झगडपाखातीर आसता. सत्याग्रही फक्त अन्यायाआड हल्लो चडयता, व्याक्तींचेर न्हय. आत्मक्लेशाच्या योगान अन्याय करतल्यांच्या मनांचे परिवर्तन घडोवन त्या अन्याया सावन परावृत्त करपी ही सत्याग्रह्याच्यो मूळ उध्येश. भारतीय स्वातंत्र संग्रामांत, क्रांतीकारी हिंसक चळवळींवांगडाच, गांधीजीप्रमणीत सत्याग्रहाची खूबच मदत जावंक पावली.ह्या संग्रामांत, सत्याग्रहाचें योगदान क्रांताकारी चळवळीपरस व्हड आसा अशेंय कांय राजकीय निरिक्षकांचें मत आसा.

सनातन गोस्वामा: (जल्म:इ.स. १४९०, फतेहाबाद, जि. जैसोर, बंगाल; मरण:इ.स. १५९१). चैतन्य मताचे म्हान आचार्य म्हूण स नामनेचे गोस्वामी आसात. तातूंतलो सनातन हो जेश्ठ संत आसा. भारद्वाजगोत्री श्री ग्रिरेस्त ब्राह्मण कुंटूंबांत ताचो जल्म जालो. ताच्या बापायचें नांव कमारदेव आनी आवयचें नांव रेवतीदेवी. रूप गोस्वामी हो ताचो घाकटो भाव. सनातन गोस्वामीचें मूळ नांव अमर आशिल्लें अशें म्हण्टात.

सनातन गोस्वामी संस्कृत भाशेचें शिक्षण पुराय करून विंगड विंगड शास्त्रां आना घर्मग्रंथांचो खोलायेन अभ्यास केलो. अरबी आनी फारसी भाशांचोय तो पंडित आशिल्लो.

त्या काळांतलो नबाब हुसेनशाह हो विद्वान लोकांक अश्रय दितीलो. ताणें सनातन आनी रूप गोस्वामी हांकां आपल्यो राज्यकारभारांत अधिकाराचीं पदां दिलीं सनातनाची विद्वता आनी क्रयकुशळताय पळोवन हुसेनशाह ताका प्रधानमंत्रीपद दिवन मल्लिक अशी पदवी दिली. हे दोगूय भाव न्यायप्रिय, प्रजावत्सल आनी कुशलमंत्री आशिल्ल्योन खूह लोकप्रिय जाल्ले. पूण राज्यकारभारांत तांचे मन रमना जालें. हरिभक्त आनी सत्यंगपरायण आशिल्ल्योन राज्यकारभार करून फाविल्लो वेळ ते भगवदभक्तींत आनी सत्संगतींत घालयतालो. त्या काळांत बंगाल आनी ओडिसो ह्या प्रदेशानी चैतन्य महाप्रभू कीरितनां करून लोकांक कृष्णभक्तीचो मार्ग दाखयतालो. ह्यो दोगांय भावांचेर ताचो खूब प्रभाव पडलो आनी तांणी आपलीं मंत्रीपदां सोडून चैतन्य महाप्रभूचें शिस्यत्व आपणायलें. त्या गोगांकय चैतन्यदेवान धर्मशास्त्र, भक्ती, रसतत्त्वसाधना ह्या विशयांचे ज्ञान दिलें आनी ब्रज वृंदावनांत रावन कृष्णभक्तीचो प्रचार करपाचो आदेश दिलो.

सनातन गोस्वामी एकदां बेजारून जीव दिवपाचो निश्चय केलो, तेन्ना चैतन्यदेवांनी ताका सनजायलो आनी वृंजदावनाक परत धाडलो. थंय ताणें श्रीकृष्णाच्या भजन-पूजनांत आपलें मन घलें.

सनातन स्वामीन त्या पंथाच्या आचार धर्माचे आनी नेमांचें विवरण केले. तशेंच रूप गोस्वामीन त्या पंताच्या गूढ सिध्दान्तांची विस्कटावणी केली. त्या दोगांकूय चैतन्यमनाचे शास्त्रकर्ते मानतात. ते दोगूय धर्मत्व, भक्तित्व आनी रसतत्व हांचे म्हान ज्ञाते आसून, ताणें चेतन्यदेवाचे उपदेश आपल्या विद्वत्तापूर्ण ग्रथांतल्यान सांगला. तेखातीर तांचे ग्रंथ हे चैतम्यमताचे आदारग्रंथ मानतात. सनातन हो चैतन्यमताच्या कर्मकांडाचो निर्मातो आसून, ताच्या नेमांप्रमाणच त्या संप्रदायाच्या देवळांतले पूजा-विधी जातात आनी मठांतल्या साधूंचो जीवनक्रन चलता.

सनातन गोस्वामी हरिभक्तिविलास, बृह्द् भागवतामृत, भागवत दशम स्कंनधावयली बृहद्वैष्णवतोषिणी टीका आनी दशमचरित हे ग्रंथ बरयल्या. ह्या दोनय भावांची कीर्त आयकून राजे- महाराजे तांच्या दर्शनाखातीर वृंदावनांत येताले. इ.स.१५७३त अकबर बादशाहा तांचे भेटेक आयलो आनी तांचे कृष्णप्रेम पळोवन प्रभावित जाले अशें म्हण्टात. तांचेकडे एक पारसमणी आश्ल्लो, तो तांणी एका गरीब ब्राह्मणाक दिलो, अशी एक आख्यायिका आसा.

सपिंड:पिंड ह्या शब्दाचो अर्थ शरीर (कूड) असो आसा.जांचीं शरीरां एकाच प्रकारच्या कणांनी तयार जाल्लीं आसतात. तांकां सपिमड मानतात. बापूय आनी पूत हांच्या शरीरांतले कण सारके आसतात देखून ते सपिंड जातात. आजो, पणजो, बापोलयो, तांची भूरगीं, आवय, तिचो बापूय, नातू आदी मनशांमदी रगताचो संबंद आशिल्ल्यान तांकांय सपिंड मानतात. बापायच्या वंशांत सातवे पिळगेमेरेन आनी आवयच्या वंशांन पांचवे पिळगेमेरेन ही सपिंडा अस्तित्वांत उरता.

दायभाग पद्दतीप्रमाण सपिंडीचो अर्थ वेगळो आसा.श्राध्दावेळार मेल्ल्यो पुर्वजांक जे शिताचे गुळे ओंपतात, तांका पिंड म्हण्टात.जीं मनशा अश्या पिंडदानाक संबंदीत आसतात, तांकाय सपिंड म्हण्टात. दायभागाप्रमाण पूत,बापूय,आजो,भाव,ताचो पूत आनी नातू हे सगळे जाण्टेल्याच्या धनाचे वांटेकार आशिल्ल्यान ते लपिंड आसता. मनूच्या मनात जो मनीस पिंड दान करता तो आनी जाका पिंड अर्पण करतात ते पितर हे एकामेकांचे सपिंड आसतात.

सपिंड आशिल्ल्या चलो- चलयेमदीं लग्न करचे न्ही असो हिंदू धर्मशास्त्राचो नेम आसा. म्हणजे न्हव-याक आवयकडल्यान पांच पिळग्यांचो आनी बापायकडल्या सात पिळग्यांचो व्हंकलेकडेन संबंद नासलो जाल्यारच ते न्हवरो- व्हकल लग्नाक योग्य समजुंचे.

पणिनीन सपिंड हो शब्द रक्तासंबंद ह्या अर्थान वापरिल्लो आसा.ऋगवेद आनी तैत्तरिय संहिता हातूंत पिंड हो शब्द पशुबळीच्यो ज्यो आहुती उज्यांत उडयतात ताचेखातीर वापरला.शतपथ ब्राह्मणांत